Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1986, Blaðsíða 19

JÓLANÓTT
Smásaga eftir Guy de Maupassant
Ijólaboð? Nei, guð hjálpi mér. Ég
ætla ekki í neitt jólaboð. Hinn
feiti Henri Templier sagði þetta
svo önuglega, næstum eins og
maður hefði sagt eitthvað óvið-
eigandi. Hinir hlógu og spurðu:
En af hverju æsirðu þig svona? Af því að
þessi bannsettans jólasiður fór einu sinni
svo illa með mig, að ég hef aldrei getað
glwmt því síðan. Hvernig þá?
Eg veit ekki, hvort þið munið hvað það
var kalt á aðfangadagskvöld fyrir tveim
árum? Signa var lögð, fátæklingarnir frusu
í hel og mann kól næstum af því að ganga
smá spöl eftir götunni.
Ég var önnum kafinn við stórt verkefni
og hafði afþakkað öll jólaboð. Ég vildi
heldur eyða kvöldinu við skrifborð mitt. Ég
snæddi einn og settist svo niður við vinnu
mína. En þegar klukkan var að verða tíu,
komst ég, þrátt fyrir góðan ásetning minn,
í jólaskap við að hugsa til allra þeirra sem
nú héldu glaðir upp á jólin í París. Ég gat
einnig heyrt í gegnum vegginn, að ná-
grannarnir héldu jól. Ég gat alls ekki
einbeitt mér að því, sem ég var að skrifa
og það var heldur ekki neitt vit í því. Ég
byrjaði að ganga um gólf, settist og stóð
upp aftur. Eg gat ekki hætt að hugsa um
gleðina, sem var allt í kringum mig, en ég
tók ekki þátt í, svo að ég lét eftir löngun
minni að haldajól.
Ég sagði ráðskonunni minni að leggja á
veizluborð, ná í tvær kampavinsflöskur,
fara niður í veitingahúsið og sækja eitt-
hvað gott að borða: ostrur, kaldar akur-
hænur, krabba, skinku og kökur. Svo mætti
hún gjarnan fara að sofa. Þegar allt var
til reiðu, fór ég í frakkann og gekk út.
Vandinn var bara sá að ég hafði engan
til að halda jólin með. Allir vinir og vinkon-
ur mínar voru upptekin. Ef ég hefði óskað
að þau væru mér til samlætis, hefði ég
orðið að bjóða þeim með fyrirvara. En svo
fékk ég þá hugmynd að kannski gæti ég
gert góðverk. Ég sagði við sjálfan mig: I
París er ógrynni af fallegum heimilislaus-
um stúlkum, sem ekki hafa efni á að halda
hátíð. Ég ætla að verða hjálparhella einnar
þeirra. Ef ég lít vel í kringum mig, get ég
örugglega fundið eina, sem mér líst á. Eins
og ég hafði ætlað mér, fór ég út og tók að
litast um. Auðvitað mætti ég mörgum
smátelpum í ævintýrafeit, en ég fann enga,
sem heillaði mig, því að ég er veikur fyrir
fallegum stelpum vel í holdum.
Allt í einu á móts við Varieté-leikhúsið
kom ég auga á kvenveru, sem mér féll í
geð. Hún var yndislega þybbin og snoppu-
fríð, kornung og töfrandi og augu hennar
voru svört og stór. Ég spurði hana, hvort
hún gæti hugsað sér að snæða girnilegan
kvöldverð, og þáði hún boðið, án þess að
hugsa sig um eitt andartak.
Stundarkorni síðar sátum við undir
borðum heima hjá mér. Það fyrsta, sem
hún sagði, þegar hún kom inn, var: „Nei,
en hvað það er yndislegt hérna." Hún
horfði í kringum sig, bersýnilega ánægð
yfir að vera komin í húsaskjól á þessari
ískóldu vetrarnótt. Hún var stórkostleg og
mér fannst að hún gæti eignast hjarta
mitt að eilífu. Hún tók af sér hattinn og
fór úr kaþunni. Við byrjuðum að snæða,
en þá virtist hún ekki njóta sín og var
döpur á svip. „Hefurðu áhyggjur af ein-
hverju," spurði ég. „Gleymum því,“ sagði
hún. Hún tæmdi kampavínsglasið sitt í
einum teig, ég fyllti það á ný og hún tæmdi
það á ný. Brátt kom roði fram í kinnar
henni og hún fór að hlæja.
Þá varð ég alveg heillaður af henni og
brátt tók ég eftir því, að hún var hvorki
heimsk né illa til fara, eins og margar
þessara kvenna geta verið. Ég spurði hana
um ævi hennar, en hún færðist þá undan
og sagði að við skyldum heldur tala um
eitthvað annað.
Um siðir hættum við að snæða og ég fór
að taka af borðinu sem stóð við opinn
arineldinn.
Djúp stuna kom mér til að snúa mér
snöggt við. „Hvað er að?“ spurði ég. Hún
svaraði ekki, heldur stundi eins og hún liði
miklar þjáningar. Ég spurði aftur: „Er þér
illt“? Þá rak hún allt í einu upp angistar-
vein. Ég hljóp til hennar. Andlitið var
afmyndað, hún engdist sundur og saman
af kvölum og ég fór að halda að hún væri
að deyja. Ég varð stifur af hræðslu. í
uppnámi hrópaði ég: „En, hvað er að,
svaraðu mér, hvað gengur að þér?“ Hún
svaraði engu og grét því ákafar. Ég laut
yfir hana og allt i einu skildi ég það. Hún
var að því komin að eignast barn. Ég var
alveg ruglaður, þaut til nágrannans og
lamdi á hurðina. Hún var opnuð upp á gátt
og ég hrópaði: „Hjálp, hjálp.“ Heil hersing
af fólki kom þjótandi út. Það hélt bersýni-
lega að það hefði orðið slys eða að einhver
stórglæpur hefði verið framinn í næsta
nágrenni. Loksins gat ég stamað: Það er
kona inni hjá mér sem er að fara að ... að
ala barn. Þau þustu inn til hennar og töluðu
hvert í kapp við annað, meðan ég hljóp
niður stigann til að sækja gamlan lækni
sem bjó í næstu götu.
Þegar ég kom til baka með lækninn var
allt húsið í uppnámi. Alls staðar var kveikt
og þegar allt þetta fólk kom auga á mig
reyndu allir að yfirgnæfa hina, svo að ég
gat varla heyrt hvað það sagði. Loksins
skildi ég þó: — Það er stúlka.
Læknirinn rannsakaði móðurina og
sagði að ástand hennar væri varhugavert.
Er hann fór, sagðist hann tafarlaust senda
mér hjúkrunarkonu og fóstru. Konurnar
tvær komu klukkustund síðar með mikinn
tæknibúnað. Ég eyddi nóttinni sitjandi í
stól og var svo ruglaður að ég gat ekki séð
fyrir afleiðingarnar af því, sem hafði gerst.
Snemma næsta morgun kom læknirinn.
Hann sagði að sjúklingurinn væri mjög
veikur og ekki væri ráðlegt að flytja hann.
Konan yðar .. .byrjaði hann. Ég greip
fram í fyrir honum: Hún er ekki konan
mín. Jæja þá ástkona yðar, hélt hann
áfram, það kemur í sama stað niður ... því
næst taldi hann allt upp sem ég ætti að
gera og þau lyf sem ætti að sækja.
Hvað átti ég að gera? Átti ég þrátt fyrir
allt að senda vesalinginn á sjúkrahús?
Allir í húsinu, já allir í hverfinu myndu
líta á mig sem hjartalausan þrjót.
Ég leyfði henni að vera, og í sex vikur
lá hún í rúminu mínu. Hvað með barnið?
Það sendi ég í fóstur til fjölskyldu úti á
landi. Ég borga enn 100 franka með því á
mánuði. Af því að ég féllst í byrjun á að
borga, þá verð ég að halda því áfram, og
seinna þegar það vex úr grasi, heldur það
að ég séfaðirsinn.
En sjaldan er ein báran stök. Þegar
stúlkunni var batnað, var hún orðin ást-
fangin af mér. Hún elskaði mig ofsalega
og neitaði að fara. Og hvað svo? Hvað svo?
Hún er ekkert nema skinnið og beinin og
ég kæri mig ekki hætishót um hana. Ég
kom henni loksins út úr húsinu og nú eltir
hún mig um allt, felur sig einungis til að
sjá mig ganga framhjá, bíður við húsið,
þegar ég kem heim á kvöldin og er að gera
mig vitlausan.
Þarna hafiði ástæðuna fyrir því, að ég
get ekki hugsað mér að halda jól.
héngu yfir drykkjurútunum og vitleysingunum,
börn um og sópurum
og fráskildum og efagjömum konum sem
hrópuðu hallelúja!
Lofið Drottinn! í sama bili og fyrstu regndroparnir
féllu á Lundli, beran skalla hans. Þarna var
sóknarpresturinn svartklæddur og lögregla
í einkennisbúningi
og hvítklætt hjúkrunarfólk sem tók Lundli
að sér: Stakk
sprautum í hann er hann hrópaði móti regni og vindi
lofið Drottinn allir syndarar fyrir náð hans
á náð ofan
takið krossinn og fylgið Drottni. Þá fölnaði hann
og hvarf inn í sjúkravagninn meðan Konráð og Adolf
studdu krossinn í óveðrinu í bænum Molde.
Sóknarpresturinn svartklæddur steig upp
á smjörlíkiskassann hans Lundli á torginu:
Farið þið heim!
bauð hann, þetta er villa, sjúkdómur, meira að segja
truflað geð. Jesús meinti bókstaflega
ekkert með orðum sínum um krossa, táknræn
voru þau og hafði byrðir í huga, hrópaði presturinn
Mynd: Bragi Ásgeirsson.
af kassanum til vitleysingsins. Þá brast himinninn
yfir bænum Molde og eldingu sló niður gegnum
myrkrið eins og
logandi ör mót kirkjutuminum. Klukkumar tóku
að hringja af alefli, já, jönn skalf og eins og Nóaflóð
steyptist regnið niður. Ég öslaði heim í
stórum stígvél um,
fór skemmstu leið yfír kirkjugarðinn, greip
kastaníumar sem flutu í grænu hýði sínu
frá gröf til grafar.
og eftir að ég hafði etið brauðsneiðar með smjörlíki
og sírópi
kom nóttin með drauma sína til okkar bamanna
og vitleysinga og syndara: Við flugum vængjalaus
yfir bæinn, fómm skáhallt eins og fuglasveimur
með vitleysinginn Lundli og kross hans í
fararbroddi, stigum
mót himni, þar sem stórir fiskar bruna áfram
frá botnlausu myrkradjúpi.
Höfundurinn er forstöðumaður Norræna hússins.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 24. DESEMBER 1986 19