Morgunblaðið - 10.04.2001, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2001 11
ars en auka verulega rýrnun á
vörunni. Markaðurinn tekur ekki
endalaust við þó að framboðið sé
mikið.“
Framleiðslustýring
í samræmi við lög?
Er þessi framleiðslustýring í sam-
ræmi við lög?
„Að okkar mati er þetta í samræmi
við lög. Samkeppnisstofnun hefur
hins vegar komist að þeirri niður-
stöðu að þetta séu ekki eðlilegir við-
skiptahættir. Við erum alls ekki sam-
mála þessu mati. Við erum ekki
sáttir við tillögu Samkeppnisstofn-
unar um að gera hvern framleiðanda
að sjálfstæðu fyrirtæki með sjálf-
stæða söludeild og koma þannig í veg
fyrir að þeim sé gert kleift að standa
á bak við sitt afurðasölufyrirtæki
sem tekur að sér þessa þjónustu fyr-
ir þá.“
Hefur Sölufélagið gert einkasölu-
samninga við smásöluverslunina?
„Já, við höfum gert svokallaða
einkasölusamninga við smásölukeðj-
urnar, en það hefur verið gert að
frumkvæði verslananna. Ég hef í tví-
gang spurt forstöðumann sam-
keppnissviðs Samkeppnisstofnunar
hvort slíkir samningar séu löglegir.
Hann hefur ekki svarað því ennþá.
Hins vegar höfum við ákveðið að
gera ekki fleiri slíka samninga.“
Það kemur fram í úrskurði sam-
keppnisráðs að gert var svokallað
„glerstoppsamkomulag“ sem gekk
út á að ekki yrði fjárfest meira í gróð-
urhúsum.
Pálmi sagði að Sölufélag garð-
yrkjumanna hefði ekki komið að því
máli. Hins vegar hefðu framleiðend-
ur gert með sér samkomulag um að
draga úr fjárfestingum. „Það var nið-
urstaða framleiðenda að ein leið í
þessari framleiðslustýringu væri að
draga úr fjárfestingu. Verð á græn-
meti var farið að lækka. Markaður-
inn hafði ekki stækkað eins hratt og
menn áttu von á og þess vegna gerðu
framleiðendur með sér þetta sam-
komulag. Tvö ár á undan glerstopp-
inu höfðu gróðurhús verið stækkuð
um samtals 8.000 fermetra. Menn
komu sér saman um að bíða þar til
eftirspurnin myndi aukast frekar en
að keyra framboðið úr hófi fram.
Þetta er það sem allar framleiðslu-
einingar þjóðfélagsins gera.“
Sagt er í úrskurði samkeppnisráðs
að heildsölufyrirtækin hafi bundist
samtökum um að kaupa garðyrkju-
stöðina Sólbyrgi út af markaðinum.
Pálmi vísaði þessu algerlega á bug.
Sólbyrgi hefði einfaldlega orðið
gjaldþrota.
„Það hefur verið ákveðið vanda-
mál í garðyrkjunni hvað það hefur
verið erfitt að fara út í tilraunarækt-
un. Fyrir nokkrum árum fór einn
framleiðandi út í að framleiða vín-
tómata sem markaðurinn tók ekki
við. Þetta setti framleiðandann nán-
ast á hausinn. Við töldum áhugavert
að reyna þetta. Við gerðum þess
vegna tilboð í garðyrkjustöðina Sól-
byrgi og höfum rekið hana síðan.“
Mikil viðskipti milli
heildsölufyrirtækjanna
Í úrskurði samkeppnisráðs segir
að heildsölufyrirtækin hafi gert með
sér samkomulag um lágmarksverð á
banönum og að SFG hafi gert sam-
komulag við Mötu um að Mata seldi
ekki banana á Suðurnesjum.
Pálmi vísaði þessu algerlega á bug.
Hann sagði hins vegar nauðsynlegt
að hafa í huga að heildsölufyrirtækin
ættu í miklum innbyrðisviðskiptum.
Ástæðan væri m.a. sú að dreifingar-
fyrirtækin þyrftu að geta boðið
verslunum stöðugt framboð á öllum
vörutegundum. Hann sagði að það
kæmi oft fyrir að ákveðin vara væri
ekki til hjá fyrirtækjunum, t.d. vegna
þess að fyrirtæki hefði orðið fyrir því
að skemmdir hefðu orðið á vöru í
flutningi til landsins. Þá keypti við-
komandi fyrirtæki vöruna af annarri
heildsölu.
Pálmi sagði að Mata væri með
einkasöluumboð fyrir heimsþekkt
ávaxtavörumerki, t.d. Cape-vínber.
Þess vegna keyptu önnur heildsölu-
fyrirtæki þessar vörur af Mötu.
„DV er prentað í prentsmiðju
Morgunblaðsins og þessi tvö fjöl-
miðlafyrirtæki eiga því í miklum við-
skiptum. Þau eru samt ekki ásökuð
um samráð um verð, jafnvel ekki þó
að verð á dagblöðum sé margfalt
hærra hér á landi en erlendis og verð
á blöðunum sé nánast það sama,“
sagði Pálmi.
Í úrskurði samkeppnisráðs segir
að heildsölufyrirtækin hafi náð sam-
komulagi um að verð á banönum yrði
100 krónur. Pálmi sagði að þetta verð
væri eingöngu í innbyrðisviðskiptum
fyrirtækjanna. Í sjálfu sér hefði ekki
skipt máli hvert verðið hefði verið
vegna þess að jafnræði hefði verið í
þessum viðskiptum.
Í úrskurði samkeppnisráðs segir
að SFG og Ágæti hafi á árinu 1995
gert með sér samstarfssamning og
að hann hafi m.a. falið í sér samráð
um verð. Það kemur t.d. fram í úr-
skurðinum að á aðalfundi félagsins í
mars 1995 var bókað „að samstarfið
fælist í því að samráð yrði haft í öll-
um verðum og ýmsu öðru“.
Pálmi sagði að á árinu 1995 hefði
verið rætt um að sameina SFG og
Ágæti, en ekki hefði náðst samkomu-
lag um að gera það. Hins vegar hefði
verið rætt um að fyrirtækin tækju
upp samstarf sem m.a. fæli í sér að
SFG drægi sig út af markaði með
kartöflur, en í Ágæti voru mjög
margir kartöfluframleiðendur. Pálmi
sagði að þessi samstarfssamningur
hefði aldrei komið til framkvæmda.
Það væri því rangt að fyrirtækin
hefðu haft með sér samstarf um
verðlagningu.
Fengur kaupir í Flugleiðum
Á síðasta ári keypti Fengur stóran
hlut í Flugleiðum og á síðasta aðal-
fundi Flugleiða settist Pálmi í stjórn
fyrirtækisins. Því er eðlilegt að
spyrja hvort Fengur hafi hagnast
það vel af viðskiptum með grænmeti
og ávexti að fyrirtækið sé að færa
hagnaðinn yfir í önnur hlutafélög.
Pálmi sagði að eignarhaldsfélagið
Fengur hefði keypti hlut í Flugleið-
um einfaldlega vegna þess að það
væri sitt mat að fyrirtækið væri hag-
stæður fjárfestingarkostur. Hann
sagði að auk hlutabréfa í Flugleiðum
ætti fyrirtækið hluta í nokkrum
óskráðum félögum. Hann sagði að
Fengur kæmi til með að nýta sér þau
tækifæri sem gæfust á markaðinum
eins og hvert annað fyrirtæki sem
væri rekið til þess að skila hagnaði.
Pálmi sagði að hagnaður Sölu-
félags garðyrkjumanna hefði verið
um 50 milljónir á árinu 1999 og hagn-
aðurinn á síðasta ári hefði dregist
saman um meira en helming, en
reikningar félagsins hefðu ekki enn
verið lagðir fram. Hann sagði að
hagnaður Fengs væri miklum mun
minni. Hann sagði að velta Fengs og
fyrirtækja í eigu þess félags hefði
verið rúmir fjórir milljarðar á síðasta
ári.
Eingarhaldsfélagið Fengur á
100% í Sölufélagi garðyrkjumanna
og Banönum/Ágæti. Auk þess á
félagið 40% hlut blómaheildsölunni
Grænum markaði, 50% hlut í
Ávaxtahúsinu og 50% hlut í fyrirtæk-
inu Hollt og gott. Sú spurning vakn-
ar hverjir það séu sem eiga Feng?
„Stærstu hluthafar í Feng eru ég,
Jóhannes Kristinsson, fyrrverandi
eigandi Banana, og Ragnar Kristinn
Kristjánsson sveppabóndi.“
Er þá hlutur hefðbundinna garð-
yrkjubænda í félaginu að minnka?
„Já, sumir bændur hafa selt hlut
sinn í félaginu. Ástæðurnar geta ver-
ið ýmsar. Bændur bregða búi, þeir
eldast o.s.frv. Ég tel að það sé ein-
faldlega gott að bændur skuli eiga
þann kost að geta selt hlut sinn í
félaginu. Það eru ekki allir bændur
sem eiga kost á því. Mjólkursamsal-
an og Mjólkurbú Flóamanna leggja
t.d. milljónir inn á stofnfjárreikninga
hjá bændum á hverju ári en þeir eiga
þess ekki kost að innleysa hagnað
sinn meðan þeir stunda framleiðslu.“
Grænmetismafía
Þið stjórnendur grænmetisfyrir-
tækjanna hafið verið kallaðir mafíós-
ar í fjölmiðlum og fundur ykkar í
Öskjuhlíðinni verið tengdur við
vinnubrögð mafíuforingja. Það kem-
ur fram í minnisblaði sem Sam-
keppnisstofnun fann hjá Mötu þegar
stofnunin gerði gögn upptæk hjá
heildsölufyrirtækjunum í september
1999, að þú og Gunnar Gíslason,
framkvæmdastjóri Mötu, áttuð fund
í Öskjuhlíðinni þar sem þú átt að hafa
tilkynnt honum væntanleg kaup á
Ágæti. „Gunnar Gíslason verður
sjálfur að svara fyrir sína minn-
ismiða. Þennan dag var Búnaðar-
bankinn að leggja lokahönd á kaupin
á Ágæti. Við Gunnar þurftum að hitt-
ast út af ákveðnu máli sem tengist
ekki ávöxtum og grænmeti. Ég var
einfaldlega á ferð í nágrenni við
Öskjuhlíðina þegar ég hringdi í
Gunnar. Við hittumst þar og þá kom
þetta mál til tals.Ég veit ekki hvað
maður getur sagt um þetta viður-
nefni, mafíósi. Ég er bara leiður yfir
því að umræðan skuli fara í þennan
farveg.“
Höfum eignast
óvildarmenn
Pálmi sagði að á þeim 10 árum sem
hann hefði starfað hjá Sölufélagi
garðyrkjumanna hefði tekist að
byggja upp stórt og öflugt ferskvöru-
fyrirtæki eins og stefnt hefði verið
að. Hann sagði að Sölufélagið væri
allt annað fyrirtæki en það var 1991.
„Þá kom varan hingað inn á alls kon-
ar vörubílum og traktorum. Þetta
voru farartæki sem kannski voru
notuð til að flytja hesta deginum áð-
ur. Við höfum byggt upp fullkomið
flutningskerfi með nýjum farartækj-
um, kælitækjum og sérstöku gæða-
kerfi. Auðvitað hefur þetta hindrað
aðgang annarra að markaðinum. Vit-
anlega hefur fyrirtækið eignast
óvildarmenn við þetta.
Hafberg Þórisson garðyrkjubóndi
hefur t.d. gagnrýnt mig harðlega í
fjölmiðlum, m.a. í Morgunblaðinu.
Hann hefur ekki viljað vera innleggj-
andi í Sölufélaginu. Honum er það að
sjálfsögðu frjálst. Ég gat hins vegar
ekki samþykkt að Hafberg legði
vörur inn í fyrirtækið á lægri þjón-
ustugjöldum og öðrum greiðslukjör-
um en hinir almennu félagsmenn í
Sölufélaginu eins og hann krafðist.
Þetta sagði ég við hann þegar SFG
keypti Banana. Hann sætti sig ekki
við það. Við yfirtökuna á Ágæti gerð-
ist það sama.
Það sem gerðist var einfaldlega
það að annar garðyrkjubóndi hóf að
framleiða svokallað grand-salat sem
er einfaldlega betri vara en sú sem
Hafberg framleiðir. Staðreyndin er
sú að viðskiptavinir mínir vilja frekar
grand-salat en Lambhagasalat.
Þetta pirrar Hafberg Þórisson og
veldur því að hann kemur fram með
þessum ósmekklega hætti í fjölmiðl-
um.“
Ójafn leikur
Pálmi sagði að fólk sem starfaði í
garðyrkju væri upp til hópa duglegt
fólk. „Þetta er fólk sem er markaðs-
sinnað í hugsun. Atvinnugreinin fær
enga styrki að öðru leyti en því að
hún býr við tollavernd minnihluta
ársins. Að öðru leyti keppir greinin
við niðurgreidda framleiðslu frá Evr-
ópusambandinu. Auðvitað er þetta
ójafn leikur.
Samkeppnisstofnun segir að við
séum að brjóta 10. gr. samkeppnis-
laganna með því vera með samstillt-
ar aðgerðir. Mér finnst þetta einfald-
lega fráleitt. Með þessu er verið að
segja að framleiðendur megi ekki
standa saman að nýtingu fram-
leiðsluþáttanna.
Það er nauðsynlegt að hafa í huga
að á smásölumarkaðinum eru tveir
aðilar, Búr og Baugur, sem ráða 93%
af allri matvörusölu í landinu. Hvern-
ig eiga 200 einstaklingar sem stunda
garðyrkju í landinu að geta þjónað
þessum tveimur aðilum á matvöru-
markaði án þess að standa saman?
Það er nauðsynlegt að hafa í huga að
einn garðyrkjubóndi veltir að með-
altali 10–20 milljónum á ári en smá-
sölufyrirtækin velta 20–30 milljörð-
um á ári.“
Nú er mjög sterk krafa uppi um að
lækka tolla á grænmeti. Hvernig líst
þér á það?
„Það kann að vera að þær leikregl-
ur sem við höfum búið við gangi ekki
upp og við þurfum að finna nýjar
leiðir eins og að taka upp fram-
leiðslustuðning við framleiðendur og
þá jafnframt að lækka tolla eða af-
nema þá. Það er hins vegar víst að ís-
lensk garðyrkja hefur enga mögu-
leika á að lifa án stuðnings. Öll erlend
garðyrkja fær stuðning í formi fjár-
festingarstyrkja og framleiðslu-
styrkja.“
egol@mbl.is
NÚ er tími prófalesturs að renna
upp samfara hækkandi sól og víst
er að margir eiga erfitt með að ein-
beita sér að lesefninu á meðan góð-
viðrið úti fyrir lokkar. Þetta par sló
hins vegar tvær flugur í einu höggi
og naut veðurblíðunnar um leið og
það festi mikilvæg atriði sér í minni
enda viskan sú sama þótt hún sé
innbyrt utandyra.
Morgunblaðið/Þorkell
Próflestur í góða veðrinu
SKIPULAGSSTOFNUN hefur bor-
ist tillaga Hafnarsjóðs Seyðisfjarðar
að matsáætlun vegna mats á um-
hverfisáhrifum nýrra hafnarmann-
virkja innan hafnarinnar á Seyðis-
firði.
Í fréttatilkynningu frá Skipulags-
stofnun segir að allir geti kynnt sér
tillöguna og lagt fram athugasemdir.
Hægt er að óska eftir eintökum af
tillögunni hjá Skipulagsstofnun en
einnig er hægt að nálgast hana á
heimasíðu Hönnunnar, www.honn-
un.is. Athugasemdir þurfa að vera
skriflegar og berast Skipulagsstofn-
un eigi síðar en 20. apríl nk.
Tillaga að matsáætlun lögð fram
Ný hafnarmannvirki
í bígerð á Seyðisfirði
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
hefur dæmt mann á fertugsaldri í
þriggja mánaða fangelsi fyrir skjala-
fals og fjársvik með því að hafa í
heimildarleysi framvísað greiðslu-
korti annars manns síðastliðið sum-
ar. Ákærði notaði kortið í Vínbúðinni
Austurstræti og falsaði undirskrift
korthafa og framvísaði kortinu einn-
ig á Hard Rock en gat ekki greitt
rúmlega 15 þúsund króna háan
reikninginn. Ákærði viðurkenndi þá
háttsemi sem honum var gefið að
sök. Hann á að baki 20 ára nær sam-
felldan brotaferil og rauf með brot-
um sínum skilorð reynslulausnar
sem hann hlaut 21. janúar 2000 á 30
daga eftirstöðvum refsingar. Var því
reynslulausnin tekin upp og dæmd
með málinu.
Ragnheiður Bragadóttir héraðs-
dómari kvað upp dóminn.
Fangelsi fyrir fjársvik,
skjalafals og skilorðsrof
RANNSÓKNARDEILD lögregl-
unnar í Reykjavík rannsakar nú
flugferð flugvélarinnar TF-GTX frá
Vestmannaeyjum til Selfoss um
verslunarmannahelgina í fyrra. Vél-
in fór frá Vestmannaeyjum mánu-
dagsmorguninn 7. ágúst 2000 um kl.
8.15.
Upplýsingar hafa komið fram um
að of margir farþegar hafi verið í vél-
inni.
Í fréttatilkynningu frá lögreglunni
kemur fram að þegar hafi verið haft
tal af nokkrum farþeganna sem í vél-
inni voru. Lögreglan biður aðra far-
þega flugvélarinnar um að gefa sig
fram við rannsóknardeild lögregl-
unnar í Reykjavík sem fyrst.
Lögreglan rannsakar flug frá
Vestmannaeyjum á vegum LÍO
Lýsir eftir farþeg-
um flugvélarinnar