Morgunblaðið - 01.06.2001, Blaðsíða 24

VIÐSKIPTI
24 FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
ÁRANGUR af tollalækkunum á
fiski, sem Norðmenn sömdu um við
Evrópusambandið árið 1992 er sára-
lítil. Virðast önnur atriði en lækk-
unin hafa meiri áhrif á sölu fiskjar
en lækkunin, að mati prófessors
Rögnvalds Hannessonar við Við-
skiptaháskólann í Bergen en hann
hefur rannsakað breytingar á út-
flutningi á fiski frá 1992. Er helsta
breytingin sú að mikil aukning hef-
ur orðið á útflutningi óunnins fiskj-
ar, einkum til landa utan ESB, en
sala á unnum fiskiafurðum hefur
dregist mikið saman, jafnvel hrunið.
Rögnvaldur kynnti niðurstöður
sínar á ráðstefnu Viðskiptaháskól-
ans í Bergen. Í samtali við Morg-
unblaðið sagði hann að sú staðreynd
hve útflutningur á óunnum fiski á
kostnað unnins hefði aukist, hefði
ekki átt að koma á óvart. Margir
hefðu þó ekki átt von á þessu þar
sem áróður stjórnvalda í tengslum
við EES samninginn um tollalækk-
anir hefði verið á þann veg að út-
flutningurinn myndi aukast veru-
lega, á unnum fiskiafurðum sem og
öðrum tegundum. Þeim sem fylgd-
ust með fiskmörkuðum hefði átt að
vera ljóst að í jafn mannfrekum iðn-
aði og fiskvinnslu, stæði Noregur
illa í samkeppni við láglaunasvæði.
Það hefði þó komið á óvart hve lítil
áhrif tollalækkunin hefði haft.
„Þrátt fyrir að rannsóknin leiði í
ljós minni árangur af tollalækkun-
um en búast hefði mátt við, tel ég þó
ekki að hætta eigi að vinna að slík-
um lækkunum,“ segir Rögnvaldur
og segir ljóst að aðrir þættir spili
inn í útflutning og sölu, svo sem
breytingar á afla og fiskveiðistjórn.
175 tegundir fluttar út
Gríðarleg aukning hefur orðið á
fiskútflutningi frá Noregi, á árunum
1988–1999 þrefaldaðist hann auk
þess sem verðið hækkaði um 33%.
Í rannsókninni bar Rögnvaldur
saman fiskútflutning á árunum
1990–1992 og svo 1997–1999. Á síð-
ara tímabilinu fluttu Norðmenn út
175 tegundir fiskjar og fiskafurða,
þar af höfðu tollar á 129 verið lækk-
aðir. Mest lækkun varð á gervikav-
íar en 30% tollur var felldur niður.
Algengast var hins vegar niðurfell-
ing 12% tolls.
Aukning varð á útflutningi 25 teg-
unda en samdráttur í útflutningi 88
tegunda. Innan við 5% breyting
varð á á útflutningi 62 tegunda.
Mikil aukning varð á þeim tíma á
eldisfiski, einkum ferskum laxi, en
útflutningurinn þrefaldaðist. Út-
flutningur á frystum eldissilungi
margfaldaðist einnig, en eingöngu
til landa utan ESB. Þrátt fyrir tolla-
lækkun niður í 3,6% er útflutning-
urinn til ESB vart merkjanlegur.
Útflutningur á veiddum fiski
jókst nærri því eins mikið, um 2,5
falt. Mest var aukningin á frystum
heilum fiski, flökum og þurrkuðum,
söltuðum og reyktum fiski. Telur
Rögnvaldur ástæðu þess að sam-
dráttur varð á útflutningi unnins
fiskjar margþætta.
Fullvinnsla sé dýr og skili ekki
vöru sem neytandinn sé reiðubúinn
að greiða hátt verð fyrir. Þá hafi
Noregur tæplega nægilegt forskot í
fiskiframleiðslu til að vinna í sam-
keppni við láglaunamarkaði og
þriðja skýringin kunni að vera sú að
aðgangur Norðmanna að mörkuð-
um sé takmarkaður vegna flókinna
verndartolla ESB á unnum fiski.
Útflutningur á ferskum, söltuðum
og frystum þorski tvöfaldaðist á
tímabilinu en útflutningur á svoköll-
uðum fiskfingrum lagðist nær alveg
af. Þá hefur lítil aukning orðið í sölu
frosinna fiskstykkja og flaka. Tollur
á þorski var felldu niður nema á
frosnum bitum og þurrkuðum og
söltuðum þorski. Sömu sögu er að
segja um t.d. ýsu, mikil aukning hef-
ur orðið á útflutningi nýrrar og heil-
frosinnar ýsu en sala á frosnum
flökum hefur dregist lítillega sam-
an.
Mest aukning til
landa utan ESB
Gríðarleg aukning hefur orðið á
síldarsölu en það er að langstærst-
um hluta til landa utan ESB. Eina
aukningin til ESB-ríkja er á frosn-
um síldarflökum og óunninni síld.
Nær allar síldarafurðir bera toll, frá
3 og upp í 20%.
Tollalækkun á ostrum úr 18% í 5,4
átti að auka útflutning þeirra til
muna. Hann hrundi hins vegar árið
1992 og hefur ekki náð sér á strik í
ESB löndum, en hefur verið lítill en
jafn til landa utan ESB. Kræklinga-
útflutningur hefur vaxið gríðarlega,
en eingöngu til landa utan ESB.
Og þrátt fyrir að 30% tollur á
gervikavíar væri felldur niður hefur
hann ekki haft neina áhrif á söluna
til ESB-landa, hún hefur dregist lít-
illega saman.
Rögnvaldur segir niðurstöðuna
ljóslega þá að Norðmönnum beri að
hugsa sig tvisvar um áður en þeir
fari að dæla fjármagni í uppbygg-
ingu frystihúsa og verksmiðja, þar
sem ljóst sé að fullvinnsla afla skili
afar litlu. Hefur Rögnvaldur verið
óþreytandi við að benda á þetta og
átti m.a. nýverið í ritdeilum við rit-
stjóra Fiskaren sem er ósammála
honum um að hætta beri slíkri upp-
byggingu. Í lesendabréfi til blaðsins
minnir Rögnvaldur á að lykillinn að
framleiðni og velferð sé að selja
fiskinn til hæstbjóðanda og verði
það til þess að sjávarútvegurinn í
norðri tapi í samkeppninni, verði að
taka því. „Hvers vegna ekki að
stunda sjávarútveg þar sem hagn-
aðurinn er mestur?“ spyr hann.
Sáralítill ár-
angur af tolla-
lækkunum
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
VEIÐIEFTIRLITSMENNIRNIR
Þorsteinn Einarsson og Sigurður
Hjálmarsson voru á ferð á Akranesi
á dögunum og hittu þar Odd Gísla-
son, útgerðarmann og skipstjóra á
Bresa AK. Oddur hefur fiskað vel í
vor, m.a. fengið góðan þorskafla
inni í Hvalfirði sem er óvanalegt.
Ljósmynd/Birgir Þórbjarnarson
Bryggjuspjall á Akranesi
VERÐBRÉFAMARKAÐUR Ís-
landsbanka hefur stofnað fjóra
atvinnugreinasjóði sem fjárfesta í
erlendum hlutabréfum. Í til-
kynningu VÍB segir að á undan-
förnum árum hafi sú þróun átt sér
stað að mikilvægi landaskiptingar í
verðbréfasöfnum hafi farið minnk-
andi. Ástæður megi rekja til auk-
innar alþjóðavæðingar í viðskipt-
um, samninga um milliríkja-
viðskipti og betri fjarskiptatækni.
Viðbrögð fagfjárfesta við því hafi
verið í þá átt að auka vægi at-
vinnugreina til þess að hækka
ávöxtun eigna.“
Valur Valsson, forstjóri Íslands-
banka-FBA, segir að farið hafi
verið af stað með sjóðina 12.
febrúar síðastliðinn en nú hafi ver-
ið að ákveðið að opna þá almenn-
ingi. „Nú er komin rúmlega
þriggja mánaða reynsla á vöxt
þessara sjóða og ekki verður nú
sagt að valinn hafi verið besti tími
aldarinnar til þess að fara út í
slíka starfsemi, hlutabréfaverð
hefur sveiflast mikið undanfarna
mánuði. En þegar við lítum til
þess tíma sem sjóðirnir hafa starf-
að verður ekki annað sagt en að
ávöxtun sjóðanna hafi verið mjög
viðunandi og gefur okkur tilefni til
þess að líta björtum augum á
framtíðina.“
Atvinnugreinar í örum vexti
Friðrik Magnússon, sjóðstjóri
VÍB Lífsstíls, segir að lífsgæði
fólks hafi aldrei verið meiri en nú:
„Fólk hefur meiri frítíma, ferðast
meira og eyðir auknu fé í fatnað
og afþreyingu. Við stefnum að
langtímavexti eigna með fjárfest-
ingum í alþjóðlegum hlutabréfum
fyrirtækja sem starfa á neytenda-
og munaðarvörumarkaði, s.s.
framleiðendur fatnaðar, varan-
legra neysluvara, fjölmiðlar, hótel,
afþreying, veitinga- staðir, bílar og
verslunarfyrirtæki. Í neytenda-
vöruflokki eru matvöru- og
drykkjarframleiðendur, snyrti-
vöruframleiðendur o.s.frv.
Willy Blumenstein, sjóðstjóri
VÍB Tækni, segir að stefnt sé að
langtímavexti eigna, aðallega með
fjárfestingum í alþjóðlegum hluta-
bréfum fyrirtækja á sviði upplýs-
ingatækni en einnig megi sjóður-
inn fjárfesta í fyrirtækjum sem
veita fjarskiptaþjónustu.
„Tilgangur sjóðsins er einnig sá
að bjóða upp á fjárfestingarkost
sem er nokkru áhættumeiri en
heimsvísitala Morgan Stanley
Capital International og er líkleg-
ur til að skila hærri ávöxtun til
lengri tíma litið.“ Alexander J.
Dean, sjóðstjóri VÍB Heilsu og
VÍB Fjármála, segir að með aukn-
um tekjum og lengri meðalævi sé
fyrirsjáanlegur töluverður vöxtur
hjá fyrirtækjum í heilsuvernd.
Sjóðurinn fjárfestir í fyrirtækjum
á heilbrigðissviði
„VÍB Fjármál er spennandi
kostur því að töluverður vöxtur er
í fjármálaþjónustu, bæði fyrir fyr-
irtæki og einstaklinga. Við fjár-
festum í alþjóðlegum bréfum
banka, fjármálafyrirtækja, trygg-
ingarfyrirtækja og fasteignafyrir-
tækja.“
VÍB með fjóra atvinnugreinasjóði
Lífsstíll, heilsa,
tækni og fjármál
SAMKVÆMT tölum frá Hagstofu Ís-
lands voru vöruskiptin við útlönd hag-
stæð um 2,1 milljarð í apríl. Þetta er
töluverður viðsnúningur frá apríl í
fyrra, en þá voru vöruskiptin óhag-
stæð um 2,3 milljarða króna.
Fyrstu fjóra mánuði ársins voru
vöruskiptin í heild sinni óhagstæð um
rúman 5.1 milljarð, en á sama tíma í
fyrra voru þau óhagstæð um rúma 7.8
milljarða króna á föstu gengi.
Verðmæti vöruútflutnings fyrstu
fjóra mánuði var 17% meira í ár en á
sama tíma í fyrra, reiknað á föstu
gengi. Aukningin stafar meðal annars
af hækkandi heimsmarkaðsverði á áli
en einnig jókst útflutningur á sjávar-
afurðum um 8% miðað við sama tíma-
bil í fyrra. Samkvæmt fréttatilkynn-
ingu Hagstofunnar er helsta skýr-
ingin á aukningu sjávarafurða aukinn
útflutningur á fiskimjöli. Sjávarafurð-
ir voru 61% af vöruútflutningi á fyrstu
fjórum mánuðum ársins.
Heildarvöruútflutningur fyrstu 4
mánuðina nam 61,2 milljörðum og
innflutningur 66,3 milljörðum.
Krónan styrktist um 1,1% í gær og
var gengisvísitala hennar 140,9 stig
við lokun markaða. Í hálf fimm frétt-
um Búnaðarbankans kemur fram, að
erfitt sé að nefna sérstakar ástæður
fyrir viðsnúningnum en fréttir um já-
kvæðan vöruskiptajöfnuð hafa trú-
lega haft áhrif.
 

    
 



  

 

   
 
  


 
  !"#$

&






   



 




  


  
    

 



!

 "!#

 




 ! 
  "

#



!


$
 $!
%

$%
"

$  




&




  '





$  

&!  '  (


     
 

 

 (()*
** +,(+
 *-.*
* ),..
- ()/(
- +0((
* -./,
* /-(,
1-+

 
 *- .0-.
* 1+*+

* /)-/

 ()1+
*( -/-(
 *-.*
+-.,
- /*-+

, ((0/
* )-**
* ***-
( 0001

 
! "

 2-/.3
2,(-3
2*---3
2*/),3
!"

 4*+03
2,--3
 4**)3
4,.03
4-03



4-+03
4--03
41+/3

 #$%&'
()
*

+

),#*-
 
      
   
  

  Vöruskipt-
in við út-
lönd hag-
stæð í apríl
Seðlabankinn um
hækkun hámarkslána í
húsbréfakerfinu
Ekki sam-
hengi við
aukin útlán
SEÐLABANKI Íslands sér ekki að
samhengi þurfi að vera á milli hækk-
unar á hámarkslánum Íbúðalánasjóðs
og aukinna útlána, að sögn Tómasar
Arnar Kristinssonar, framkvæmda-
stjóra peningamálasviðs Seðlabank-
ans. Hann segir að það sem gerist sé
að íbúðarkaupandi muni geta tekið
aðeins ódýrara lán en ella en ekki sé
víst að húsnæðisviðskipti aukist í kjöl-
farið. Breytingarnar á hámarkslánum
sjóðsins séu ekki það miklar.
Tómas segir að rök Íbúðalánasjóðs
fyrir hækkun hámarkslána hafi verið
þau að þegar húsbréfakerfinu hafi
verið komið á fót hafi verið miðað við
að íbúðarkaupendur gætu fengið
þokkalegt lán upp í íbúðarverð. Íbúð-
arverð á höfuðborgarsvæðinu hafi
hins vegar hækkað um 30% á síðast-
liðnum þremur árum en hámarkslán-
in lítið. Hann segir að Seðlabankinn
hafi fallist á þessi rök.
Í fréttum Landsbankans kom fram
að tímasetning ákvörðunar um hækk-
un hámarkslána Íbúðalánasjóðs komi
á óvart þegar haft sé í huga að Seðla-
bankinn hafi lýst verulegum áhyggj-
um af útlánaaukningu undanfarin ár.