Morgunblaðið - 01.06.2001, Blaðsíða 29

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2001 29
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ
var í upphafi öryggissáttmáli milli
nokkurra fullvalda ríkja – og
formlega er það enn með nítján
aðildarríki. En um leið og Evrópu-
sambandið bæði samlagast og
stækkar er NATO í raun og veru
að verða að bandalagi Bandaríkj-
anna og Evrópu.
Næstum því öll evrópsk aðild-
arríki NATO eru einnig aðilar að
ESB, og nýjustu þrjú NATO-ríkin
eiga nú í samningaviðræðum um
aðild að sambandinu. Pólitískar
forsendur aðildar að NATO og
ESB eru hinar sömu. Skörun
NATO og ESB er því nýr og
hnattrænt mikilvægur heims-
hernaðarveruleiki. Horfast þarf í
augu við hann á næsta ári á fund-
um ESB í Kaupmannahöfn og
NATO í Prag.
Þar eð ESB mun halda áfram
að stækka – nú standa yfir aðild-
arviðræður við ellefu ríki – liggur í
hlutarins eðli að það væri fárán-
legt ef framtíð NATO væri bundin
við varnir einungis þriggja fjórðu
af Evrópusambandinu. Slík staða
myndi leiða til verulegs óöryggis
þess fjórðungs sem væri óvernd-
aður. Ógnin sem einu sinni stafaði
af Sovétríkjunum er horfin, og
Rússland stendur nú í erfiðri end-
ursjálfskilgreiningu. Afleiðingin
er sú, að NATO er að breytast úr
varnarbandalagi er beinist gegn
mjög greinilegri ógn í samþætt
öryggisbandalag sem nær yfir
Evrópu-Atlantshafssvæðið og
getur brugðist við ógnun við frið-
inn bæði innan þess svæðis og í
grennd við það.
Í ljósi þessa veruleika, hvað
liggur næst fyrir varðandi stækk-
un NATO? Þar eð NATO er hern-
aðarbandalag og ekki einhliða
trygging fyrir vernd verða allir
aðilar þess að vera skuldbundnir
til sjálfsvarnar með trúverðugum
hætti og ennfremur vera reiðu-
búnir til að leggja til áþreifanlegt
framlag til heildaröryggis jafnvel
þegar ekki stafar ógn að þeim
sjálfum.
Til þess að stækkunarferlið
verði áfram pólitískt mikilvægt er
einnig mikilvægt að nýjustu þrír
aðilarnir standi fyllilega við þær
skuldbindingar sem þeir gengust
undir áður en þeir fengu aðild. Ef
Pólland, Ungverjaland eða Tékk-
land myndi bregðast þessum
skyldum myndu andstæðingar
stækkunar áreiðanlega notfæra
sér það.
En núna er aðildarferlið að
NATO óútreiknanlegt og háð póli-
tískum duttlungum. Svona ætti
það ekki að vera. Stækkun NATO
ætti ekki að vera bókhaldsæfing,
skrifræðisvæddur spurningaleik-
ur eða pólitískur basar.
Vegna pólitísks sjálfstrausts
þeirra ríkja sem vilja vera með
þarf að gera aðildarferlið hlutlæg-
ara, fyrirsjáanlegra og trúverð-
ugra – jafnvel þótt það stjórnist á
endanum af pólitískum og her-
fræðilegum þáttum. Umfram allt
þarf það að endurspegla skýra
framtíðarsýn á umfang og lögun
Evrópu og á tengsl hennar við
Atlantshafsbandalagið.
Með öðru orðum, það er kominn
tími til að binda enda á óvissuna.
NATO þarf að taka fjögur skref:
– Öll ríki sem talin eru tæk í
ESB ættu sjálfkrafa að vera einn-
ig tæk í NATO, að því gefnu að
þau séu reiðubúin til að veita hlut-
lægt mælanlegt framlag til eigin
varna og til öryggisaðgerða
NATO í heild.
– Núverandi blanda af pólitísk-
um, félagslegum, efnahagslegum
og um fram allt hernaðarlegum
viðmiðunum ætti áfram að gilda
fyrir ríki sem sækjast eftir
NATO-aðild á undan eða fyrir ut-
an ESB-aðild.
– Prag-ráðstefnan ætti að veita
þeim ríkjum sem nú vilja ganga í
NATO formlegt boð um að ganga
í bandalagið. Formlegt staðfest-
ingarferli ætti í hverju tilviki að
vera háð viðeigandi viðmiðunum
fyrir NATO-aðild. Bandalagið
ætti að koma á hefðbundinni for-
skrift að árlegri endurskoðun á
stöðu hvers og eins umsækjanda.
– Í tilviki þeirra umsækjenda
sem standa best að vígi ætti
NATO að samþykkja aðild þeirra
á Prag-ráðstefnunni og hefja hið
nauðsynlega staðfestingarferli.
Þessar aðgerðir myndu ekki
taka af allan vafa og ekki verða
nákvæm áætlun, en þær myndu
verða til marks um að mikilvæg
skref hafi verið tekin til að auka
traust á að stækkun NATO sé við-
varandi ferli.
NATO og
ESB þurfa að
vaxa saman
European Viewpoint.
Stækkun NATO ætti
ekki að vera bók-
haldsæfing, skrif-
ræðisvæddur spurn-
ingaleikur eða
pólitískur basar.
eftir Zbigniew Brzezinski
Zbigniew Brzezinski var þjóð-
aröryggisráðgjafi í stjórnartíð
Jimmys Carters Bandaríkja-
forseta frá 1977 til 1981.
Reuters
Colin Powell (t.v.), utanríkisráðherra Bandaríkjanna, ræðir við
Javier Solana, æðsta talsmann Evrópusambandsins í utanríkis- og
varnarmálum, á ráðherrafundi Atlantshafsbandalagsins í Ung-
verjalandi í vikunni.