Frjáls verslun - 01.03.1988, Page 21

Samtíðarmaður
Bankaráð Verzlunarbankans er fljótt
má hiklaust tala um stökkbreytingar.
Ég tel að rekja megi helstu breyting-
arnar frá desembermánuði 1983.
Bankakerfið sem var við lýði fyrir
þann tíma einkenndist af miklum höft-
um á allri fjármálastarfsemi og var
hugarfarið í anda þeirra. Menn töldu
allt bannað annað en það sem beinlínis
var leyft lögum samkvæmt. Nú er
hugarfarið annað og inenn telja allt
leyfilegt nema það sem bannað er
með lögum. Fyrir þennan tíma bjugg-
um við í þjóðfélagi þar sem mikil að-
greining ríkti milli atvinnugreina. Allir
voru nánast hokrandi í sínu hólfi á
markaðinum og kerfið einkenndist af
mikilli skriffinnsku. Reyndar var ég
fyrir þessa breytingu ritari starfsskil-
yrðanefndar sem Jóhannes Nordal
var formaður fyrir. Nefndin átti að
bera saman starfsskilyrði iðnaðar,
sjávarútvegs og landbúnaðar. Nefnd-
in skilaði áliti sínu í janúar 1982 og
skoðaði hún aðstöðumun og verð-
myndunarskilyrði atvinnugreinanna
að taka ákvarðanir enda tók ráðning mín ekki nema nokkra daga.
sem hafa breyst verulega frá því sem
var á tímum nefndarinnar.“
Hverjar eru helstu breytingarnar?
Það hefur heldur dregið úr
stýringu og mismunun ríkis-
ins. Tekjuöflun hins opin-
bera, framlög og þjónusta hefur
breyst að því leyti að nú er ekki leng-
ur greint eins mikið á milli aðila eftir
atvinnugreinum. Lánsfjármarkaður-
inn hefur þó breyst einna mest. Við
lýði var kerfi sem var ákaflega illa
farið vegna neikvæðra raunvaxta en
ástandið var einna verst á verðbólgu-
árunum 1972 til 1976. Þá var fólki ekki
akkur í því að eiga fé í bönkum, raun-
vextirnir voru það neikvæðir á þess-
um tíma að menn gátu tapað fjórðungi
sparifjár síns á einu ári þrátt fyrir við-
bót vaxta. Tími sparifjárrýrnunarinn-
ar var afar slæmt tímabil. Frjáls ráð-
stöfun fjár til lántakenda var erfið eða
jafnvel ómöguleg. Eldri fyrirtæki og
frumatvinnugreinarnar gengu fyrir
lánum. Afurðalánin með endursölu í
Seðlabanka sáu til þess að frum-
vinnslugreinarnar, landbúnaður og
sjávarútvegur, fengu sjálfvirkt að-
gang að fé sem auk þess var niður-
greitt. Þess vegna varð lánakerfið
uppspretta mikillar mismununar. A
þessuin tíma var einnig mikil mismun-
un hjá fjárfestingarlánasjóðunum.
Sumir sjóðir nutu meiri framlaga frá
því opinbera en aðrir og gátu niður-
greitt fé sitt. Árið 1975 var farið að
reyna að samræma útlánskjör fjár-
festingarlánasjóðanna og fjármagns-
kostnað þeirra. Þetta voru nauðsyn-
legar ráðstafanir því finna mátti sjóði
sem hreinlega voru að þorna upp. Og
það sama átti við um lífeyrissjóðina.
S
Aþeim árum sem liðin eru
hefur bæði orðið mikil jöfn-
un á starfsskilyrðum at-
vinnugreina og í vaxandi mæli eru
stjórnendur fyrirtækja farnir að líta á
21