Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1993, Síða 2

T
I
í
i
,
!
„ÞVIAÐ EIGIVAR RUM
HANDA ÞEIM“
Jólarabb eftir Gunnlaug A. Jónsson
Veruleiki dagsins á stórum svæðum í fyrrverandi Júgóslavíu: Flóttafólk með
aleiguna í höndunum - og ekkert rúm handa þeim í gistihúsinu -.
að er ektó langsótt að
tengja málefni flótta-
manna, sem eru svo
fyrirferðamitól í frétta-
flutningi samtímans, við
boðskap jólanna. Hvert
bam þekkir frásögn jóla-
guðspjallsms um hvemig
fæðingu frelsarans bar að í fjárhúsi þar sem
ekki var rúm í gistihúsinu í Betlehem, einnig
frásögnina af því hvemig foreldrar hans urðu
að flýja með hann til framandi lands undan
morðsveitum Heródesar.
Út á minningu þessa bams höldum við
jól, gleðjumst með fjölskyldum okkar og vin-
um, gefum gjafír, geram vel við okkur í mat
og drykk og föram í jólamessu. Gildi jólanna
er óneitanlega mjög mikið í augum okkar
Islendinga, sannkallað Ijós í svartasta
skammdeginu.
JÓLAMINNINGARNAR
Sjálfur er ég eins og bam að því leyti að
ég hlakka alltaf til jólanna og minnist þá
bemskujólanna. í minningunni er eins og
alltaf þafí verið snjór á jólum æskuáranna,
greinar trjánna svignað undan snjónum er
haldið var til jólaguðsþjónustunnar í Selfoss-
kirkju hjá sr. Sigurði Pálssyni. Eplalyktin
var meðal þess sem tilheyrði jólum bemsku-
áranna, en að sjálfsögðu einnig lykt af hangi-
kjöti og ýmsu öðra góðgæti. Þungamiðjan í
jólahaldinu á heimili foreldra minna var þeg-
ar eitt af yngstu systkinunum las jólaguð-
spjallið áður en jólasálmurinn „Nóttin var
sú ágæt ein“ var sunginn. Svo vora ljósin
látin loga alla nóttina, eins og tíðkast hefur
um aldir hér á landi. Erfitt er að fjalla um
jólin öðra vísi en að verða persónulegur þvi
þau era svo hlaðin dýrmætum minningum í
hugum okkar flestra.
Þannig koma einnig upp í hugann jólin á
námsáranum úti í Sviþjóð þar sem sumir
íslendingar vora með íslenska jólamessu á
„kasettu" því þeir gátu ekki vanist því að
jólin byijuðu á einhverjum öðram tíma en
tó. sex á aðfangadagskvöld. í háskólabænum
Lundi bjuggju námsmenn úr öllum heims-
homum og það var orðin föst venja hjá okk-
ur að hafa gesti af mjög ólíku þjóðemi á
jóladag. Mér fannst það hæfa vel helgi hátíð-
arinnar að vera með fólki af ólíku þjóðemi
á jólunum, sbr. orð Páls postula: „Hér er
ekki Gyðingur né grískur ...því þér erað allir
einn maður í samfélaginu við Krist Jesú.“
Boðskapur Jólanna
Hvað sem líður öllum kærkomnum minn-
ingum um eplalykt og greinar sem svigna
undan snjó á jólum þá er það nú engu að
síður boðskapur jólanna sem skiptir okkur
flest mestu máli. í minnisstæðri jólaprédik-
un, sem prentuð var í Kirkjuritinu fyrir 50
áram, komst hinn ástsæli prestur Reykvík-
inga séra Bjami Jónsson þannig að orði:
„Oss nægja ekki hin ytri jól, hve íburðarrík
sem þau kunna að vera. Vér þráum hin sönnu
jól, sem flytja oss boðskapinn frá honum, sem
elskaði oss að fyrra bragði. Það er munur á
jólum og jólum.“
Séu hátíðahöldin slitin úr samhengi við
boðskap jólanna verður hátíðin innihaldslaus,
„ytri jól“. Boðskapur jólanna rúmar kristin-
dóminn í allri sinni vídd. Þannig má vitneskj-
an um allan þann fjölda sem er heimilislaus
á jólum, landflótta, í útlegð eða þolir margs
konar neyð ekki líða okkur úr minni í jólaund-
irbúningi okkar. Málefni flóttamanna og ann-
arra okkar minnstu bræðra eru tvímælalaust
hluti af þeim boðskap sem jólin hafa að flytja
okkur.
Flóttamenn
Lengst af hefur það verið svo að fréttir
af hörmungum flóttamanna hafa borist okkur
frá öðram löndum og við þær aðstæður er
jafnan auðvelt að fyllast hneykslan og heil-
agri vandlætingu yfir illri meðferð sem flótta-
fólk sætir. Löngum er auðvelt að taka af-
stöðu til þess sem er nógu fjarlægt, eins og
herra Sigurbjöm Einarsson biskup benti á
í þarfri og vekjandi grein í Morgunblaðinu í
síðastliðnum mánuði. Greinina nefndi hann
„Hýsum hælislausan“ og er heiti hennar lýs-
andi fyrir þann boðskap sem hún hafði að
geyma. Þar var talað máli ungs manns sem
hingað hafði flúið frá stríðshrjáðu landi.
Kirkjan hér á landi hefur stutt vel við bakið
á flóttamanni þessum, og þegar þetta er skrif-
að standa vonir til þess að málið fái farsælar
lyktir.
íslendingar hafa að langmestu leyti verið
lausir við þær hörmungar stríðsins sem flest-
ar aðrar þjóðir álfunnar hafa mátt þola. Þvi
frekar ættu Islendingar að styðja dyggilega
við bakið á fómarlömbum styrjalda. Framlög
til hjálparstofnana ættu að vera órjúfanlegur
þáttur í aðventunni, undirbúningi jólanna.
Sú þjóð sem flykkist að svokölluðum jólaborð-
um veitingahúsanna á aðventunni ætti að
geta gefið ríflega til líknarmála.
Við íslendingar höfum oft átt auðvelt með
að sýna fram á að við séum framarlega í
ýmsum greinum „miðað við fólksfjölda“. En
sú vafasama viðmiðun nægir okkur engan
veginn til að komast ofarlega á blað þegar
málefni flóttafólks og aðstoð við bágstadda
í fjarlægum löndum er annars vegar. Þar
eram við afskaplega aftarlega á merinni í
öllum samanburði við aðrar þjóðir. Meðan
nágrannaþjóðimar taka við tugþúsundum
flóttamanna virðist afskaplega lítið rúm i
gistihúsi okkar íslendinga.
Hjálparstofnun kirkjunnar hefur á þessari
aðventu sem endranær staðið fyrir söfnun.
Meðal fjölmargra verkefna hennar er neyðar-
aðstoð í hinum stríðshrjáðu ríkjum fyrrver-
andi Júgóslavíu og þróunaraðstoð meðal
flóttamanna í Mósambik. Landsmenn hafa
fengið gíróseðil og söfnunarbauk frá stofnun-
inni („Brauð handa hungraðum heimi“) þar
sem þeim gefst tækifæri til að láta gott af
sér leiða.
ÁBYRGÐIN GAGiWART
Innflytjendum
Vissulega er mitól ábyrgð fólgin í því að
taka á móti flóttamönnum, og ekki skortir
fréttir frá nágrannaþjóðum um erfíðleika því
samfara. I Gamla testamentinu er mjög fyrir-
ferðarmikið stefið urn „útlendinginn sem
meðal yðar býr“. Honum er mjög oft skipað
á bekk með ekkjunni og hinum munaðar-
lausa og skýrt kveðið á um að gæta beri
réttinda þessara minnstu bræðra okkar.
Þótt flóttamenn þeir er hingað hafa komið
á undanfomum áram séu hverfandi fáir mið-
að við það sem gerist meðal nær allra ná-
grannaþjóða okkar, þá fer eklá hjá því að
eftir þessum nýju innflytjendum sé tekið í
samfélagi okkar. Litarháttur þeirra er í
mörgum tilfellum annar en okkar þannig að
þeir þekkjast úr fjöldanum. Ekki er vafi á
því að þeir hafa auðgað menningu okkar.
Veitingahús sem bjóða upp á matargerðarlist
úr öllum heimshomum eru einn ótvíræður
vitnisburður þess.
En jafnframt berast okkur fréttir af erfið-
leikum margra innflytjenda eða „nýbúa“ eins
og þeir hafa líka verið kallaðir. Það er eins
og vaxandi atvinnuleysi bitni fyrst á þeim.
Ónóg tungumálakennsla og aðstoð við að
kynnast íslensku samfélagi hefur gert það
að verkum að mörgum þessara nýju íslend-
inga líður illa hér á landi. Miðað við hversu
fáir flóttamenn hafa komið hingað til lands
hefðu íslendingar vissulega átt að geta veitt
þeim mikið betri undirbúning við að aðlagast
íslensku samfélagi. Því vitaskuld era það gíf-
urleg viðbrigði fyrir flóttamenn sem alið hafa
allan sinn aldur í Asíu að setjast að hér á
landi.
Á ÉG AÐ GÆTA BRÓÐUR
Míns?
Sjálfur flutti frelsarinn minnisstæð orð um
hina minnstu bræður: „Allt sem þér gjörðuð
einum minna minnstu bræðra það hafið þér
gjört mér.“
,Á ég að gæta bróður míns?“ spurði Kain
í fyrstu bók Biblíunnar. Miskunnsami Sam-
verjinn, í dæmisögu Jesú, er hinn sígildi full-
trúi þeirra sem svara þeirri spumingu ját-
andi, etód aðeins í orði heldur einnig í verki.
Sjálfur var Samverjinn útlendingur i fram-
andi landi, fyrirlitinn og skertur lýðréttind-
um. En hann hafði það fram yfir virta heima-
menn að reynast náungi þeim sem þurfti á
hjálp að halda. Hann kom skjólstæðingi sín-
um í öraggt skjól í gistihúsi og greiddi fyrir
beinann. Þannig hefur hann orðið ævarandi
fyrirmynd um rétta siðferðilega breytni. Sög-
unni lýkur sem kunnugt er á boði Jesú: „Far
þú og gjör slíkt hið sama.“ Það er við hæfi
að minna á það boð nú í lok aðventunnar
þegar innkaup íslensku þjóðarinnar fyrir jóla-
hátíðina era í hámarki.
Gleðileg jól!
Höfundur er forstöðurmaður Guðfræðistofnunar
Háskóla Islands.
Jólablað
1993
Forsíðan
Myndin sýnir hluta úr altarísbrík frá Odda
á Rangárvöllum og er hennar fyrst getið
áríð 1488. Upphaflega var hún stór og með
vængjum, en nú eru aðeins tvaer myndir
varðveittar á Þjóðminjasafninu. Á annarí er
boðun Maríu, en á hinni sem hér sést, er
fæðingaratburðurinn á Betlehemsvöllum.
Því að eigi var rúm handa þeim..
Jólarabb eftir Gunnlaug A. Jónsson.
Þeir fundu bæði Guð og mann.
Þóra Krístjánsdóttir og Hjalti Hugason skil-
greina frá listfræðilegu og guðfræðilegu sjón-
armiði nokkrar íslenzkar altarístöflur.
Á slóðum bræðravíganna.
Thor Vilhjálmsson skrifar um fór til Króatíu.
Komdu að spila, Páll.
Þorsteinn frá Hamri skrifar um sagnir af
spilamennsku í kirkju á jólum.
Yggdrasil-myndröðin.
Gísli Sigurðsson skrifar um myndir Dagfín
Waemskiolds í Ráðhúsi Oslóar, sem sýna
persónur og atburði úr ásatrú.
Meðan eilífðin horfír.
Heimir Steinsson skrifar um skólaskáldið
sitt, Stein Steinarr.
Trú, upplýsing, rómantík.
Fyrsti hluti greinaraðar eftir Gísla Jónsson,
frv. menntaskólakennara, sem efnislega er
byggð á háskólafyrirlestrum hans fyrir
nokkrum árum.
Ilmur haustsins í loftinu.
Sólveig Kr. Einarsdóttir skrifar frá Ástralíu.
Vitranir frá Almættinu.
Grein eftir Þorstein Eggertsson.
Aðventumyndir af Eyrinni.
Jólasaga eftirBolla Gústavsson, vígslubiskup
á Hólum.
Stefnumót við Munch.
Grein eftir Gísla Sigurðsson með fjölda
mynda af verkum Munchs.
Krossinn.
Grein eftir Einar Sigurbjörnsson, prófessor,
í tilefni sýningar.
Minningabrot um John Cage.
Grein eftir Atla Heimi Sveinsson, tónskáld.
Sextán ára refsivinna - en kannski
náðun frá Hitler-
Sigrún Davíðsdóttir ræðir við Gunnar Bjarn-
arson í Kaupmannahöfn.
Rómverskir peningar á íslandi.
Grein eftir Þór Magnússon þjóðminjavörð.
Með álfum og tröllum í Austurvegi.
Kristín Steinsdóttir og Olga Guðrún Árna-
dóttir segja frá ferð á barnabókaþing í Lithá-
en.
Á 100. ártíð Guy de Maupassants.
Grein eftir Guðjón Ármann Eyjólfsson, skóla-
stjóra.
Hálsmenið.
Smásaga eftir Guy de Maupassant.
Gyðjan var steinn af himni.
Haust í Róm - 3. og síðasti hluti eftir Krist-
ínu Bjamadóttur.
Áfangastaður New York.
Grein: Hallfríður Þórarinsdóttir. Myndir:
Björn Árnadóttir.
Duchmaquer Frbrique Huus.
Grein frá Arbæjarsafni eftir Hrefnu Róberts-
dóttur.
Verðlaunamyndagáta og verðlauna-
krossgáta.
Myndasaga úr Laxdælu.
Teikningar og samantekt: Búi Kristjánsson.
Ljóð eftir 20 höfunda:
Jónas Hallgrímsson, Óskar Aðalstein, Ágúst-
ínu Jónsdóttur, Rögnvaid Finnbogason, Þóri
Hauk, Lárus Má Bjömson, Steingerði Guð-
mundsdóttur, Einar St. Einarsson, Þóru
Björk Benediktsdóttur, Jennu Jensdóttur,
Rolf Jakobsen, Kristjönu E. Guðmundsd.,
Pálma Eyjólfsson, Kristin G. Magnússon,
Særúnu Reynisdóttur og Braga Magnússon.
2