Morgunblaðið - 10.04.2001, Blaðsíða 43

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 2001 43
NÝSKÖPUN er
vinsælt hugtak þegar
rætt er um hvernig
bæta eigi kjör þjóðar-
innar og búa í haginn
fyrir uppvaxandi kyn-
slóðir. Margir tengja
nýsköpun helst við
tækninýjungar og áð-
ur óþekktar eða ónýtt-
ar auðlindir og stund-
um heyrist jafnvel
talað af lítilsvirðingu
um undirstöðuatvinnu-
greinar sem hafa þó
skilað þjóðinni mikilli
velsæld. Þetta er mik-
ill misskilningur. Ný-
sköpun á ekki síður
við um hvers konar verðmætaaukn-
ingu eða sköpun nýrra tækifæra í
grónum atvinnugreinum. Eftir því
sem hagkerfið þróast, dregur úr
bili á milli atvinnugreina og þau
koma auga á sameiginleg tækifæri
til nýsköpunar með samstarfi en
ekki með því að skara eld að eigin
köku.
Mikill vöxtur í ferðaþjónustu
Íslenskri ferðaþjónustu hefur
vaxið mjög fiskur um hrygg á und-
anförnum árum og er nú svo komið
að stöðugur straumur erlendra
ferðamanna liggur hingað til lands
allt árið. Landinn lætur ekki held-
ur sitt eftir liggja og með bættu
vegakerfi og aukinni bifreiðaeign
er hann orðinn mun duglegri en
áður að ferðast um eigið land.
Ljóst er að ferðaþjónustan hefur
jákvæð áhrif á hagkerfið og ekki er
skrýtið að sveitarfélög keppist við
að laða til sín ferðamenn og halda
þeim sem lengst. Þau svæði sem
státa af stöðugum straumi ferða-
manna til sín, njóta þess í meiri
tekjum og auðugra mannlífi án
þess að mikil útgjöld komi á móti.
Eftir miklu er að slægjast enda er
ferðaþjónusta stærsta atvinnugrein
í heimi. Ferðaþjónusta er annar
helsti atvinnuvegur Íslendinga ef
miðað er við gjaldeyristekjur og
spáð er miklum vexti í greininni á
næstu árum.
Stóraukin verslun erlendra
ferðamanna
Ekki er langt síðan þjónusta við
ferðamenn hérlendis miðaðist við
að veita þeim húsaskjól og helstu
nauðþurftir og koma þeim klakk-
laust á milli staða svo þeir gætu
kynnst náttúru landsins. Nú er öld-
in önnur og flestir útlendingar sem
koma hingað vilja einnig kynnast
sögu og menningu þjóðarinnar.
Mannlífið þykir merkilegt og næt-
urlífið stórkostlegt. Veitingahúsin
eru í hæsta gæða-
flokki og sundlaugarn-
ar eru aðdráttarafl út
af fyrir sig. Ólíkar at-
vinnugreinar vinna
saman að því að taka
vel á móti ferðamönn-
um og gera þeim dvöl-
ina sem ánægjuleg-
asta.
Hagsmunir ferða-
þjónustu og verslunar
hafa ætíð farið saman
enda fylgja ferða-
mönnum gjarnan
mikil viðskipti. Til
skamms tíma var erf-
itt að áætla heildar-
umfang ferðamanna-
verslunar en endurgreiðsla
virðisaukaskatts á vörukaupum er-
lendra ferðamanna ætti að gefa
einhverja hugmynd. Árið 1996 var
stofnað hérlendis útibú frá fyrir-
tækinu Global Refund en það ann-
ast endurgreiðslu virðisaukaskatts
til erlendra ferðamanna. Vöxtur
fyrirtækisins hérlendis hefur verið
með ólíkindum en nú taka rúmlega
700 verslanir þátt í endurgreiðslu-
kerfi þess. Milli áranna jókst velta
endurgreiðslukerfisins um 42%, úr
rúmum 700 milljónum í einn millj-
arð króna. Þessar tölur eru þó að-
eins lítill hluti af umfangi ferða-
mannaverslunar því í þeim eru
ekki innifalin kaup ferðamanna á
tollfrjálsum varningi, matvælum,
hótelum eða annarri þjónustu sem
þeir kaupa meðan þeir eru hér.
Eftir því sem ferðaþjónustu
fleygir fram og stefnumótun verð-
ur markvissari, hefur áhersla verið
lögð á fjölbreytni í afþreyingu og
menningartengda ferðaþjónustu.
Ferðamenn, sem ákveða að verja
fríinu á Íslandi, vilja ekki ein-
skorða sig við náttúruskoðun eða
næturlíf, heldur kynnast mannlíf-
inu á breiðum grundvelli, fræðast
um sögu og sérkenni þjóðarinnar
og kaupa varning og minjagripi.
Við Íslendingar eigum að leggja
okkur fram við að láta slíka
drauma rætast og taka vel á móti
ferðamönnum.
Óviðunandi afrakstur
ferðaþjónustu
Samtök verslunarinnar gera sér
vonir um að með auknu samstarfi
menningarstofnana, verslunar og
ferðaþjónustu takist að styrkja all-
ar þessar atvinnugreinar. Slíkt
samstarf ætti einnig að gera okkur
kleift að stórauka þjónustu við inn-
lenda sem erlenda ferðamenn með
því að gera þeim sögu og menningu
þjóðarinnar aðgengilegri en áður.
Kvartað hefur verið yfir því að
enn sé afrakstur af ferðaþjónustu
óviðunandi hérlendis, ekki síst á
landsbyggðinni. Besta leiðin til að
auka slíkan afrakstur er að fjölga
áhugaverðum stöðum og stuðla
þannig að því að fleiri ferðamenn
komi og að þeir dvelji lengur en
áður. Væri tvímælalaust hægt að
efla hlutverk safna að þessu leyti
en þau gegna lykilhlutverki við að
miðla sögu og menningu til er-
lendra ferðamanna.
Aukið samstarf atvinnugreina
Ástæða er að hvetja til þess að
atvinnugreinar taki höndum saman
við að efla ferðaþjónustuna. Þannig
hafa Samtök verslunarinnar hvatt
sérstaklega til aukins samstarfs
kaupmanna og safna víða um land
þar sem tækifæri eru til mun meiri
viðskipta en verið hefur.
Á fjölsóttu og vel heppnuðu mál-
þingi um sýningahald, sögustaði og
viðskipti við ferðamenn, sem haldið
var fyrir skömmu, kom fram mikill
áhugi á að auka samstarf safna,
verslunar og ferðaþjónustu. Þar
kom fram að mörg tækifæri eru til
að auka verslun í íslenskum söfn-
um. Þannig mætti auka tekjur
safnanna og gera þau um leið líf-
legri og áhugaverðari fyrir ferða-
menn. Þegar til lengri tíma er litið
myndu auknar tekjur safnanna efla
menningartengda ferðaþjónustu og
fjölga erlendum ferðamönnum.
Nánar verður fjallað um þá mögu-
leika sem íslensk söfn búa yfir í
annarri grein.
Verslun og menningar-
tengd ferðaþjónusta –
gagnkvæm tækifæri
Stefán S.
Guðjónsson
Viðskipti
Samstarf ætti einnig að
gera okkur kleift, segir
Stefán S. Guðjónsson,
að stórauka þjónustu við
innlenda sem erlenda
ferðamenn með því að
gera þeim sögu og
menningu þjóðarinnar
aðgengilegri en áður.
Höfundur er framkvæmdastjóri,
Samtök verslunarinnar – FÍS.
Draumasmiðjan er
leikhús sem hefur verið
starfandi í sjö ár. Leik-
húsið hefur sett upp
fjölmargar sýningar á
þessum tíma og fjöl-
margir áhorfendur
notið sýninganna.
Draumasmiðjan hefur
ekki lagt áherslu á að
eignast hús til afnota
enda lítur Drauma-
smiðjan svo á að leik-
hús sé starfsemi en
ekki steinsteypa.
Draumasmiðjan hefur
frekar farið þá leið að
velja húsnæði sem
hentar hverri sýningu
fyrir sig. Frá upphafi hefur leikhúsið
lagt áherslu á að setja upp ný íslensk
verk og má þar nefna sýningar eins
og „Ávaxtakörfuna“ eftir Kristlaugu
Maríu Sigurðardóttur, „Baneitrað
samband á Njálsgötunni“ og „Góðar
hægðir“ eftir Auði Haralds og „Ég
sé …“ eftir Margréti Kr. Péturs-
dóttur. Rekstur Draumasmiðjunnar
hefur oft á tíðum verið erfiður þar
sem smiðjan hefur ekki notið mikilla
styrkja frá hinu opinbera.
Draumasmiðjan er félagi í Sam-
tökum sjálfstæðu leikhúsanna en
sjálfstæðu leikhúsin hafa staðið fyrir
mjög öflugu og metnaðarfullu starfi í
þágu leiklistar á Íslandi og fengið til
sín jafnmarga ef ekki fleiri áhorf-
endur en stofnanaleikhúsin, það er
Þjóðleikhúsið, Leikfélag Akureyrar
og Borgarleikhúsið.
Sjálfstæðu leikhúsin eru ólík inn-
byrðis. Þau hafa verið að setja upp
ólíkar sýningar og við ólíkar aðstæð-
ur. Sjálfstæðu leikhúsin hafa verið
að gera tilraunir sem oft á tíðum
hefðu ekki gengið upp í „hefðbundnu
leikhúsunum“. Þá hafa margir ís-
lenskir höfundar og leikarar oft
fengið sitt fyrsta tækifæri hjá sjálf-
stæðu leikhúsunum sem hefur síðar
skilað þeim tækifærum innan „hefð-
bundnu leikhúsanna“. Þetta ber að
virða og taka til greina þegar verið
er að úthluta styrkjum
því mikilvægt er að
hlúa að grasrótinni þar
sem margt nýtt sprett-
ur fram.
Styrkveitingar til
sjálfstæðra leikhúsa og
sviðslistahópa eru til
umræðu hjá mennta-
málaráðuneytinu þessa
dagana og er þar
fjallað um nauðsyn
þess að auka fjármagn
til þeirra. Bandalag
listamanna gekk ný-
lega til liðs við Samtök
sjálfstæðu leikhús-
anna og í framhaldi af
því sendu samtökin
greinargerð til menntamálaráð-
herra þar sem óskað er eftir auknu
fjármagni til þessarar listgreinar.
Einnig hefur samkeppnisráð beint
þeim tilmælum til ráðuneytisins að
reynt verði eftir fremsta megni að
jafna samkeppnisstöðu allra leik-
húsa í landinu. Það er alveg ljóst að
það vantar fjármagn til að halda
uppi öflugu og metnaðarfullu starfi
sjálfstæðu leikhúsanna.
Það er því von okkar í Drauma-
smiðjunni að menntamálaráðherra
sjái sér fært að hækka framlög til
okkar til að gera starfsvettvang okk-
ar mögulegan. Starf okkar að listum
er atvinnugrein og við væntum þess
að tekið verði tillit til mikilvægis
sjálfstæðu leikhúsanna og hópanna
og starfi þeirra séu búin „hagstæð
skilyrði“ eins og segir í 1. grein leik-
listarlaga.
Þannig tryggjum við að lifandi
leikhúslíf fái áfram að þróast og
dafna á Íslandi.
Lifandi leik-
hús – ennþá …
Höfundur er leikari og leikstjóri,
formaður 4. deildar FÍL og fram-
kvæmdastjóri Draumasmiðjunnar –
leikhúss.
Leiklist
Það er von okkar í
Draumasmiðjunni, segir
Gunnar Gunnsteinsson,
að menntamálaráðherra
sjái sér fært að hækka
framlög til okkar til að
gera starfsvettvang
okkar mögulegan.
Gunnar
Gunnsteinsson
Símar 557 2000 og 557 7100
Skemmuvegi 36 Bleik gata
Kópavogi
Þakrennur
og rör
frá...
Þakrennur
Mörkinni 3, sími 588 0640
G
læ
si
le
g
hú
sg
ög
n
Sérpantanir
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18.
Lau. frá kl. 11-14.