Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1985, Blaðsíða 27

Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1985, Blaðsíða 27
að sækja Sigríði yfirsetukonu á Loftsstöð- um. Helgi fékk lánaðan gæðing og varð heldur skammbúinn til ferðarinnar, m.a. sögðu sjónarvottar að axlaböndin hefðu lafað. Nú hleypti Helgi gæðingnum og sögðu þá menn að axlaböndin hefðu staðið aftur af Helga eins og þandir vængir. Anna sagði söguna af sínum búskap þann- ig, að Helgi hefði alltaf verið einsog bein- skorinn hundur og aldrei hreyft sig nema í þetta eina sinn, þegar Margrét kom í heiminn og kerlingin reykti kardusinn. Þegar Anna var orðin öldruð færðu strákar henni klút, sem þeir sögðu að væri gjöf til hennar frá Tryggva Gunnarssyni. Hann var Sunnlendingum að góðu kunnur fyrir byggingu brúar yfir Ölfusá, og orti Anna vísur til Tryggva af því tilefni, sem Tryggvi kannaðist ekkert við. En þótt baslið væri stórt og fátæktin mikil var reynt að hlúa að aumingjum eftir bestu getu. í Búðarhúsum á Eyrarbakka þótti þeím gott að vera, sem lifðu á opin- beru framfæri, enda sá Hildur, móðir séra Eiríks J. Eiríkssonar, vel um utangarðs- fólkið. Þar var líka mikill gestagangur eins og von var í sjálfum kaupstaðnum. I Búðar- hús kom Imba slæpa og reifst og skammað- ist á nóttum við draug, sem hún hafði fyrir ofan sig í rúminu. Virðist þetta hafa verið hið harðasta sambýli. Rekkjunautur Imbu slæpu varð ekki hrakinn frá henni utan einu sinni, þegar telpukorn taldi sig ekki geta sofið fyrir strák, sem stæði við rúm- stokkinn. Við þriðju kvörtun tók önnur gömul kona sig til og sópaði gólfið og þuldi fyrir sér. Við það hvarf aðsóknin og Imba slæpa átti rólega nótt. Þá eru sagnir af því að vart varð við álfkonur á Stokkseyri. En í fásinninu þurfti fleira til. Gaul- verjabæjarprestur kom eitt sinn að Baugs- stöðum, frægum bæ kenndum við rjómabú, og vildi láta krakkana lesa. Þegar hann opnaði Nýja testamentið kom nafnaþula, Nú er Lefoli-verzlun á Eyrarbakka löngu fyrir bí og því miður voru húsin rifin. En Guðlaugur kaupmaður stendur sína pligt þótt ekki sé alltafös hjá honum. Á neðri myndinni sést verslunin hans. sem hafði verið skrifuð í það fremst til minnis. Þar voru hér um bil allir meðlimir sóknarinnar skráðir, þeirra á meðal sjálfur presturinn, sem fengið hafði nafnið Hempusíður. Helgi á Tóftum var kallaður Tóftarlómur. Austur frá Stokkseyri lá þjóðleið hin neðri um Nautavað á Þjórsá til sveitanna fyrir austan. Þar sér enn fyrir tugum gatna á um þrjú hundruð metra breiðu svæði. Menn úr uppsveitum fóru um Hólavöll. Og á öldinni sm leið þótti bera við að setið væri fyrir mönnum í þessum götum og þeir rændir. Það gerðist í náttmyrkri, þegar menn riðu fullir úr kaupstað, og var undantekningarlaust kennt draugum. Á þessum slóðum var draugur barinn með svipu og þótti merkilegt. Læna er ofan við sandbakkann frammi við fjöruna og hafði verið lögð girðing ofan við hana. Maður kom úr kaupstað og reið góðum hesti austur fyrir Stokkseyri. Komið var myrkur og hélt maðurinn sig frá sjónum til að losna við drauga, sem kynnu að vafra um í fjör- unni, alræmdir fyrir að vilja draga menn í sjóinn. Fannst honum að hann ætti að sveigja meira frá sjónum, en þá snarstans- aði gæðingurinn. Maðurinn var skjóthuga og vissi að nú voru þeir komnir fjandarnir og höfðu stöðvað hestinn. með fítonskrafti reiddi hann upp svipuna og sló henni fram með makka hestsins svo söng í svipuólinni. En um leið og hann lét höggið riða var svipan þrifin af honum. Fannst honum að þar hefði þrifið til sá einn djöfull, sem væri rammaukinn, og sneri hann því frá hið skjótasta og hleypti til Stokkseyrar. Morguninn eftir vildi hann líta á verksum- merkin. Þá var komið bjart veður og engir draugar á ferli, en svipan hékk á girðing- unni, og hafði ólin vafist um harðstrengdan vírinn. Sagt var að menn væru í vomum, þegar þeir biðu sjóklæddir eftir hvort gæfi til róðurs. Það voru vomur þegar Bergur í Móakoti vildi heldur kúra í rúmi sínu en standa í sjóklæðum í verbúðinni og bíða. Þá sendi formaðurinn svartskeggjaðan og loðinbarðalegan strák til að vekja hann. Þegar hann kom á gluggann yfir Bergi stökk hann fram úr og klæddi sig. Félagar hans biðu byrjar þegar Bergur birtist. Hann sagðist hafa haldið að Kolbeinn væri kominn. Hvaða helvítis Kolbeinn?, þaut í formanninum. Sagt var að Skerflóðs-Móri fylgdi honum, en Móri mun hafa verið förupiltur, rekald úr Skaftáreld- um, sem úthýst var á einum Hraun- bæjanna. Ekki höfðu menn fyrr vitað að hann héti Kolbeinn. Tilfelli eins og hér er lýst, hjátrú og hindurvitni, jafnvel miðin góðu aftanköld og Einar romm, eru fyrir löngu horfin úr Stokkseyrarhreppi hinum gamla. Nú er lifað þar fjölbreyttu mannlífi þar sem verðmæti eru sótt bæði til lands og sjóar. Eyrarbakki hafði lengi verið helsta versl- unarstöðin allt frá því á þjóðveldisöld, um tíma voldugs kirkjustóls, sem þurfti sína kirkjuviði, og fram til einokunarverslunar. Þeirri aðstöðu lauk ekki fyrr en með vígslu Ölfusárbrúar 8. september 1891. Stokkseyri hafði verið hin stóra útróðrarstöð, en fyrir og eftir síðustu aldamót reis þar mikil verslun, sem stóð með blóma um tíma. Þangað komu skip af hafi með varning. Segir sagan að kaupmenn á Eyrarbakka hafi brugðið upp kíki til að sjá „rjúka úr lótorfunni." Verslunin á Stokkseyri var tegngd sauðaútflutningi til Englands, svo- nefndum Zöllners viðskiptum. Eyrar- bakkaverslunin byggði einnig á viðskiptum við bændur. En brátt tók Selfoss til sín stöðugt stærri hluta verslunar og drap i dróma viðskiptamiðstöðvar við ströndina. Með brúnni yfir Ölfusá urðu Eyrarbakki og Stokkseyri utan þjóðleiðar. Nú kallar fólk í þessum byggðum á duglegan ferju- mann á ferjunesinu gamla, þar sem heitir Óseyrarnes. Það vill komast leiðar sinnar til hafnar í Þorlákshöfn. Það unir því ekki að standa öllu lengur í vomum. Brú á Ölfusárósa myndi leysa það úr álögum. Bæöi á Eyrarbakka og Stokkseyri fer fram umtalsverð fiskvinnsla. Þótt hafnirn- ar séu erfiðar landa bátar fiski þar þegar gefur á sjó. Miklu hefur verið kostað til hafnargerðar á báðum stöðum. Grjót til þeirra er sótt upp í Grímsnes og hefði kostnaður betur verið kominn í nýja brú. Menn hafa við orð að setja megi niður kartöflur i bátalæginu þrátt fyrir mikið grjót úr Grímsnesinu. Þess vegna hafa þeir eystra eftir Sverri Hermannssyni, menntamálaráðherra, þegar hann kom á Stokkseyri, að frystihúsið við hafnleysuna væri eins og gríðarlega stórt kúabú uppi á Vatnajökli. Þótt nú séu vomur skal engu kvíða um framtíð byggðanna tveggja. Þær fá sína brú áður en langt um líður. Það hafa alltaf búið Iandnámsmenn og sæfarendur á Eyrum. Nafn sitt fékk Stokkseyri af set- stokkum Hásteins Atlasonar. Þá rak á land við svonefnt Stál á Stokkseyrarfjöru. Og enn er fólk að stinga niður setstokkum sínum þarna á ströndinni af því það vill aðeins góðu trúa um bjargarvonir 1 fram- tiðinni. í bvfíd og önn dagsins meðan beðið er ettir brúnni, sem veita mun nýju Hfi á Eyrar. Jón Grímseyingur í stofunni heima hjá sér á en hin myndin er úr netaverkstæði á Eyrarbakka. vsgmmim LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 24. DESEMBER 1985 27

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.