Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1986, Blaðsíða 39

Mynd: Helgi Þorgils Friðjónsson.
Eftir nokkur umbrot sáu þeir koma nokkuð lítinn veg frá skipinu kykvendi nokkurt, að vexti og skapnaði sem mey, sextán eður sautján vetra að aldri. Þessi skepna gaf frá
sér raust skiljanlega, en þó svo dimma, eins og tveimur þungum steinum væri saman barið, svo hljóðandi: „Sleppið mér, því að faðir minn er þyrstur“
taka annaðhvort sjálfír að fræða þau eður
setja þau til annarra lærimeistara, er þeirra
aldur hneigðari til gjálífis framar en lær-
dóms; en fyrir utan þetta eru konur svo vel
teknar til embættis sem karlar á meðal
vor, þegar þær eru eins vel grundvallaðar
til lærdóms."
Á þessu undraði alla, sem innan borðs
voru; en Ólafur kvað sér enga forvitni á
þeirra embætta niðurraðan, en bað hana
heldur segja sér, hvar af það kæmi, að slíkir
menn lifðu í vatninu og undir vatninu, þar
sem eðli vort mannanna, sem búum á jörð-
inni, er að lifa á þurru landi, en enginn vor
þolir undir vatninu að vera nema lítinn tíma,
því að þá teppist fyrir andardrátt og vér
megum brátt út af deyja."
„Fljótt má til þess svara," segir hún,
„með því að segja, að það sé náttúra vor
og þetta læri hver af öðrum, og það sé sterk-
ur vani, þar er vér fæðumst í vatninu, og
kann ég færa þér til dæmis önnur dýr, sem
lifa bæði á sjó og landi. Af þeim er þér
kunnugt um selinn, og meðal fuglanna eru
margir sæfuglar. Márinn og ritsan lifa á
landi, en hafa þó sitt mesta fæði í sjónum.
Um langvíu, álku og lunda er þér ekki
ókunnugt, og enn margir fuglar, sem allir
koma inn á landabuga, en hafa allt sitt eðli
í sjónum. Nú svo sem skaparinn hefír að-
greint dýrin, að sum lifa á jörðinni, en sum
lifa í sjónum; svo hefir hann og gert meðal
mannanna og aðgreint hvern hlut í sínar
tegundir, svo að ekkert skyldi autt vera og
tómt, heldur skyldi svo vel hafíð sem jörðin
hafa sína íbúa. En um vom uppruna vil ég
segja þér gamalla manna vorra ummæli;
en hvort þau standa á réttum stofni eða
ekki, vil ég gefa sjálfum þér og öllum, sem
heyra kunna, að íhuga og eru þau fylgjandi.
Þér mun ekki ókunnugt um það mikla
syndaflóð, sem gekk yfír jörðina. Var tilefni
þess, að jörðin á sínu hringhlaupi um sólina
hljóp inn í gufuhvolf þeirrar villustjömu, er
lét sjá sig um þær mundir; segja þeir gömlu
spekingar, að það sé ein logandi veröld, sem
er að fara forgörðum, en hali hennar sé
reykurinn, sem upp af henni leggi, þeir
nýrri halda að það sé heimur, af mönnum
byggður, sem sýnist á vissum tímans punkti,
en þó sérregluréttum kringum sólina með
mikið meir aflöngum gangi en vor jörð eður
hinar aðrar plánetur, og sé halinn af henni
hennar loft eður gufuhvolf, sem svo beri
fyrir og miðist í vissri afstöðu frá sólunni.
Þessi hennar líkami varð svo nærgöngull
vorri jörð, að hann gekk ellefu sinnum nær
henni en tunglið á því ári, svo að vor jarðar-
hnöttur hljóp inn í hennar hala. Af því tilefni
kom regn í Qörutigi daga og jafnmargar
nætur.
Þetta sá Nói fyrir af sinni náttúruspeki
og smíðaði þar fyrir skip nokkurt af sínu
hugviti eður réttara að segja af guðlegum
innblæstri, því að guð er sá, sem færir hugs-
anir mannanna til nauðsynlegra uppáfinn-
inga, sem þeim eru sjálfum óljósar í fyrstu,
fyrr en þær af hendingu af hinni hæstu
veru eru þeim í ljós leiddar, og svo eru þær
flestu kunnáttur upp komnar á þessum
skepnum ... hvemig fénaði og kvikindum.
Áður en þetta skeði, kom ekkert regn,
heldur ávaxtaðist jörðin af dögg þeirri, sem
upp sté af hennar yfírflöt. Nú með því að
segulaflsnáttúra var í þessum tveimur stóru
líkömum, drógust þeir hver til annars og
varð þeirra samsteyting svo öflug, að vor
jörð sprakk í sundur í mörgum stöðum svo
að það vatn, sem var í undirdjúpunum, fékk
sína framrás og þannig opnuðu sig allir
undirdjúpspyttar. En sérdeilis gerði þessi
steyting af jarðarhnettinum þijár eyjar stór-
ar, en af þeim eru tvær yður alveg óþekktar,
jafnvel þó að þær hafí sína íbúa, munu þær
ekki heldur í ljós leiðast fyrr en löngum tíma
hér eftir. En ein er vor jörð, sem vér byggj-
um á, með sínum eyjum og útskeijum.
Um afdrif þeirra manna, sem þá eru á
jörðu, vil ég ekkert tala, því að þau eru
alþekkt. En hins vil ég geta, að af vatninu
framleystist hólmi nokkur, sem hafði í sér
ýmsar grastegundir og jarðar-, og þar á lifðu
kvikindi nokkur af hreinum og óhreinum
dýrum. Á hólma þessum var sveinn nokkur
sautján vetra og mær fjórtán vetra. Þessi
hólmi var á floti af furðulegum al-
mættiskrafti, sem tilstyrkti náttúrleg lög
að hann mætti saman haldast. Nú má geta
nærri, hvílík áhyggja hafi verið í bijósti
þessara bama, þegar þau sáu ekkert fyrir
augunum annað en þann vissa dauða. Þó
voru þau hughraustari en ástand þeirra
lejrfði og sameinuðu sig dátt hvort öðru
með siðsamri hæversku; fólu sig þannig í
forsjón þess alvísa.
Að flóðinu enduðu heyrðu þau eina raust
sem til þeirra talaði: „Óttist ekki, því að ég
skal vera með yður; haldið þau boð og þær
setningar, sem ég bauð feðrum yðar; en
með því að mitt almætti hefur bjargað yður
frá flóðinu, þá hef ég sett yður til eins teikns,
að birta mína dýrð í undirdjúpunum. Fylgi
yður Enoks blessun; ávaxtist, margfaldist
og uppfyllið sjóinn, drottnið yfir dýrum hafs-
ins og kvikindum þeim, sem eru á hólma
þessum, er öll ásamt yður skulu hafa sitt
eðli í vötnum og undirdjúpunum, svo að vér
höfum byggð og bólfestur í sjónum, eins
og þér á þurru landi."
Hingað til höfðu allir menn þagað, meðan
hún lét dæluna ganga, en nú gegndi Ólafur
til og sagði: „Þetta þykist ég og skilja, en
hitt skil ég ekki, hversu þið í slíku djúpi,
sem er myrkt til að sjá, kunnið að gjöra
aðgreining hlutanna."
„Margvísleg eru augu dýranna," sagði
hún; „nokkrir menn sjá best í hálfmyrkri,
en glepst fyrir þeim í albirtu; aðrir eru þar
þvert á móti: kötturinn sér í myrkrinu, físk-
urinn í vatninu, fuglinn í loftinu, og þannig
hefír náttúran myndað vor augu, að vér
sjáum hæglega í vatninu, eins og þér á
þurru landi. Svo er og um aðra vora hegð-
un, sem er ólík yðar: vort málfæri er sem
steinaglamur, raustin þar á móti er sem
vindur rási um þröngan veg af holu íláti.
Svartbakurinn hefír önnur hljóð en steindep-
illinn, og eru þó hvort tveggja fuglar."
Ólafur segir: „Þér hafið þó margt gott í
sjónum hjá því, sem vér höfum á þurru
landi, því að þér þurfíð aldrei að óttast fyr-
ir regnum, jafnvel þó að þér hafið mikið
áhlaup af stormum og hafróti."
„Hafrót af stormum," sagði hún, „þurfum
vér ekki að óttast, því að vindur nær aldrei
lengra en til tíu faðma djúps, og kemst
varla fremur. En önnur óhægð er það þó,
sem skaðar oss ekki minnur, sem eru hinir
sterku straumar, er hjá oss verða við ný
og fyllingu tungls."
„Hvar af koma þeir straumar?" segir
Ólafur.
„Af tunglsins dráttarkrafti," svaraði hún,
„sem dregur vatnið til sín; þegar það stend-
ur yfir vissum parti jarðar, þá dregur það
sjóinn undir sig, svo að þar verður flóð, þar
sem annars staðar er fjara. En þegar tungl-
ið víkur frá þeim parti, sem það stóð yfír,
og nálægir sig öðrum, kemur flóð aftur, þar
er fyrrum var fjara, því að tunglið dregur
til sín vatnið, hvar sem það stendur. Þar
af sér þú að flóð og fjara geta ekki orðið
undir eins á öllum jarðarhnettinum, af því
að máninn miðar sinni göngu nú við þenna
part, og nú við hinn, og því nær sem það
stendur einu takmarki, þess sterkari drátt-
arkraft hefur það. Nú stendur tungl við
útsprungu og fylling næst við oss, verða
þá straumar sterkari, og af þessari hrær-
ingu koma ýms veðrabrigði bæði á sjó og
landi."
„Vel fræðir þú mig,“ segir Ólafur, „en
eins vil ég þó spyija: hvar fyrir kemur físk-
ur til vor á sumrin og það því heldur sem
heitara er, en firrist oss um vetur og þegar
kólnar?"
„Tvöföld er skylda dýranna," segir hún,
„hinn fyrri að vara sig við öllum meinslys-
um, sú önnur, að veija sitt afkvæmi.
Smákvikindi sjávar hafa marga óvini, og
þess vegna felast þau á vetuma undir ísnum
í íshafinu, er stórfískurinn fær ekki að kom-
ið, jafnvel þó að þeir hafí þar sína féndur,
sem er bæði sílið og sfldin. En á summm,
þegar loftið hitnar, hljóta þau að hafa þeirra
tímgan; eru þá þeirra burðir svo veikir, að
þeir þola ekki þann mikla kulda, sem af
ísnum stendur; mega þau því nauðug yfir-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 24. DESEMBER 1986 39