Morgunblaðið - 10.04.2001, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„ÉG tel að Samkeppnisstofnun hafi
beitt okkur órétti,“ sagði Pálmi Har-
aldsson, framkvæmdastjóri Sölu-
félags garðyrkjumanna, í samtali við
Morgunblaðið. Samkeppnisstofnun
telur að fyrirtækin sem dreifa græn-
meti og ávöxtum hafi gerst sek um
samsæri gegn neytendum.
Pálmi er í forystu fyrir stærsta
heildsölufyrirtækið. Hann var fyrst
beðinn um að lýsa aðdraganda þess
að hann kom að rekstri Sölufélags
garðyrkjumanna.
„Ég kom að Sölufélagi garðyrkju-
manna árið 1991. Ég var þá í meist-
aranámi í rekstrarhagfræði við við-
skiptaháskólann í Gautaborg og var
á leið í kennslu við Háskóla Íslands
þegar haft var samband við mig og
mér boðið að gerast framkvæmda-
stjóri fyrirtækisins. Staða Sölu-
félagsins var gríðarlega erfið á þess-
um tíma. Skuldir félagsins voru um
600 milljónir á verðlagi þess árs. Það
samsvarar skuldum eitthvað á annan
milljarð í dag. Vanskilin voru 500
milljónir. Eigið fé fyrirtækisins var
neikvætt um ríflega 150 milljónir.
Tap hafði verið á rekstri félagsins í
mörg ár, en tap ársins 1991 var yfir
100 milljónir króna.
Staðan var því ekki björguleg þeg-
ar ég kom að þessu fyrirtæki. Það má
segja að það hafi nánast verið bilun
að fara úr hinu þægilega akademíska
umhverfi inn í þennan ólgusjó. Í
mínu námi hafði ég mikið rannsakað
fyrirtæki sem voru í erfiðleikum og
hvernig væri hægt að endurstarta
þeim. Ég hugsaði mig um í stutta
stund og ákvað svo að hætta dokt-
orsnámi og hella mér út í þetta
starf.“
Gjaldþrot blasti við
„Á þessum tíma blasti sá kostur
við að setja Sölufélag garðyrkju-
manna einfaldlega í gjaldþrot. Ég
taldi hins vegar að það væri mögu-
legt að bjarga félaginu. Það má segja
að endurreisn þess hafi staðið í fimm
ár, þ.e. frá 1991–1995, en öll þessi ár
var félagið rekið með hagnaði.
Ég var rétt rúmlega þrítugur þeg-
ar ég var ráðinn að fyrirtækinu, en
ásamt mér var ráðinn að því hópur af
ungu og dugmiklu fólki. Við unnum
fyrirtækið út úr erfiðleikunum án
nokkurs stuðnings. Við lögðum okk-
ur einfaldlega fram í þessu erfiða
verkefni og náðum að bjarga fyrir-
tækinu frá gjaldþroti.
Það má segja að nýr kafli í sögu
Sölufélagsins hefjist 1995, en þá náði
félagið samkomulagi við feðgana
Kristin Guðjónsson og Jóhannes
Kristinsson, eigendur Banana hf.,
um að sameina rekstur SFG og Ban-
ana hf. Með sameiningu náðum við
að búa til eitt sterkt ávaxta- og græn-
metisfyrirtæki. Af þessu var mikill
ávinningur vegna þess að rekstur
Sölufélagsins hafði alla tíð verið
mjög sveiflukenndur. Fyrirtækið gat
verið með þrefalt meiri veltu yfir
sumarmánuðina en yfir vetrarmán-
uðina. Það var auðvitað erfitt að reka
fyrirtækið við slíkar aðstæður. Velta
Banana var hins vegar miklu meiri
yfir vetrarmánuðina en á sumrin. Við
sameininguna urðu mikil samlegðar-
áhrif. Við náðum ákveðinni stærðar-
hagkvæmni í flutningi og fleiru.
Á þessum árum átti sér stað mikil
sameining í smásölunni. Það er stöð-
ugt verið að gera kröfu til okkar á
heildsölustiginu um meiri hagræð-
ingu. Við töldum því að við yrðum að
halda áfram að finna leiðir til hag-
ræðingar. Þetta leiddi til þess að vor-
ið 1999 gerði Búnaðarbankinn tilboð
fyrir hönd Sölufélagsins í öll hluta-
bréf Ágætis. Ég ætlaði mér síðan í
framhaldi af því að fara í viðræður
við samkeppnisyfirvöld um samein-
ingu á þessum fyrirtækjum undir
eignarhaldsfélaginu Feng. Lögmað-
ur okkar leitaði til Samkeppnisstofn-
unar í ágúst 1999, en í september-
mánuði gerðu samkeppnisyfirvöld
innrás í öll heildsölufyrirtækin á
grænmetis- og ávaxtamarkaði vegna
þess að þau töldu að við hefðum brot-
ið samkeppnislög. Það tók Sam-
keppnisstofnun 19 mánuði að koma
með niðurstöðu í þessu máli þrátt
fyrir að við hefðum ítrekað leitað eft-
ir því að ná sátt við stofnunina um
þessi mál. Samkeppnisyfirvöld
sýndu hins vegar engan vilja til að
koma til móts við okkur.
Það hefur komið fram nýlega að
við áttum hugsanlega rétt á að sækja
um undanþágu frá samkeppnislög-
um. Um þetta fengum við engar leið-
beiningar frá Samkeppnisstofnun.“
Framleiðslan stillt
að eftirspurn
Hvaða breytingar voru gerðar á
rekstri Sölufélagsins þegar þú komst
að félaginu 1991?
„Þegar ég kom að fyrirtækinu sá
ég strax að vandinn lá að stórum
hluta í því að framleiðendur fram-
leidduvöruna gjörsamlega stjórn-
laust og því var framboðið oft og tíð-
um í engu samræmi við eftirspurn.
Stundum var of lítið til af grænmeti
og stundum var allt of mikið til. Það
gat líka verið skortur á einstökum
tegundum grænmetis á meðan of-
framboð var á öðrum. Eitt af þeim
skilyrðum sem ég setti stjórn félags-
ins þegar ég tók við var að láta vöru-
verðið þróast eftir framboði og eft-
irspurn á hverjum tíma. Hér á árum
áður, meðan félagið var undir stjórn
forvera minna, gerðist það oft og tíð-
um að grænmeti var hent til þess að
reyna að halda uppi vöruverði. Það
hefur ekki tíðkast eftir að ég kom að
fyrirtækinu. Við höfum hins vegar að
sjálfsögðu þurft að henda vöru sem
var komin á tíma og var ekki boðleg á
markað. Samkeppnisstofnun fyllyrð-
ir aftur á móti í úrskurði sínum að við
séum að henda vörum til að halda
uppi verðinu. Þetta er fráleit fullyrð-
ing sem stofnunin styður engum rök-
um.“
Pálmi sagði að eftir að hann kom
að félaginu hefði farið gífurlega mikil
vinna í að byggja upp svokölluð trún-
aðarráð. Félagið hefði undir forystu
framleiðenda leitað eftir upplýsing-
um hjá framleiðendum um væntan-
legt framboð á grænmeti. Félagið
hefði einnig skilað skýrslum til fram-
leiðenda um líklega eftirspurn.
„Það er engin launung á því að
menn hafa reynt að stilla framleiðsl-
una að væntanlegri eftirspurn til að
hámarka sína fjárfestingu. Það má
heldur ekki gleyma því að á síðustu
árum hefur orðið veruleg hagræðing
meðal framleiðenda sjálfra. Þeir hafa
t.d. sérhæft sig sem hefur leitt til
betri gæða vörunnar og hagstæðara
framleiðsluumhverfis. Þetta hefur
gert framleiðendum kleift að taka á
sig lækkanir sem orðið hafa á afurð-
um þeirra síðastliðið ár.
Hagur framleiðenda batnaði
vissulega á síðasta áratug. Þetta sést
á þeim opinberu tölum sem til eru
um afkomu garðyrkjunnar, en hins
vegar hefur afkoman versnað á síð-
ustu tveimur árum.“
Hver er skýringin á því?
„Kostnaður við framleiðsluna hef-
ur einfaldlega aukist en verð á græn-
meti hefur ekki hækkað, heldur
lækkað, a.m.k. á heildsölustigi. Þetta
sést vel á tölum Hagstofu Íslands
sem vitnað var til í Morgunblaðinu í
síðustu viku, en þar kom fram að
verð á grænmeti lækkaði á síðasta
ári.“
Söluþóknun
hefur lækkað
Pálmi sagðist hafa orðið var við að
margir áttuðu sig ekki á hvers konar
fyrirtæki Sölufélag garðyrkjumanna
væri.
„SFG er umsýslufélag. Það gerir
það að verkum að framleiðandinn
fær alltaf 80% af því sem varan selst
á, en fyrirtækið fær 20%. Félagið
kaupir ekki vöruna af bændum. Þeir
eiga vöruna alveg þangað til félagið
afhendir hana viðskiptavinum. Þar af
leiðandi þarf ég að uppfylla vissa
upplýsingaskyldu gagnvart fram-
leiðendum. Þetta hefur Samkeppn-
isstofnun ekki viljað líta á sem nein
rök í málinu.“
Hefur átt sér stað einhver hag-
ræðing í heildsölu með grænmeti á
síðustu árum?
„Já, það hefur orðið mikil hagræð-
ing hjá okkur. Þegar ég kom að fyr-
irtækinu 1991 var umsýsluþóknun
félagsins 26%. Ég breytti henni strax
í 21%. Síðan hefur hún ekki lækkað í
prósentum talið, en þjónusta við
framleiðendur hefur verið aukin. Við
sjáum núna um allar umbúðir og
flutning. Þjónustugjöld félagsins við
framleiðendur hafa því í reynd lækk-
að um 40% á síðustu 10 árum. Þetta
er með því allra lægsta sem þekkist í
nágrannalöndum okkar. Það er
öruggt að það er hvergi hægt að
finna neitt sambærilegt dæmi innan
landbúnaðarins um jafnmikla lækk-
un á þjónustugjöldum. Auk þess hef-
ur SFG lagt hundruð milljóna í
markaðsmál á undanförnum árum.“
Í umræðu síðustu daga hefur verið
fullyrt að garðyrkjubændur séu
þvingaðir til að gera einkasölusamn-
inga við Sölufélagið, þ.e. að bændur
séu neyddir til að skuldbinda sig til
að selja félaginu framleiðslu sína og
engum öðrum.
„Það er bara rangt. Það eru engir
slíkir einkasölusamningar til. Ég vil
bara biðja þá sem halda þessu fram
að leggja slíka samninga fram.
Það er hins vegar í lögum félagsins
ákveðin innleggsskylda. Þetta eru
áratuga gömul lög sem ekki hefur
verið breytt.“
Er þá framleiðanda, sem felur
Sölufélaginu að selja framleiðslu
sína, heimilt að selja eitthvað af
henni beint til verslana?
„Já, það er honum heimilt að
gera.“
En hvað felst í þessari innleggs-
skyldu samkvæmt lögum Sölufélags-
ins?
„Í henni segir eitthvað á þá leið að
framleiðandi skal leggja allar sínar
afurðir inn hjá SFG að undanskild-
um 5% á sínu heimasvæði. Aðalatrið-
ið er að það eru engir innleggssamn-
ingar til. Það eru engir samningar til
sem fela í sér einhverjar sektar-
greiðslur eins og haldið hefur verið
fram. Það hafa verið uppi hugmyndir
um að gera þjónustusamninga við
framleiðendur en þeir hafa ekki ver-
ið gerðir.“
En er kvótakerfi í garðyrkjunni?
„Framleiðendur eru með ákveðna
framleiðslustýringu. Framleiðend-
um í SFG er heimilt að framleiða
eins mikið og þá lystir, en það er ekki
þar með sagt að félagið sé skuld-
bundið til að taka við því öllu.
Menn verða að átta sig á að það
skiptir gríðarlegu máli að við sjáum
hvað er framundan á markaði þegar
um er að ræða vöru sem er jafnvið-
kvæm og grænmeti og ávextir. Al-
gjört skipulagsleysi yrði ekki til ann-
Framkvæmdastjóri Sölufélags garðyrkjumanna svarar gagnrýni á grænmetisfyrirtækin
Samkeppn-
isstofnun
beitir okk-
ur órétti
Pálmi Haraldsson, framkvæmdastjóri Sölu-
félags garðyrkjumanna, segir að félagið
hafi verið beitt órétti af hálfu Samkeppn-
isstofnunar. Hann segir að SFG hafi lækkað
umsýsluþóknun verulega. Hann segir í sam-
tali við Egil Ólafsson að bændur hljóti að
mega mynda með sér samtök um sölu á
vöru sinni til þeirra tveggja aðila sem ráða
93% af matvörumarkaðinum.
Morgunblaðið/Þorkell
Pálmi Haraldsson er hér með svör Sölufélagsins í 14 bindum við spurningum Samkeppnisstofnunar.

 

  

 
   
 





























   
  


 


!

"#!!

$ %& '


 











  

 
  


  
      
  


  ! " 

## #$ #% #& ##