Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1942, Síða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
389
Nokkrar endurminningar
Ásgríms Jónssonar málara
„Varð hugfanginn þegar hann sá fjöllin“
VIÐ Bergstaðastræti sunnar-
lega eru tvö sambygð lág
hús, með háu risi, er þeir
bygðu sjer fyrir allmörgum árum,
Ásgrímur Jónsson og Jón Stefáns-
son málarar. Vinnustofur þeirra
eru undir risinu háa, en íbúðirnar á
stofuhæð.
Fyrir nokkrum dögum heimsótti
jeg Ásgrím. Hann er elsti málari
landsins og hefir lengst þeirra allra
unnið að málaralist.
— Jeg væri hvergi annarstaðar
nú, en suður við Miðjarðarhaf, ef
ekki væri þessi bannsetta styrjöld,
sagði hann.
Hann hefir, sem kunnugt er, ver-
ið heilsuveill síðustu ár, en er mikl-
um mun betri til heilsu nú upp á síð
kastið, en hann var um skeið.
Þegar við vorum sestir, bar jeg
upp erindið. Jeg er kominn til þess
að heyra eitthvað um æfi þína og
starf.
— Spurð þú, segir Ásgrímur,
og jeg mun svara. Annars er mjer
það satt að segja hálfgert nýnæmi,
ef jeg á að fara að renna huganum
eitthvað aftur í tímann. Jeg hefi
alltaf nóg að gera við að hugsa um
vinnu mína, og það sem er að ger-
ast.
— Jeg ætla þá að byrja á byrj-
uninni og spyrja hvenær þú fyrst
fórst að hugsa til þess að verða mál
ari?
Ásgrímur bregður höfðinu snögg-
lega til — lítur til lofts og segir:
— Það er eftir því, hvernig á það
ei litið. Jeg sigldi til Hafnar frá
Bíldudal, með Lauru, haustið 1897,
hafði 200 krónur í vasanum, stað-
ráðinn í því að verða málari. En sú
ákvörðun átti sjer langan aðdrag-
anda.
F j allahr ingur inn.
Undir eins og jeg varð svo stór,
að jeg kom auga á fjallahringinn
umhverfis Suðurlandsundirlendið,
Ásgrímur Jónsson.
höfðu fjöllin undarleg áhrif á mig,
seiddu athygli mína að sjer. Eitt
af því allra fyrsta, sem jeg man eft
ir er það, að jeg sat úti á túni, með
brjef í Jiöndum, á brjefinu var blátt
%
letur. Var jeg þarna að bera saman
litinn á letrinu(og á Eyjafjallajökli.
Þá hefi jeg verið á þriðja eða f jórða
ári.
— Hvar var bernskuheimili þitt?
— Rútsstaðahjáleiga í Flóa,
skamt fyrir ofan Loftsstaði. Jeg
var heima til fermingaraldurs. Fór
þá til Nielsens verslunarstj. á Eyr-
arbakka. Var þar vikadrengur, en
þaðan fór jeg í vegavinnu og til
sjós hjer sunnanlands. Síðan til
Pjeturs Thorsteinssonar á Bíldudal.
— Hafðir þú engin tök á að
teikna, meðan þú varst heima í
Rútsstaða hjáleigu?
Hróarsholtsklettarnir.
— Jeg reyndi hvað jeg gat. Og
þegar mig vantaði pappír eða ann-
að sem til þurfti, þá mótaði jeg sitt
af hverju. T. d. man jeg eftir, að
jeg bjó til líkan af Hróarsholts-
klettum með bænum og kirkjunni
undir klettunum. Þessir klettar
blöstu við heiman að frá mjer. —
Þeir ljetu mig aldrei í friði. Þeir
voru í mínum augum dularfullir og
æfintýralegir, mintu mig á útilegu-
menn og huldufólk. En mikil vand-
ræði komst jeg í, með að ná í pappír
með rjettum lit, til að hafa í kirkju-
þakið. Það var blágrátt bárujárns-
þak.
— Úr hverju mótaðirðu klettana?
— Úr leðju, grjóti og mosa. —
Þetta líkan mitt hafði jeg á kál-
garðsveggnum í bæjarvarpanum.
Eitt sinn málaði jeg Heklu með
krít og þvottabláma. Það var ekki
vitlaus hugmynd að bjarga sjer á
þann hátt.
— Uppörfun hefir þú enga feng-
ið á bernskuárum þínum til þess að
leggja fyrir þig myndagerð?
— Nei. Síður en svo. Jeg heyrði
oft, þegar jeg kom á bæi, að fólki
fannst jeg vera skrítilegur, eins og
utan við mig, og tæki ekki eftir
neinu, ellegar jeg grandskoðaði
hluti, sem aðrir veittu ekki eftir-
tekt.
Bæjarþilin í sveitinni voru eitt
kærasta athugunar og viðfangsefni
mitt. Þú manst hvernig gömlu þil-
in eru með margskonar einkennileg-
um svip, rjett eins og þau væru lif-
andi og með mismunandi lyndisein-
kennum, sum montin og reigings-
leg, en önnur feimin og vesældar-
leg.
Lengi barðist jeg eitt sinn við
að móta bæjarþil, eftir bæ einum
í sveitinni. Mjer fanst öldungis ekki
nóg að gera nákvæma eftirlíkingu
af þilunum. Því að þó svo væri, þá
vantaði hinn sjerkennilega, lifandi
svip, sem þessi þil höfðu. Og þang-
að til var jeg. að, að mjer fanst jeg
sjá sama svipinn á eftirlíkingunni,
og þann, sem jeg sá á þilunum. Hefi