Morgunblaðið - 23.09.2001, Blaðsíða 18

LISTIR
18 SUNNUDAGUR 23. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MAGNÚS Tómasson átti sér
glæsilegan feril í SÚM sem einn af
verkhæfustu meðlimum hópsins.
Þegar á fyrsta starfsári gallerísins,
árið 1969, vakti Magnús ómælda at-
hygli fyrir málmsmíði sína. Högg-
myndir hans báru með sér fágun um
leið og þær vöktu athygli fyrir háðskt
og ísmeygilegt inntak sitt. Ef til vill
var hnyttnin aðal Magnúsar á sjö-
unda og áttunda áratugnum, nokkuð
sem ekki var eins áberandi hjá koll-
egum hans, jafnvel þótt fyndnin væri
með í farteskinu hjá flestum þeirra.
Tengslin við súrrealismann voru
einnig áberandi í verkum Magnúsar
enda var þekking hans á módernískri
list milli stríða snöggtum meiri en
gerðist og gekk meðal venjulegra
SÚM-ara á gullaldarárunum. Lista-
menn á borð við René Magritte og
háaloftsgrúskarann Joseph Cornell
virtust vera honum sérlega hugleikn-
ir. Notkun hins fyrrnefnda á frásagn-
arlegu myndefni tengdu líkamspört-
um og fatnaði, eða samruna líkama og
klæða, og hins síðarnefnda á hvers-
kyns kössum og hirslum, sem
geymdu hið sérkennilegasta saman-
safn, virtist höfða sérstaklega til hans
eigin hugmynda.
Þannig eru heilu myndraðirnar á
sýningunni nokkurs konar lágmyndir
með ýmsum hlutum og samsetning-
um, eða samruni óvenjulegustu hluta
í einni heild. Hinn margvíslegasti
efniviður, svo sem málmur og steinn,
er settur saman með ýmsu móti, ann-
að hvort fígúratíft eða abstrakt, en
ávallt með mikilli hugkvæmni og til-
finningu fyrir eiginleikum hans. Öll
bera verkin vott um mikla verkkunn-
áttu og hugmyndaríka samfléttun.
Eitt þema er þó mjög áberandi í
þeim verkum og myndröðum sem
Listasafn Íslands á eftir Magnús. Það
er flugið. Líkt og da Vinci, Kjarval,
Tatlin, Panamarenko og svo margir
aðrir hefur flug fugla og manna verið
Magnúsi hugleikið. Stundum gengur
hann svo langt í flugþrá sinni að sum-
um verkunum verður hætt við of bók-
staflegri, eða bókmenntalegri smitun.
En þegar Magnús leyfir huganum að
reika frjálsum eins og fugli verða til
óvæntar samsetningar sem sýna
listamanninn í sínum besta ham. Þótt
Magnús sé ef til vill ekki mjög víð-
feðmur, né afkastamikill listamaður í
verkum talið hefur hann markað sér
mjög ákveðinn og mikilvægan sess í
íslenskri listasögu.
Myndrænar glettur
MYNDLIST
L i s t a s a f n Í s l a n d s
Til 7. október. Opið þriðjudaga til
sunnudaga frá kl. 11–17.
BLÖNDUÐ TÆKNI
MAGNÚS TÓMASSON
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Hluti af sýningu á verkum Magnúsar Tómassonar í Listasafni Íslands.
Halldór Björn Runólfsson
STOFNUN Sigurðar Nordals fagn-
aði 15 ára afmæli sínu á dögunum
með málþingi um stöðu íslenskra
fræða við aldamót. Frummælendur
voru Ástráður Eysteinsson bók-
menntafræðingur, Höskuldur Þrá-
insson málfræðingur og Guðmundur
Hálfdánarson sagnfræðingur.
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra ávarpaði þingið í upphafi og
sagði m.a.: „Almennt gerum við okk-
ur líklega ekki næga grein fyrir hinni
öru breytingu, sem er að verða á
þjóðlífi okkar með virkri alþjóðavæð-
ingu þess, og á ég þá við þátttöku
fólks af erlendum uppruna í öllum
greinum atvinnulífsins og aðild fram-
haldsskóla og háskóla að alþjóðlegu
samstarfi. Ég minnist hér á þetta, því
að menntamálaráðuneytið hefur falið
Stofnun Sigurðar Nordals að gegna
veigamiklu hlutverki varðandi
kennslu í íslensku og íslenskum fræð-
um erlendis í samvinnu við aðila inn-
an Háskóla Íslands sem utan, og auk
þess annast stofnunin þjónustu við ís-
lenska sendikennara í umboði ráðu-
neytisins.“
Í lok ávarps síns sagði Björn:
„Reynslan síðustu 15 ár sýnir að
Stofnun Sigurðar Nordals gegnir
mikilvægu hlutverki á sviði kynning-
ar á íslenskri sögu og menningu. Er
æskilegt að efla hlut stofnunarinnar
og annarra, sem sinna hinum ís-
lenska tungumála- og menningararfi.
Verður það best gert innan öflugs
rannsóknarumhverfis á vettvangi
Háskóla Íslands.“
Í erindi sínu um stöðu íslenskrar
sagnfræði sagði Guðmundur Hálf-
dánarson m.a.: „Íslenskir sagnfræð-
ingar líta tæpast lengur á það sem
sitt helsta hlutverk að efla einingu
þjóðarinnar eða réttlæta tilvist þjóð-
ríkisins. Þannig virðast íslenskir
sagnfræðingar uppteknari nú á tím-
um af átökum á milli einstakra þjóð-
félagshópa á Íslandi, eða hagsmuna-
togstreitu, en að rækta minningar
um eilífa frelsisbaráttu íslensku þjóð-
arinnar.
Breytingar í iðkun sagnfræðinnar
á Íslandi á síðustu áratugum tuttug-
ustu aldar áttu sér þó ekki síður þá
ástæðu að grundvöllur fræðigreinar-
innar sjálfrar tók miklum stakka-
skiptum á þessum tíma. Með fjölgun
kennara og nemenda efldist kennsla í
greininni við Háskóla Íslands, og
með því að bjóða upp á doktorsnám í
sagnfræði hefur skólinn lýst því yfir
að hann sé fullburðug vísindastofnun
á alþjóðlegan mælikvarða.“
Höskuldur Þráinsson rakti þróun
og stöðu rannsókna í íslenskum mál-
vísindum og gerði að lokaorðum sín-
um: „Að lokum vil ég leyfa mér að
fullyrða að vöxtur og viðgangur mál-
fræði og málvísinda á Íslandi á 20. öld
sé skólabókardæmi um það að ís-
lensk fræðastarfsemi, alveg eins og
íslensk menning af öllu tagi, dafnar
best þegar hún nær að nýta sér það
besta úr erlendum straumum á sinn
hátt. Ég held t.d. að það hafi verið
mjög mikilvægt fyrir þróun þessara
fræða á Íslandi hversu margir ís-
lenskir stúdentar og fræðimenn á
þessu sviði hafa leitað til útlanda í
framhaldsnám, fræðastörf og þátt-
töku í ýmsum rannsóknaverkefnum.
Nú þegar við erum farin að gefa
mönnum kost á því að stunda dokt-
orsnám í málfræði hér við Háskóla
Íslands þurfum við að gæta þess að
það verði ekki til þess að draga um of
úr þessum gagnlegu samskiptum og
þjálfun.“
Ástráður Eysteinsson vitnaði til
ályktunar Háskólafundar frá 18.–19.
maí 2000 þar sem kallað er eftir
„… að Háskóli Íslands marki sér
skýra stefnu í mennta- og menning-
armálum í þeim fræðigreinum er
varða Ísland og Íslendinga sérstak-
lega“. Ástráður sagði í þessu sam-
hengi: „Þegar haft er í huga hvílíka
lykilaðstöðu Háskóli Íslands hefur
sem fræðasetur á Íslandi má ljóst
vera að hér er um að ræða gríðarlega
mikilvægt en jafnframt viðkvæmt
menningarpólitískt mál. Ef til vill er
hægt að tilgreina fræðigreinar sem
varða Ísland og Íslendinga sérstak-
lega en slík afmörkun kann þó að
vera mjög umdeilanleg ef hún er
skarplega dregin. Enn umdeilan-
legra er þó að tala um annars vegar
um „íslenska menningu í víðasta
skilningi“ og hins vegar um „svið sem
telja má séríslensk“. Íslensk tunga
og íslensk menning munu ekki lifa
góðu lífi nema þeim sé sinnt í víðum
skilningi, á breiðum og þverfaglegum
vettvangi þar sem íslensk fræði eiga
fjörugar samræður við umheiminn.“
„Ör breyting á þjóðlífi“
Ástráður
Eysteinsson
Málþing Stofnunar Sigurðar Nordals
Björn
Bjarnason
Guðmundur
Hálfdánarson
Höskuldur
Þráinsson
HELGA Kristmundsdóttir hefur
opnað sýningu á olíumálverkum í
baksalnum í Galleríi Fold, Rauð-
arárstíg 14-16. Sýninguna nefnir
listakonan Heimkomu.
Helga stundaði nám við ker-
amikdeild Myndlista- og hand-
íðaskóla Íslands 1972-76, vefn-
aðardeild sama skóla 1982-86 og
málaradeild Århus kunstakademi
í Danmörku 1991-95. Helga hefur
haldið fjölda einkasýninga víðs-
vegar um Danmörku svo og í
Þýskalandi, Austurríki, Fær-
eyjum, Noregi, Belgíu og Svíþjóð.
Hún hefur fengið viðurkenningar
fyrir list sína í Danmörku, en þar
er hún búsett. Þetta er fyrsta
sýning Helgu á Íslandi.
Gallerí Fold er opið daglega
frá kl. 10-18, laugardaga til 17 og
sunnudaga frá kl. 14-17.
Sýningunni lýkur 7. október
næstkomandi.
Helga Kristmundsdóttir við eitt verka sinna.
Olíumálverk í baksal
Gallerís Foldar
BERGÞÓR Pálsson, Ólafur Kjartan
Sigurðarson og Jónas Ingimundar-
son endurflytja Glúntana í Salnum
nk. þriðjudagskvöld kl. 20.
Meiri Glúntar
Nýlistasafnið
Nú stendur yfir í Nýlistasafninu,
Vatnsstíg 3b, sýningin Sjálfbær þró-
un. Listamennirnir munu leiða gesti
um sýninguna í dag, sunnudag, kl.
15.
Leiðsögn um
sýningu
UNGLINGAMYNDIR dagsins
eru ýmist grínmyndir sem fjalla
um kynlíf eða hrollvekjur sem
fjalla um ekki neitt. „Crazy/
Beautiful“ er óvenjuleg og fersk
unglingamynd í því ljósi vegna
þess að hún er vönduð, vel leikin
og alvarleg úttekt á sálarlífi ungr-
ar stúlku sem líður fjarska illa og
á í mesta brasi með að vinna úr
því.
Sú ágæta ungleikkona Kirsten
Dunst leikur stúlku þessa og tekst
fjarska vel upp. Faðir hennar er
moldríkur þingmaður sem gefist
hefur upp á henni. Vonda stjúpan
vill hana af heimilinu. Skólinn er
partýstaður og einvera er kvöl. Í
skólanum hittir hún dreng af
mexíkóskum ættum, efnilegan
námsmann sem Jay Hernandez
leikur, og þau fara að vera saman
en langþreyttur faðir stúlkunnar
gengur svo langt að vara drenginn
við. Haltu þig frá henni, segir
hann. Hún boðar ekki annað en
vandræði fyrir þig.
„Crazy/Beautiful“ kemur inn á
marga hluti af skynsemi og virð-
ingarverðu látleysi. Hún fjallar um
gerólíkt umhverfi stúlkunnar og
stráksins og kynþáttamun með
nokkuð nýstárlegum hætti; í þessu
tilfelli á fátæki Mexíkóinn að gæta
sín á hvítu, ríku stúlkunni. Heima-
fyrir á hann í vök að verjast því
fjölskylda hans þykist líka sjá
framtíð hans verða að engu.
Myndin fjallar um brotakennt
samband stúlkunnar og föður
hennar og hún er auðvitað ekki
síst áhugaverð ástarsaga milli
tveggja gerólíkra einstaklinga.
En fyrst og fremst fjallar mynd-
in um stúlku sem veit ekki í hvorn
fótinn hún á að stíga eftir áfall
sem hún hefur orðið fyrir í lífinu
og Dunst tekst smám saman að
vinna samúð áhorfandans og taka
hann með sér inn í sögu stúlk-
unnar, örvæntingu og ótta og
veika von um að ná landi.
Um allt þetta heldur leikstjórinn
John Stockwell öruggum höndum
og tekst einstaklega vel að ná góð-
um leik úr ungu leikurunum sín-
um.
Unglingur
í kreppu
KVIKMYNDIR
B í ó h ö l l i n , B í ó b o r g i n ,
N ý j a b í ó K e f l a v í k ,
N ý j a b í ó A k u r e y r i
Leikstjóri: John Stockwell. Hand-
rit: Phil Hay og Matt Manfredi. Að-
alhlutverk: Kirsten Dunst, Jay
Hernandez, Bruce Davidson, Her-
man Osorio, Miguel Castro. Banda-
rísk. 2001. 95 mín.
„CRAZY/BEAUTIFUL“

Arnaldur Indriðason
 ÚR stundaglasinu
eru minningaþættir Ár-
manns Halldórssonar
frá Snotrunesi á Borg-
arfirði eystra, sem lengi
var kennari við Alþýðu-
skólann á Eiðum, síðar
forstöðumaður Héraðs-
skjalasafns Austfirð-
inga.
Eftir Ármann liggja
áður nokkur ritverk,
einkum af fræðilegum toga, en
þekktastur er hann fyrir útgáfu
Múlaþings, sem hann ritstýrði í
19 ár og umsjón með
ritinu „Sveitir og jarðir
í Múlaþingi“, sem í
heimahéraði gengur
undir nafninu Búkolla.
Bróðir höfundar, Elí-
as B. Halldórsson list-
málari, hefur mynd-
skreytt bókina.
Útgefandi er Gullvör
ehf. Dreifing: Dreifing-
armiðstöðin ehf. í
Garðabæ. Prentun: Prentsmiðj-
an Oddi. Hönnun kápu: Sigur-
laugur Elíasson.
Nýjar bækur
Ármann
Halldórsson
KVIKMYNDIN Gamalt og nýtt
eftir leikstjórann Sergei Eisen-
stein verður sýnd í bíósal MÍR,
Vatnsstíg 10, í dag, sunnudag, kl.
15.
Í kvikmynd þessari er fjallað um
umskiptin sem urðu í landbúnaði
Rússlands eftir byltinguna, stofn-
un samyrkjubúanna og vélvæð-
ingu, segir í fréttatilkynningu.
Myndin er sýnd í sinni uppruna-
legu gerð, þögul og án seinni tíma
hljóðsetningar eða þýddra skýr-
ingartexta.
Aðgangur er ókeypis.
Þögul mynd
í MÍR
♦ ♦ ♦