Morgunblaðið - 23.09.2001, Blaðsíða 22

LISTIR
22 SUNNUDAGUR 23. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SEIJA og Päivi eiga það báðar sam-
eiginlegt að hafa mikinn og einlægan
áhuga á Íslandi og öllu því sem ís-
lenskt er. Báðar hafa búið á Íslandi og
eru tengdar landinu í gegnum bók-
menntir og tungu og Seija er gift Ís-
lendingi, Páli S. Pálssyni myndlistar-
manni. Báðar tala mjög vel íslensku
og eru þess vegna gríðarlega mikil-
vægur starfskraftur í þessu nýja
sendiráði. Þegar þær eru inntar eftir
tilurð bókarinnar kemur í ljós að leið-
in að þessu árangursríka samstarfi
hefur verið býsna löng og krókótt og
eitt leitt af öðru.
„Ég vann í finnska sendiráðinu í
Osló þegar út kom í Noregi skemmti-
leg barnabók um Ísland sem heitir Is-
landsboka eftir Anne Ragnhild og
Atle Næss. Höfundur hafði samband
við finnska sendiráðið varðandi efni í
sambærilega bók sem hann var að
skrifa um Finnland og þannig kynnt-
ist ég honum og vissi af þessum bók-
um hans,“ segir Päivi.
„Þegar ég byrjaði að vinna í ís-
lenska sendiráðinu í Helsinki fann ég
strax að það vantaði tilfinnanlega efni
á finnsku um Ísland. Ég sagði þáver-
andi yfirmanni sendiráðsins, Hannesi
Heimissyni, frá þessari bók og hann
var strax hlynntur því að bókin yrði
þýdd og staðfærð fyrir finnskar að-
stæður. Þegar enginn fékkst til að
þýða bókina þýddi ég hana sjálf úr
norsku og staðfærði og svo gaf Þjón-
ustumiðstöð bókasafna hér í landi
(Kirjastopalvelu) bókina út árið 1999
undir nafninu Islantikirja. Myndirnar
í finnsku Íslandsbókinni eru eftir ís-
lenskan ljósmyndara, Lárus Karl
Ingason, en í norsku bókinni eru
teikningar. Islantikirja er líka miðuð
við finnskar aðstæður, t.d. er stærð
Þingvallavatns miðuð við vatn í Finn-
landi sem finnsk börn þekkja. Þetta
hefur orðið mjög vinsæl bók enda Ís-
landsáhugi mikill meðal Finna.
Eftir að íslenska sendiráðið var
opnað var jafnframt opnuð heimasíða
sem ég vann að mestu leyti. Seija
vann þá í Reykjavík en henni hafði ég
kynnst í Osló þegar ég vann þar. Ég
var að safna efni á heimasíðuna og þá
datt Seiju í hug hvort við vildum ekki
hafa smásögu mánaðarins á heima-
síðunni. Þetta þótti okkur frábær
hugmynd og þannig byrjaði þetta
þýðingarstarf.“
Þýddi þjóðsögur
Seija tekur upp þráðinn: „Þegar ég
var á Íslandi þýddi ég fyrst fjórar ís-
lenskar þjóðsögur og valdi þá sér-
staklega sögur sem ekki höfðu komið
út á finnsku áður. Þessar þjóðsögur
eru enn á heimasíðu íslenska sendi-
ráðsins. Svo byrjaði ég að þýða smá-
sögur eftir að hugmyndin kom frá
Päivi um efni á heimasíðuna. Fyrsta
smásagan sem ég þýddi var jólasaga
eftir Guðberg Bergsson og svo réðst
ég í að þýða sögu eftir Ástu Sigurð-
ardóttur og smátt og smátt fjölgaði
smásögunum á heimasíðunni. Við-
brögðin við smásögunum voru mjög
góð og ég veit að þessar sögur voru
mikið notaðar í skólum og við fundum
að þarna var efni sem var vinsælt
meðal Finna, en nú höfum við tekið
þetta efni af síðunni vegna bókarinn-
ar.
Smám saman þróaðist sú hugmynd
að birta sýnishorn af smásagnaritun á
Íslandi síðustu 50 árin á prenti og þá
lá beint við að reyna að finna útgef-
anda að slíkri bók. Þetta voru auðvit-
að krókaleiðir og þess vegna var ekki
staðið að útgáfu bókarinnar eins og
auðveldast hefði verið og bókin er
þess vegna eins og nokkurs konar eft-
irþankar. Þegar smásögurnar voru
orðnar fimmhafði Paivi samband við
Liisu Korhonen hjá Þjónustumiðstöð
bókasafna í Helsinki til að kanna
hvort hún hefði áhuga á að gefa sög-
urnar út og fékk jákvæðar undirtekt-
ir. Liisa gaf okkur frjálsar hendur um
bókmenntaumfjöllunina og aukaefn-
ið, en bara fjöldi smásagnanna var
ákveðinn.
Við vorum eiginlega þrjú sem völd-
um smásögurnar í bókina. Auk mín
voru það Päivi og Erlingur Sigurðs-
son sem er lektor í íslensku við Há-
skólann í Helsinki. Mest las ég þó því
ég vildi hafa góða yfirsýn yfir efnið og
það hefur líka alla tíð verið mikil
nautn hjá mér að lesa. Sem sagt. Við
lásum og lásum og gerðum yfirleitt
tillögu að þremur sögum eftir hvern
höfund sem við svo völdum á milli.
Þegar við vorum orðin sammála um
valið var næsta skref að hafa sam-
band við höfundinn. Stundum kom
það fyrir að höfundur vildi breyta vali
okkar og þá var farið eftir því. Það
kom líka stundum fram í viðtölum við
höfundana að okkur var bent á enn
aðra höfunda sem við höfðum ekki
verið sérstaklega með í huga. En út-
gefandi vildi hafa sögurnar 25 og þar
við sat. Af þeim þýddi ég 18 en Päivi
5. Tvær sögur þýddi Marjakaisa
Matthíasson sem vinnur sem þýðandi
í finnska sendiráðinu í Reykjavík. Í
bókinni eru líka höfundarágrip með
mynd af hverjum höfundi, ásamt skrá
um helstu ritverk hvers og eins. Í
bókinni er líka inngangur upp á 13
síður þar sem rakin er þróun ís-
lenskra bókmennta í 50 ár.
Tengjast allar Íslandi
Það togaðist svolítið á í okkur hvort
við ættum að velja eitthvert heilstætt
þema eða ekki, en svo varð það ofaná
að velja sögurnar með það fyrir aug-
um að gefa sýnishorn af smásagnarit-
un á lýðveldistímanum. Í heild má
segja að sögurnar tengist allar Ís-
landi og þær gætu hvergi annars
staðar hafa gerst. Þegar búið var að
þýða allar sögurnar var efninu raðað í
heildir, t.d. í sögur sem tengjast haf-
inu, tengsl borgar og sveitar og svo
framvegis. Við vildum að í þessum
smásögum kæmu líka fram þær bylt-
ingar sem orðið hafa í íslensku sam-
félagi á síðastliðnum 50 árum. Af
þessum 25 höfundum eru aðeins þrír
látnir, þau Halldór Laxness, Ásta
Sigurðardóttir og Jakobína Sigurðar-
dóttir. En svona smásagnasafn hefði
ekki verið heilsteypt án þeirra.
Við fengum finnlands-sænskan
bókmenntafræðing, Else Williamson,
til að skrifa ramma fyrir höfunda-
kynningarnar og svo fylltum við inn í
smám saman. Else þekkir vel til ís-
lenskra bókmennta og býr meðal
annars á Íslandi nú sem stendur. Í
bókinni er líka skrá yfir bókmenntir
sem þýddar hafa verið á finnsku,
bæði prentað efni og útvarpsleikrit
sem ekki hafa verið prentuð og eru
aðeins til í handriti. Loks skrifaði
sendiherrann, Kornelíus Sigmunds-
son, formála að bókinni enda er þetta
óneitanlega kynning á Íslandi. Með
öllum þessum aukaupplýsingum er
bókin mjög vel nothæf sem kennslu-
bók í íslenskum bókmenntum.
Það eru ennþá fleiri sem hafa kom-
ið að þessari bók, t.d. móðir mín,
Raija Holopainen, sem aðstoðaði við
að lesa yfir textann enda vanur þýð-
andi og prófarkalesari. Einnig las
Timo Karlsson, sem áður var finnsk-
ur sendikennari í Reykjavík, yfir
nokkrar þýðingar, m.a. þýðinguna á
smásögu Laxness. Það verður samt
að viðurkenna að mikill meirihluti
vinnunnar við að koma þessari bók á
prent hefur verið unninn í sjálfboða-
vinnu enda er þetta nokkurs konar
hugsjónastarf hjá okkur.
Titill bókarinnar á finnsku, Meren
neitoja ja meren miehiä, hefur verið
þýddur á íslensku sem Hafmeyjar og
menn hafsins. Það er enn Seija sem
er hugmyndasmiðurinn að titlinum.
Þessi hugmynd þróaðist smátt og
smátt eftir ég hafði fengið tilfinningu
fyrir sögunum og skynjaði tengsl
manns og hafs. Ég var með þrjár til-
lögur en samstarfsfólki mínu féll best
við þennan titil. Þetta er orðaleikur,
hafsins meyjar eða hafmeyjar – þær
þurfa ekki endilega að vera með
sporð!“
Páll S. Pálsson gerði kápumyndina
sem undirstrikar haf, skip, meyjar og
menn og einnig allar myndskreyting-
ar í bókinni.
Sjóari og hafmeyja
„Sagan um sjóarann og hafmeyj-
una eftir Andra Snæ kom mér í gott
skap endar þekkti ég vel til þeirrar
veraldar sem hann kynnir þarna,“
segir Páll. „Ég er fæddur á Stokks-
eyri og var sjálfur sjóari í mörg ár. Ég
þekkti móralinn og heitið á bókinni og
hugmyndin höfðaði því til mín.“
„Áhugi Finna á Íslandi er mjög
mikill og við finnum það vel í starfinu í
sendiráðinu,“ segir Päivi. „Mér hefur
jafnvel dottið í hug að stofna ferða-
skrifstofu fyrir eldri borgara sem
hafa átt þann draum alla ævi að heim-
sækja Ísland. Fólk verður stundum
fyrir vonbrigðum þegar það kemur til
Íslands og finnur samfélag sem er allt
öðru vísi en það átti von á. Sagt hefur
verið að einn finnskur rithöfundur
hafi legið í drykkju á Hótel Sögu í
lengri tíma vegna þess hvað vonbrigði
hans voru mikil með sollinn sem hann
sá í Reykjavík. En þeir eru miklu
fleiri sem eru mjög ánægðir og vilja
koma aftur og aftur. Áður vildi fólk
fara í einhvers konar rómantíska píla-
grímsferð, en núna hefur unga fólkið
miklu meiri möguleika til að komast á
milli landa og getur ferðast á auðveld-
ari hátt en áður. Nemendaskipti eru
algeng og einnig það þykir mjög eft-
irsóknarvert fyrir unga Norðurlanda-
búa að fara í sumarvinnu til Íslands.
Flestir koma til landsins til að upplifa
náttúruna, loftið og ljósið, en fólk
skiptist í tvo hópa, annars vegar eru
þeir sem vilja koma aftur og aftur og
hins vegar þeir sem flýta sér í burtu.
Þessi áhugi Finna á Íslandi er líka
miklu eldri en tilurð sendiráðsins, t.d.
hafa íslenskar bókmenntir verið
þýddar á finnsku í um hundrað ár. Þó
er ekki alltaf ljóst úr hvaða málum
hefur verið þýtt.
Bækur Gunnars Gunnarssonar og
Kristmanns Guðmundssonar hafa ef-
laust verið þýddar úr norsku. Bækur
Laxness hafa nú trúlega verið þýddar
úr sænsku en sá fyrsti sem þýddi
beint úr íslensku var líklega Jyrki
Mäntylä sem var forstjóri Norræna
hússins um skeið. Hann þýddi meðal
annars Íslendingasögurnar á finnsku
og síðan hafa fleiri þýðendur bæst
við.
Þó að þessi smásagnabók sé nú
komin út erum við ekki hættar. Næst
langar okkur að taka til þýðingar ís-
lenskar smásögur fyrir börn og ung-
linga því það eru margir góðir barna-
bókahöfundar sem eru algerlega
óþekktir í Finnlandi.
Við vonum bara að útgáfan á þess-
um smásögum verði til þess að ennþá
fleiri Finnar skreppi til Íslands og við
bjóðum líka Íslendinga hjartanlega
velkomna hingað til Finnlands. Finn-
land hefur upp á margt að bjóða sem
ætti að geta heillað Íslendinga og
landið er nógu ólíkt Íslandi til að allir
ættu að geta fundið eitthvað við sitt
hæfi.“
Morgunblaðið/Sigrún Klara
Päivi Kumpulainen og Seija Holopainen í Íslenska sendiráðinu. Í baksýn
er listaverk eftir Önnu Þóru Karlsdóttur.
Ljósmynd/Jónína Sigmundsdóttir
Aðstandendur smásagnasafnsins við útkomu þess: Aftari röð: Päivi
Kumpulainen, Tarja Kettunen, Páll S. Pálsson myndlistarmaður, Korn-
elíus Sigmundsson sendiherra, Erlingur Sigurðsson lektor. Fremri röð:
Liisa Korhonen, Johanna Williamson, móðir Else Williamson, og Seija
Holopainen.
Íslenskar bókmenntir
á finnska tungu
Komin er út bók með 25 íslenskum smá-
sögum sem þýddar hafa verið á finnsku.
Sigrún Klara Hannesdóttir brá sér í ís-
lenska sendiráðið í Helsinki til að ræða við
þýðendur þessarar nýju bókar, Seiju
Holopainen og Päivi Kumpulainen,
og til að inna þær eftir Íslandsáhuga
þeirra og tilurð þessarar bókar.
ÁRLEGIR minningartónleikar um
tónmenningarhjónin Sigríði og
Ragnar H. Ragnar verða í dag kl.
16 en þeir teljast meðal helstu
viðburða tónlistarlífsins á Ísafirði.
Tónleikarnir eru ætíð haldnir
sem næst fæð-
ingardegi Ragn-
ars, en hann var
fæddur 28. sept-
ember 1898 á
Ljótsstöðum í
Laxárdal, S-
Þingeyjarsýslu,
en flutti ungur
til Vesturheims,
þar sem hann
dvaldi við nám
og störf, þar til hann gekk sem
sjálfboðaliði í bandaríska herinn
til að berjast við ógnaröfl nasism-
ans og var sendur til Íslands. Hér
kynnstist hann konu sinni, Sigríði
Jónsdóttur frá Gautlöndum í Mý-
vatnssveit. Eftir stríð fluttu þau
til Bandaríkjanna, en urðu við
áskorun Ísfirðinga um að flytja til
Ísafjarðar 1948 og taka við ný-
stofnuðum Tónlistarskóla Ísa-
fjarðar, sem þau gerðu að einni
öflugustu tónmenntastofnum
landsins og störfuðu bæði við á
meðan kraftar leyfðu.
Á tónleikunum í ár sem verða í
Hömrum, sal tónlistarskólans,
verður dóttir þeirra, píanóleik-
arinn Anna Áslaug, í fyrirrúmi,
en hún hefur um langt skeið búið
í Þýskalandi, þar sem hún hefur
getið sér góðan orstír. Með henni
leika fjórir tónlistarmenn, þau
Laufey Sigurðardóttir fiðluleik-
ari, Þórunn Ósk Marinósdóttir
víóluleikari, Richard Talkowsky
sellóleikari og Hávarður
Tryggvason sem leikur á kontra-
bassa.
Á efnisskránni eru píanókvin-
tett eftir ungverska tónskáldið
Johann Nepomuk Hummel,
strengjakvartett eftir óp-
erutónskáldið Gioacchino Rossini
og Silungakvintettinn eftir Franz
Schubert.
Hinn nýi tónleikasalur Tónlist-
arskóla Ísafjarðar, Hamrar, hefur
fengið mjög góða dóma, en með
tilkomu hans hefur öll aðstaða til
tónleikahalds stórbatnað og er
salurinn mikið notaður.
Það er Tónlistarfélag Ísafjarð-
ar, sem stendur að tónleikunum,
en nýtur styrkja frá fyrirtækjum
og einstaklingum. Fram-
kvæmdastjóri félagsins er Jónas
Tómasson tónskáld.
Þeim fer sífellt fjölgandi, sem
nota tækifærið til að setjast nið-
ur, minnast Sigríðar og Ragnars
og þeirrar lífsfyllingar sem þau
gáfu samborgurum sínum og
njóta um leið tónlistar eins og
hún gerist best.
Minningar-
tónleikar
um Sigríði
og Ragnar
H. Ragnar
Ísafirði. Morgunblaðið.
Anna Áslaug
Ragnar
LINDA Oddsdóttir opnar sína
fyrstu einkasýningu á Café Presto,
Hlíðarsmára 15, í dag, sunnudag. Á
sýningunni eru eingöngu olíumál-
verk, unnin á þessu ári.
Myndefnið er aðalega sótt í nátt-
úru landsins.
Linda hefur tekið þátt í nokkrum
samsýningum undanfarin ár. Hún
hefur stundað námskeið hjá Reyni
Katrínar.
Sýningin er opin virka daga kl. 10-
23, um helgar kl. 12-18 og lýkur 19.
október.
Myndlistar-
sýning á
Café Presto
♦ ♦ ♦