Frjáls verslun - 01.03.1988, Síða 68

Bréf frá útgefanda
Hlutabréfamarkaður
Aundanförnum árum hafa alltaf öðru hverju orðið
umræður um eiginfjárstöðu íslenskra fyrirtækja.
Menn eru yfirleitt sammála um að eigið fé fyrir-
tækjanna sé of lítið en slíkt veikir vitanlega stöðu þeirra og
gerir allan rekstur og fjárfestingar erfiðari. Astæður þess að
eigið fé í fyrirtækjunum er ekki meira en raun ber vitni eru
vitanlega nokkrar. Þar vega þó þrjár ástæður þyngst á metun-
um. í fyrsta lagi er eiginfjárhlutfall lægra hér en í flestum
samkeppnislöndum okkar. Hérlendis er það talið vera 20-35%
að meðaltali, mismunandi eftir atvinnugreinum en á Vestur-
löndum er þetta hlutfall víðast hvar 40-75% af heildarfjár-
magni. í öðru lagi er lánsfé dýrara hérlendis en víðast í sam-
keppnislöndum okkar og í þriðja lagi eru aðstæður á íslandi
sérstæðar að því leyti að jafnan eru miklar sveiflur í atvinnu-
lifinu, mun meiri en gerist víðast annars staðar. Það er stund-
um sagt að hérlendis komi hálfgerð kreppa í atvinnulífið á
fjögurra til sjö ára fresti. Þá má og nefna það sem ástæðu að
við íslendingar höfum verið að byggja upp meðalstór og stór
fyrirtæki á örfáum árum en hjá öðrum þjóðum hefur slíkt verið
gert á mjög löngum tíma. Þar byggja flest stærstu fyrirtækin á
gömlum merg og eiga sér langa þróunarsögu að baki.
Af þeim sem tekið hafa þátt í umræðunum um þessi mál hafa
langflestir verið þeirrar skoðunar að æskilegt væri að fyrir-
tækin hefðu yfir að ráða mun meira eigin fé en nú er. Þar með
væri rekstraröryggi þeirra meira, þau yrðu hæfari að taka
þeim sveiflum sem virðast óhjákvæmilegar og þar með yrði
atvinnuöryggið meira og unnt að greiða hærri laun. Þá hafa
flestir verið þeirrar skoðunar að æskilegt væri að auka veru-
lega eignaraðild almennings að fyrirtækjum en hún hefur
jafnan verið mjög lítil hérlendis. Minni en víðast hvar annars
staðar en víða um lönd er málum þannig fyrir komið að al-
menningur sér sér hag af því að leggja sparifé sitt í fyrirtæki og
hefur af því verulegan arð.
Iðnþróunarsjóður og Seðlabanki íslands fengu erlenda sér-
fræðinga frá Enskilda Securities til þess að gera úttekt á
hlutabréfamarkaði á fslandi og hvað þyrfti að gera til þess að
auka hana verulega — til þess að fá almenning til þess að vera
virkari þátttakanda í fjármögnun fyrirtækja. Sérfræðingarnir
hafa nú skilað áliti og hefur það að geyma tillögur til úrbóta.
Margar af tillögum þeirra hafa áður komið fram og raunar
verið ræddar um árabil án þess þó að af framkvæmdum hafi
orðið. Ef tillögunum sem sérfræðingarnir leggja til yrði hrint í
framkvæmd myndi hlutabréfasala tvímælalaust stóraukast.
Út úr tillögunum má draga nokkur atriði sem iíklega skipta
langmestu máli. Hér er fyrst og fremst um að ræða aðgerðir að
hálfu hins opinbera sem gætu virkað sem nauðsynlegur hvati
og að hlutabréfakaup í fyrirtækjum gætu orðið æskileg og
aðgengileg leið fyrir eigendur sparifjár til að ávaxta fjármagn
sitt. Ætla má að ef gerðar yrðu breytingar á skattalegri með-
ferð hlutabréfa og arðs myndi öflugur hlutabréfamarkaður
þróast tiltölulega hratt hérlendis. Benda má á fjögur atriði
sem telja verður lykilatriði í þessu sambandi. í fyrsta Iagi er
nauðsynlegt að skattalegur frádráttur á ári hverju verði þre-
faldaður eða færður úr 60 þúsund krónum í 180 þúsund krón-
ur. í öðru lagi er nauðsynlegt að fjórfalda skattfrjálsan arð
þannig að hann geti orðið allt að 300 þúsund krónur á ári í stað
75 þúsund króna. í þriðja lagi er nauðsynlegt að hlutabréf í
öllum hlutafélögum yrðu frádráttarbær frá tekjuskatti en ekki
aðeins í þeim félögum sem hafa 50 hluthafa eða fleiri. Þær
reglur sem nú eru í gildi hafa verulega hamlað þróuninni og
segja má að í reynd séu ekki starfandi nema 10-20 hlutafélög
hérlendis. í fjórða lagi er nauðsynlegt að söluhagnaður hluta-
bréfa verði að fullu skattfrjáls eftir stuttan eignahaldstíma,
t.d. þrjú ár, í stað þess að vera að fullu skattskyldur.
Ef ofangreindar breytingar yrðu gerðar á skattalögunum er
ekki að efa að hérlendis myndi opnast stór og öflugur markað-
ur fyrir hlutabréfasölu. Meira þyrfti í raun ekki að gera til þess
að auka verulega eigið fé í íslenskum fyrirtækjum sem yrðu
þar með gerð öflugri til þess að mæta harðari samkeppni og
erfiðari skilyrðum á öllum sviðum.
68