Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1961, Qupperneq 32

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
612
voru þær ekki á marga fiska, ef
miðað er við kröfurnar nú. Þetta
voru þröngar moldargötur og
sjaldan borið í þær, enda voru
þær illræmdar fyrir moldryk í
þurkum, en aur og bleytu í vot-
viðrum. Þess er og getið að í stór-
flóðum hafi sjór komið upp í
Kirkjubrú, og hún stundum mátt
kallast ófær af þeim sökum. Árið
1861 tók bæarstjórn rögg á sig og
lét aka möl og mold á götuna, en
það dugði lítt, því að hún varð
brátt öll í hólum og holum þar
sem vatn og sjór stóð uppi. Aðrar
götur voru og illfærar í rigning-
um, nema menn væri á sjóstíg-
vélum eða skinnsokkum. En til
þess að reyna að ráða bót á því
voru húseigendur skyldaðir til
þess að halda við gangstétt fyrir
framan hús sín. Á því vildu þó
verða misbrestir.
Það er ekki fyr en löngu seinna
að götur fara að koma í Vestur-
bænum og fyrir ofan læk. Og
þegar til framkvæmda átti að
koma þá miðuðust þær að sjálf-
sögðu við þau farartæki, sem þá
voru. Árið 1866 var ákveðið að
gera Vesturgötu og tvær þvergöt-
ur frá henni niður að sjó. Það
þótti nóg. En nú vildu forráða-
menn bæarins vera framsýnir.
Þeir töldu að Vesturgata yrði að
vera mjög breið, ekki minna en 7
álnir, því að þetta mundi verða
framtíðarvegur milli Reykjavíkur
og Seltjarnarness. Og þar sem ráð-
ist skyldi í slíkt stórvírki, sem
miðað var við framtíðina, taldi
bæarstjórn rétt að taka lán til
þess, svo að kostnaðurinn dreifð-
ist á næstu kynslóðir.
Um svipað leyti var og ráðgert
að gera veg frá Latínuskólanum
suður að Skálholtskoti. Var líka
gert ráð fyrir því að hafa þann
veg breiðan, 6 álnir, og er þess
beinlínis getið, að það sé gert til
þess að hann verði klyfgengur.
Þetta var upphafið að Laufásvegi,
en ekki var byrjað á honum fyr
en löngu seinna.
Þessi tvö dæmi eru tekin til að
sýna, að það var ekki neitt undar-
legt þótt margar götur í Miðbæn-
um væri þröngar. Hér voru þá
ekki nein flutningatæki önnur en
hestarnir, -og engin gata þurfti að
vera breiðari en svo, að klyfja-
lestir gæti mætzt á henni. Það var
hámarkið til þess að fullnægja
umferðarþörfinni.
Og nú, er vér höfum kynnzt
Miðbænum og fólkinu, sem þar
átti heima fyrir hundrað árum, þá
verður oss að spyrja: Hvað gerð-
ist meðal þessa fólks?
Það var nú sitt af hverju sem
gerðist í bæarlífinu þá, alveg eins
og nú, enda þótt bæarbúar væri
ekki fleiri þá en nú eru á Húsa-
vík eða í Neskaupstað. En þegar
um þetta er að ræða, þá er of
þröngt að binda sig aðeins við ár-
ið 1861, heldur verður að minnast
á ýmislegt, sem gerðist um þessar
mundir, bæði nokkur ár á undan
og nokkur ár á eftir, svo að frá-
sögnin geti varpað einhverri birtu
á bæarlífið eins og það var fyrir
einni öld.
Og þá verður fyrst fyrir manni
sú staðreynd að meðal íbúanna
var margbrotin og glögg stétta-
skifting. Það sést bezt á þakkar-
ávarpi frá Jóhannesi Pálssyni í
Göthúsum. Hann hafði orðið fyr-
ir því óhappi að fá slæmt fingur-
mein, og af því að sjaldan er ein
bára stök, þá hafði hann einnig
beinbrotnað. Þá voru Reykvíking-
ar, eins og ávallt síðan fúsir að
rétta hjálparhönd þeim sem bágt
áttu, og þeir höfðu skotið saman
68 rdl, 5 m. og 9 skild. handa Jó-
hannesi í þessum bágindum hans.
Fyrir þetta er hann að þakka, en
hann getur þess einnig hverjir
gefendurnir hafi verið: „Þeir sem
gáfu voru 10 úr embættismanna-
flokki, verslunarmenn 21, handiðn-
aðarmenn 10, leikmenn 11“.
Ýmsar nýungar í atvinnulífi
voru þá einnig að skjóta upp koll-
inum. Árið 1860 lauk Oddur V.
Gíslason guðfræðiprófi í presta-
skólanum. Þá stóð svo á, að
Grímsey var prestlaus og vildi
biskup að hann vígðist þangað, en
Oddur tók þvert fyrir það. Þá
gripu stiftsyfirvöldin til gamallar
tilskipunar er heimilaði að
„skikka“ guðfræðinga til þess að
taka við afskekktum og fátækum
prestaköllum, og skipuðu Oddi að
fara til Grímseyar. Oddur fekk sér
þá vottorð hjá landlækni um að
heilsu sinni yæri ekki þannig hátt-
að að hann mætti taka þetta starf
að sér. Með það slapp hann. En
hann hafði raunar annað járn í
eldinum. Hann hafði komizt í
samband við eitthvert fyrirtæki í
Glasgow, sem hafði áhuga fyrir
þangbrennslu hér á landi. Fór
Oddur nú að kynna sér hve mikill
þanggróður væri við strendurn-
ar hér um nesin, og að því búnu
sigldi hann til Skotlands á vegum
félagsins til þess áð gefa því
skýrslu og til þess að læra hina
einföldustu þangbrennslu. Hér var
um nýan atvinnuveg að ræða, en
lítið mun hafa orðið úr honum. Á
hinn bóginn nam Oddur lýsis-
bræðslu ytra og kom honum það
vel seinna. En svo réði hann sig
sem fylgdarmann Englendinga,
sem ætluðu til íslands og var síð-
an fylgdarmaður útlendinga um
nokkur sumur. Mun hann vera
fyrsti íslendingurinn, sem lagði
það starf fyrir sig.
Á þessu ári (1861) var fyrst
farið að taka ljósmyndir hér á
landi. Kom hingað til Reykjavíkur