Morgunblaðið - 01.06.2001, Blaðsíða 32

LISTIR
32 FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
RÚMLEGA 30 sérfræðingar sem
hafa sérhæft sig í list endurreisn-
artímans eru ósáttir við fyrirhugaða
hreinsun á mynd Leonardo da Vinc-
is af Vitringunum þremur. Sérfræð-
ingarnir hafa undirritað beiðni um
að stjórn Uffizi-safnsins í Flórens á
Ítalíu, fresti hreinsun myndarinnar,
sem Leonardo lauk aldrei við.
Það er James Beck, prófessor við
Columbiaháskólann í New York,
sem stendur fyrir mótmælunum, en
hann andmælti á sínum tíma hreins-
un á fresku Michaelangelos í Sixt-
ínsku kapellunni í Róm. Að þessu
sinni eru hins vegar nokkrir aðrir
fræðimenn, sem áður gagnrýndu
Back, honum sammála.
Segja margir sérfræðinganna að-
aláhyggjuefni sitt vera hversu við-
kvæmt verkið er. Myndin sem
Leonardo vann að á árunum 1481–
82, er ekki fullgerð og þar af leið-
andi að þeirra mati of viðkvæm til
að þola þau sterku efni sem notuð
eru við hreinsun málverka. „Þetta
verk er í raun málað með grunn-
málningu og við vitum ekki mikið
um hana,“ segir Jeams Ackerman,
prófessor við Harvard-háskóla í við-
tali við New York Times. „Þar af
leiðandi þarf veruleg varkárni að
vera viðhöfð af þeim sem takast á
við þetta verk. Sé síðan litið til
þeirra mistaka sem átt hafa sér stað
í gegnum tíðina þá sé ég enga
ástæðu til annars en að krefjast
þess að hæstu stöðlum sé fylgt eft-
ir.“
Að mati Beck sýna mótmæli
fræðimannanna breytt viðhorf með-
al listfræðinga og safnvarða til
hreinsunar á listaverkum. „Það er
farið að ganga of langt með hreins-
un og viðgerðarvinnu. Þetta sýnir
ekki bara að listfræðingar eru orðn-
ir áhyggjufullir, heldur líka að
starfsfólk listasafna er að missa
tengsl við veruleikann með því að
hreinsa allt sem hönd á festir.“
Annamaria Petroli Tofani, fram-
kvæmdastjóri Uffizi-safnsins,
kvaðst hins vegar vera hissa á við-
brögðum sérfræðinganna þar sem
gengið hefði verið úr skugga um að
full þörf væri á að Vitringarnir
væru hreinsaðir, og hafa aðrir sér-
fræðingar tekið í sama streng, m.a.
Martin Kemp, breskur listfræðing-
ur, sem hefur sérhæft sig í verkum
Leonardos.
Enn aðrir eru hins vegar á máli
Becks og segir Mina Gregori, leið-
andi ítalskur listfræðingur, fulla
þörf á að ræða þessi mál frekar.
„Myndin er vissulega óhrein, en það
er engin ástæða til þess að ræða
ekki við sérfræðinga utan safnsins
um það hvort þörf sé á að hreinsa
hana,“ sagði Gregori.
Hreinsun á
verki Leonard-
os mótmælt
Vitringar Leonardos eru nú þrætuepli sérfræðinga sem eru ekki á einu
máli um hvort hreinsa skuli myndina eða ekki.
NORÐMENN hafa átt marga
frábæra teiknara í gegnum tíðina
og mátti vera eðlilegt að hin unga
íslenzka myndlist leitaði í þeirra
mal á liðinni öld.
Ástæða til að nefna einkum
tröllamyndir Muggs og teikningar
Gunnlaugs Schevings, Snorra Ar-
inbjarnar og Þorvaldar Skúlasonar
í Grettlu og Njálu á sínum tíma.
Nærtækt í ljósi þess að norskir
listamenn fengu mun fleiri tækifæri
til að myndlýsa fornsögurnar en ís-
lenzkir og norskar ímyndir forn-
hetjanna rötuðu í íslenzkar kennslu-
bækur. Einhvers staðar urðu menn
að leita fyrirmynda sem ekki voru
til í heimalandinu og hér þekktu
menn vel til áhuga Norðmanna á
Íslendingasögunum, listakademían í
Osló hluti af námsferli sumra.
Sagnaþjóðin hefur einhverra
hluta vegna verið fráhverf því að
láta myndlýsa fornsögunar og er
enn, og ekki víkur betur við um
aðrar tegundir bókmennta. Alvar-
legar lýsingar í anda þeirra í
Grettlu og Njálu fyrir nákvæmlega
hálfri öld sér naumast stað síðan, er
hér átt við markað verkefni sem
listamenn fá rúman tíma til að
vinna að og ekkert til sparað um
umbúðir ritanna. Afdrifarík van-
ræksla í ljósi hinna mörgu ágætu
teiknara sem fram hafa komið en
verið svo til verkefnalausir á tíma-
blinu.
Teiknilistin, sem sjálfstæður list-
miðill, hefur hvarvetna lengstum á
líkan hátt og grafíkin átt erfitt upp-
dráttar við hlið málverksins og
höggmyndalistarinnar. Einkum
teikningin, hún verið eins konar
vinnukona þeirra í ljósi rissa og
uppkasta að stærri og viðameiri
verkum. Hins vegar hefur teikn-
ingin eða rissið notið ómældra vin-
sælda sem afþreying á léttari nót-
unum sbr. blaðateikningar,
skopmyndir, myndasögur, sem í
sumum tilvikum getur allt eins
skarað mikla list.
Hafi teikningin/rissið verið van-
metin í Noregi, má þannig heim-
færa það á margfalt grófari hátt á
Ísland. Í Noregi var teikningunni
þar fyrir utan aldrei lyft á stall á
viðlíka hátt og grafíklistinni, sem
var helst fyrir fordæmi Edvards
Munch, í ljósi heimsfrægðar hans.
Þó held ég að nokkuð fast sé til
orða kveðið í formála Holgers
Kofoed: Litlar líkur eru á að söfn
og listaverkasafnarar kaupi verk af
listamönnum sem leggja fyrir sig
teikningu sem sjálfstæða listgrein.
Listgagnrýnendur skrifa sjaldan
um verk þeirra, verk sem oft hefur
tekið mörg ár að skapa. Með nokkr-
um rétti má segja, að teikning sem
sjálfstæð listgrein sé „heimilislaus“
í Noregi…
Nokkur alhæfing, þar sem hér
mun átt við afmarkaðan hóp teikn-
ara og þá helst á hugmyndafræði-
legum grunni, því sérstaða teikn-
ingarinnar er flestum
myndlistarmönnum ljós, einnig hin
hugmyndafræðilega. Margir málar-
ar og myndhöggvarar hafa þannig í
aldanna rás einbeitt sér að teikn-
ingunni (og grafíkinni) sem sjálf-
stæðri listgrein um lengri eða
skemmri tíma. Alhæfingin felst í því
að hér er átt við þann hóp teiknara
sem vinnur á hugmyndafræðilegum
grunni þar sem hinni fyrri skil-
greiningu á eðli listgreinarinnar er
iðulega hafnað, strikað yfir fortíðina
um leið. Handavinnan er þá ekki
einn höfuðþáttanna, blæbrigði, hryn
og skuggar og strokleðrið iðulega
mikilvægara línunni, klastursleg
vinnubrögð fullgild. Góð teikning,
jafnvel snilldarlega útfærð, er þá
stimpluð sem flinkheitin ein, sem er
jafn grunnfærð skilgreining og þá
aðrir vilja meina að málverkið sé
einungis smekkleg niðurröðun lita
og forma! Tilfinningar, þjálfuð
skynfæri og yfirburða færni dæmd
úr leik fyrir hugmyndina eina, sem
menn urðu meira en varir við á átt-
unda áratugnum. Þrengt hefur sér
fram af miklum krafti á næstliðnum
árum, þar sem athöfnin, aðferðin og
efnið skipta jafn miklu máli. Á þó
helst almennan hljómgrunn meðal
sýningarstjóra og listsögufræðinga
hinna einangraðari þjóða. Gleymdur
er þá haugurinn mikli sem þessi
viðhorf skildu eftir sig í móðurland-
inu Hollandi, og er höfuðverkur
þarlendra.
Engin fyrirstaða að þessi viðhorf
þróist hlið við hlið, efli og auðgi
hvort annað, en meinlokan er að
fulltrúar núviðhorfanna dæma iðu-
lega allt annað úr leik og stinga
hugtakinu samtímalist í vasann. Um
leið og þeir hvarvetna vilja þrengja
sér í forgrunninn á aðskiljanlegustu
framninga annarra, varðar heims-
endi að hleypa öðrum viðhorfum að
þegar þeir sjálfir eru í forsvari.
Framkvæmdin í Hafnarhúsinu
ber og öll merki þessara viðhorfa,
hún er ekki almenn né skilvirk
kynning á því sem hefur verið að
gerast á sviði teiknilistar í Noregi,
heldur einn geiri, sem, hversu full-
gildur sem hann kann að vera, get-
ur ekki talist öllum öðrum æðri né
gildari.
Grunnur sýningarinnar eru þrír
teiknarar, Milda Graham (f. 1939),
Kalle Grude (f. 1946) og Sverre
Wilhelm Malling (f. 1977), sem sagt
fulltrúar þriggja kynslóða á hug-
myndafræðilegri línu og eru allir af
hárri gráðu á sínu sviði. Meinbug-
urinn er einungis sá að margt ann-
að hefur skeð á tímaskeiðinu en að-
eins einni hlið haldið fram. Mikil
bót að viðaukanum í formi lit-
skyggna á stóru tjaldi, með mynd-
um 17 annarra listamanna, þar sem
mun meiri fjölbreytni gætir, og án
þeirra væri sýningin ein sér rýr í
roðinu. Endurtekning á mjög kunn-
uglegu ferli frá sýningum hér
heima í þrjá áratugi og minnir um
sumt sterklega á formfræði í MHÍ
á árum áður.
Upplýsandi sýningarskrá liggur
frammi og vísað til hennar um nán-
ari fræðilegar útlistanir. Hún er vel
úr garði gerð auk þess að prýðilega
er staðið að framkvæmdinni í heild.
Norskir teiknarar
MYNDLIST
L i s t a s a f n R e y k j a v í k -
u r – H a f n a r h ú s i n u
Opið alla daga frá 10–18.
Til 17. júní. Aðgangur
400 krónur í allt húsið.
TEIKNINGAR
MILDA GRAHAM/
KALLE GRUDE/SVERRE
WILHELM MALLING
Morgunblaðið/Bragi Ásgeirsson
Milda Graham (f. 1939), „Hátíðni“, „Breyting“, pappírsverk/teikning,
afrakstur vinnuferils listakonunnar sem hófst árið 1995.
Bragi Ásgeirsson
ELFAR Guðni opnar málverkasýn-
ingu í samkomuhúsinu Gimli á
Stokkseyri á morgun, laugardag, kl.
14. Þetta er 37. sýning listamannsins
og ein af mörgum sem hann hefur
haldið í þessu aldna félagsheimili.
Elfar er innfæddur Stokkseyringur,
hann hefur lagt metnað sinn í að
skoða og rannsaka fjöruna og svæðin
í kringum Stokkseyri.
„Ég mála stemmningarnar sem
myndast við hafið og þessa víðáttu
sem er í Flóanum. Þó má segja að
hafið sé mér sérstaklega hugleikið.
Það var oft mikil stemmning í vetur,
sérstaklega á morgnana og á kvöld-
in, þá var oft farið í myrkri niður í
fjöru og fylgst með sólinni rísa úr sæ
með sínum ægifögru litum og
stemmningin fest á striga, brimið,
flóð og fjara með sínum síbreyti-
leika,“ segir Elfar Guðni.
Sýningin er opin alla daga frá kl.
14-22 og lýkur á sjómannadaginn,
10. júní.
Elfar
Guðni
sýnir á
Stokkseyri
Elfar Guðni með penslana á lofti
í fjöruborðinu á Stokkseyri.
HANNES Scheving sýnir mál-
verk sín í Safnaðarheimilinu á
Vopnafirði um hvítasunnuhelg-
ina.
Á sýningunni eru 34 akrýl-
málverk, flest unnin á síðustu
tveimur árum.
Málverka-
sýning á
Vopnafirði
ÞURÍÐUR Elfa Jónsdóttir
nemandi við Listaháskóla Ís-
lands opnar sýningu í Pakkhús-
inu á Höfn um hvítasunnuhelg-
ina. Fram til 2. júní er
vinnustofa hennar í Pakkhús-
inu opin eftir hádegi.
Þangað eru allir velkomnir.
Hringferð
Listaháskóla
Íslands