Morgunblaðið - 27.07.2001, Blaðsíða 26

LISTIR
26 FÖSTUDAGUR 27. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HINAR grónu og sígildu sumar-
sýningar Norræna hússins voru
jafnaðarlega drjúgur viðburður hér
áður fyrr og á stundum opnaðist
mönnum ný sýn á einstaka lista-
menn. Yfirleitt var um að ræða
kynningu á einum eða fleiri starfandi
íslenzkum myndlistarmönnum sem
haslað höfðu sér völl, en einnig löngu
liðnum, og þá leitast við að nálgast
þá frá nýrri hlið. Þetta var mjög vin-
sælt hjá útlendum ferðamönnum
með áhuga á raunsannri vitneskju á
þessari sérstöku hlið íslenzkrar
þjóðmenningar. Iðulega ekki upp á
marga fína fiska að bjóða á listasöfn-
unum, á stundum einungis útlend
nöfn, einkum á listahátíðum, en gild
íslenzk list á breiðum grunni nær
ósýnileg nema í listhúsum borgar-
innar eins og Gallerí Borg, Nýhöfn
og listhúsinu Fold, sem eitt lifir er
svo er komið.
Ekki veit ég fullkomlega af hverju
þessi mikilsverði siður var aflagður,
svo til í miðjum klíðnum, en giska má
á að með nýjum herrum komi nýir
siðir. Þá var sá möguleiki einnig op-
inn að kynna ýmsar hliðar norrænn-
ar myndlistar og taka þá mið af ein-
angrun okkar, en hér eru
Íslendingar upp til hópa ólæsir á þau
fræði, listamenn illu heilli ekki und-
anskildir. Þannig er ekki ýkja langt
síðan hinn mikli danski málari Vil-
helm Hammershöi var nær gjörsam-
lega óþekktur hér á landi og kannski
minnast menn ennþá hve mikla
hrifningu málverk Lenu Cronqist og
svo Skagen-málaranna vöktu í kjall-
arasölunum fyrir nokkrum árum, að
ekki sé minnst á einstæða sýningu á
verkum Edvards Munch, svo og ann-
arrar á skógamyndum hans í öllu
samanlögðu anddyrinu. En slíkir
viðburðir eru alltof sjaldgæfir og um
nokkra gróðurauðn að ræða sem bíð-
ur vökvunar þannig að fjölþætt flóra
frjósprota nái að festa varanlegar
rætur og styrkja norræna sam-
kennd. Án þess að lyfta undir nor-
ræn sérkenni á sviði heimslistarinn-
ar í ljósi einhverra fágætustu
náttúruskapa og þjóðmenningar í
veröldinni verða menn aldrei annað
en vinnukonur stórþjóðanna, þær að
leggja undir sig heiminn og neyta
þar aflsmunar. Markmiðið virðist að
lítilsvirða og burtkústa öll sérkenni
annarra þjóða í nafni heimsvæðing-
ar, sem valtað er miskunnarlaust yf-
ir með eigin menningu að leiðarljósi
sem þær hlúa hins vegar að sem
mest þær mega og reisa rammgerða
varnarmúra kringum, líkt og hver
maður með augun opin getur gengið
úr skugga um…
– Þegar hingað ratar sýning sem á
að skilgreina norrænar hugmyndir
innan ramma myndlistar, sem er lið-
ur í átaki sem nefnist: „Hin nýju
Norðurlönd“ býst maður óneitan-
lega við öðru en bergmáli frá því sem
helst hefur mátt sjá í sýningarsölum
utan Norðurlanda, bæði hvað varðar
innfædda sem aðflutta þátttakendur.
Sama skólun að baki sem hefur svip
af að verið sé að búa til nýja ímynd,
alls ólíka þeirri fyrri, en mjög í anda
heimsvæðingarinnar þ.e. að stór-
þjóðirnar haldi sínum sérkennum
sem hins vegar verði að fjarlægu
svartholi fortíðar hjá hinum minni.
Hafa menn virkilega gleymt al-
þjóðavæðingu framsækinna núlista í
Frans eftir heimsstyrjöldina síðari?
Öll heimslistin skyldi draga dám af
því sem var að gerast í París, sem
varð er tímar liðu fyrir vikið að
íhaldssömu klerkavaldi, „hierarki“.
Eða þá Holland varð stórveldi í hug-
myndafræðilegu listinni á áttunda
áratugnum, upp reis eina fjallið í
landinu marflata eins og það er orð-
að, en enginn vill kannast við í dag?
Listamenn vildu ekki einu sinni taka
við verkum sínum aftur á kostnaðar-
verði efnisins, ei heldur ókeypis!
Sem innfæddur Norðurlandabúi,
sem komið hefur til allra landanna,
og að auki Evrópubúi í húð og hár,
kenni ég afar lítið af Norðurlöndum
á þessari sýningu, aðeins einn og
níðþröngan geira. Hún hefur hins
vegar sterkan svip af því sem mið-
stýrð núlistasöfn Norðurlanda,
listaháskólar sem og sjálfskipuð
bendiprik hafa verið að kynna í nafni
óhefts frelsis á næstliðnum áratug-
um og afskrifa um leið allt annað.
Listamiðstöðin í Svíavirki að hamast
við að markaðssetja, með þeim ár-
angri að það muna fáir lengur hvar
hún er staðsett, ekki einu sinni íbúar
Helsingfors, sem hafa þó virkið í
beinu sjónmáli. Þeir sem vita það,
láta helst ekki sjá sig á staðnum
nema þeir vilji eiga hljóða stund í
galtómum salarkynnum, sem á heit-
um sumardögum er eina athvarfið
þar sem ekki er þverfótað fyrir ið-
andi mannlífi.
Það er trauðla nóg að myndverk
komi frá Norðurlöndum, ef hug-
myndirnar eru ekki staðbundnar og í
tengslum við umhverfið, mun frekar
klæðskerasaumaður skólalærdóm-
ur, ítroðsla og tillærðar lánsfjaðrir.
Þótt umheimurinn hafi tekið mikl-
um stakkaskiptum og lífið á Norð-
urlöndum um leið, hefur jarðfræði-
leg staðsetning þeirra ekki hnikað
um aldir nema sem nemur í hæsta
lagi nokkrum sentímetrum. Þau í
þeim mæli rík af sérkennum að
heimsþekktir útlendir núlistamenn
hafa sótt óspart til þeirra eftir fersk-
um upplifunum, og höfum við á Ís-
landi ekki farið varhluta af því.
Myndefnin og hugmyndirnar hafa
alla tíð verið fyrir framan nefið á
okkur en listamenn hins vegar leitað
langt yfir skammt.
Annað sem vekur athygli varðandi
framkvæmdina og norrænt skipulag
og metnað að baki, er að sýningar-
skrá í tengslum við hana hefur enn
ekki borist til landsins þótt rúmur
mánuður sé frá opnun. Einungis
nafnaskrá, sem segir lítið, þannig
ekki mögulegt að gera henni verðug
skil þar sem menn svífa í lausu lofti
um stefnumörk og hugmyndir sem
liggja til grundvallar einstökum
verkum. En ég hafna alfarið að
framkvæmdin í raunsæu samhengi
sé táknræn um samtímalist á Norð-
urlöndum, frekar mótun stefnu-
marka sem hníga að einokun hug-
taksins í alþjóðlegu samhengi þar
sem viðkomandi hugnast helst hafa
ensku að móðurmáli. Undantekning-
ar finnast, og þá helst í ljósmyndum
Óskar Vilhjálmsdóttur af landnámi
byggðar í Reykjavík, sem er náköld
hrollvekja í skipulagi og húsagerð-
arlist og þó samnorrænn hlutur…
Norrænir hlutir
– Nordic objekts
Bragi Ásgeirsson
Anna Hallin, Svíþjóð: Án titils, ljósmynd, 2000.
Morgunblaðið/Bragi Ásgeirsson
Niram Babulat, Helsingfors, Partý.
MYNDLIST
N o r r æ n a h ú s i ð
Anna Zandros Hansen/Miguel
Vega Olivares/ Khaled D. Ramad-
an/ Christine Candolin/Niran
Babulat/Ósk Vilhjálmsdóttir/
Danuta Haremska/ Tomas B.
Ozdowsky/ Anna Hallin
Opið alla daga frá 12-17.
Lokað mánudaga. Til 6. ágúst.
Aðgangur 300 krónur.
MYNDVERK/
INNSETNINGAR
Morgunblaðið/Bragi Ásgeirsson
ÁLFARNIR í Grænadal heitir ný
barnabók eftir Hólmfríði Snorra-
dóttur. Þetta er fyrsta bók Hólm-
fríðar, en hún myndskreytir söguna
einnig með vatnslitamyndum.
„Þetta hefur alltaf blundað í mér og
vinir og vandamenn hafa spurt mig
að því hvers vegna ég drífi ekki í því
að skrifa barnabók,“ segir Hólm-
fríður. „Ég hlustaði á þetta með
öðru eyranu og vissi þó að ég gæti
þetta. Svo fæddist hugmynd, sem ég
var að skrifa á miða hér og þar og
setti í möppu. Við erum að fara inn í
nýja öld og spurningin var hvað vill
kona á mínum aldri
segja við börnin í land-
inu? Mér fannst það
vera að hugsa vel um
landið; að fjölskyldan
vinni saman og að fólk
sé jákvætt. Þetta er
hugmyndin að baki
bókinni,“ segir Hólm-
fríður sem gefur bók-
ina út sjálf með aðstoð
sonar síns, Hilmars Þ.
Hilmarssonar.
Sagan Álfarnir í
Grænadal fjallar um
Bambaló búálf sem er
mikill sprelligosi,
systkini hans sex,
pabba, mömmu og vini
í Grænadal og ævintýri þeirra en
sagan gerist þegar þau eru að und-
irbúa uppskeruhátíð í dalnum. „Mér
datt í hug að það væri upplagt að
nota álfana til að túlka þennan boð-
skap; þeir eru náttúruverur og eru
til í hugarheimi okkar. Álfarnir
hafa verið með íslensku þjóðinni svo
lengi, og þjóðskáldin ortu um þá án
þess að skammast sín nokkuð fyrir
það.“ Þótt þetta sé fyrsta bók Hólm-
fríðar, hefur hún fengist við annars
konar skriftir, skrifað annála og ort
kvæði. „Það var nú allt heima-
tilbúið, en ég held að maður þurfi þó
líka hæfileika til þess.
En bókin var mér tals-
verð áskorun.
Ég get teiknað!
Ég varð veik og átti
þá þetta verk óskipu-
lagt í möppum og vissi
ekkert hvað yrði úr
því. En þegar kom að
því að hafa sig upp úr
veikindunum, byrjaði
ég í alvöru að huga að
þessu efni og tengja
það saman. Þegar það
var komið, þá fór ég
að prófa að vatnslita
og teikna myndirnar.
Ég er ekki vön að
teikna, en hef þó fengist svolítið við
það gegnum árin og gert nokkur
olíumálverk sem ég á heima. Ég var
að velta því fyrir mér að ég væri
kannski ekki nógu flink, þá sagði lít-
ill frændi minn: „Ég get teiknað fyr-
ir þig!“ Ég hugsaði með mér, að ég
gæti bara sagt eins og hann: „Ég get
teiknað!“ segir Hólmfríður og hlær.
Hún segir ekki mikinn vanda að
beita vatnslitum. „Mér finnst gaman
að eiga við vatnsliti, og ég fékk
fljótt tilfinningu fyrir því hvernig
ég ætti að nota þá. Vatnslitamyndir
eru fíngerðar, og þess vegna fannst
mér þær góðar í barnabók.“ Á yngri
árum vann Hólmfríður við versl-
unarstörf, og síðar við fiskvinnslu,
en síðustu sautján árin sem hún
vann úti var hún þjónustustúlka í
mötuneyti varnarliðsins í Keflavík.
„Ég var að afgreiða mat og brosa
framan í kúnnann, og það er nú
kúnst út af fyrir sig.“ Aðspurð hvers
vegna hún hafi ekki gefið sig á vald
listagyðjunni fyrr segir Hólmfríður
það vera örlög. „Ég væri ekki búin
að þessu ef ég hefði ekki veikst, ég
viðurkenni það alveg. Þótt það væri
gott í vinnunni, var maður oft
þreyttur eftir langar vaktir.“ Hólm-
fríður segir bókina hæfa börnum
frá fimm til níu ára, og jafnvel eldri
krökkum. Yngri börnunum sé líka
hægt hægt að segja söguna gegnum
myndirnar. „En það sem mestu máli
skiptir fyrir mig er að andi bók-
arinnar kalli fram það jákvæða í
okkur og kærleika.“
Álfarnir í Grænadal halda hátíð. Hólmfríður Snorradóttir myndskreytti
sögu sína sjálf með vatnslitamyndum.
Hólmfríður Snorra-
dóttir rithöfundur
Bambaló búálfur boðar kærleika
Minjasafnið er við Rafstöðvarveg í Elliðaárdal
MYNDAVÍXL urðu við birtingu á
gagnrýni Braga Ásgeirssonar um
ljósmyndasýninguna Ísland 1951 í
Hafnarborg. Bragi tiltók sérstak-
lega ofangreinda mynd sem „í bygg-
ingu og áhrifamætti engu síðri
myndum Henri Cartier-Bressons á
sýningunni í Ljósmyndasafni
Reykjavíkur“. Er beðist velvirðingar
á þessu.
Ljósmynd/Hans Malmberg
Stúlka með
mjólkurbrúsa
ÓLAFUR Sveinsson myndlistar-
maður opnar málverkasýningu á
Síldarminjasafninu á Siglufirði í dag
kl. 17. Sýningin er í Gránu, húsinu
sem stendur við hlið Síldarminja-
safnsins. Á sýningunni eru olíu- og
akrýlmyndir unnar á hör og striga,
ásamt olíupastelmyndum af vinnu-
skissum málverkanna. Myndefnið er
allt sótt í Síldarverksmiðjur Kveld-
úlfs á Hjalteyri.
„Það má segja að verkin fjalli um
manngert umhverfi sem tíminn,
veðrun og minnið hafa leikið um áður
en skrásetning á sér stað,“ segir
listamaðurinn um myndir sínar.
Málverk
í Gránu
SVAVA Kristín Ingólfsdóttir,
mezzosópran, og Iwona Ösp Jagla,
píanó, halda tónleika í Reykjahlíðar-
kirkju á morgun, laugardag, kl. 21.
Á efnisskrá eru ljóðasöngvar og
óperuaríur, m.a. ljóðaflokkurinn
Frauenliebe und Leben eftir Robert
Schumann, sænsk og íslensk sönglög
og aríur úr óperunum Samson og
Dalila og Carmen.
Söngtónleikar
í Reykja-
hlíðarkirkju
♦ ♦ ♦