Morgunblaðið - 04.12.2001, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FÉLAG um lýðheilsu var stofnað í
gær en það er félag fagmanna og
áhugafólks um lýðheilsu á Íslandi og
er starfssvæði þess allt landið. Lýð-
heilsa snýst um félagslega og heilsu-
farslega þætti og miðar hún að því
að bæta heilbrigði, lengja líf og bæta
lífsgæði. Formaður félagsins var
kjörinn Geir Gunnlaugsson, yfir-
læknir heilsuverndar barna í
Reykjavík.
Jón Kristjánsson, heilbrigðisráð-
herra, ávarpaði fundinn og sagði for-
varnir lykilinn að bættri heilbrigði.
Ráðherra sagði lýðheilsu nátengda
heilsugæslu. Hann sagði mikilvægt
að komið yrði upp forvarnamiðstöð
sem hefði hlutverki að gegna á svið-
um allt milli mæðraverndar og
manneldis. Sagði hann stefnumótun
slíkrar stöðvar í undirbúningi í ráðu-
neytinu og unnið að skilgreiningu á
hlutverki hennar. Meðal annars
mætti ímynda sér samstarf við
vinnustaði og stéttarfélög. Mörg ráð
stýrðu nú forvörnum á ýmsum svið-
um og breyta yrði fjölda laga til að
unnt yrði að koma á slíkri forvarna-
miðstöð. Sagði ráðherra ekki gert
ráð fyrir fjárveitingum til hennar á
næsta ári en á yfirstandandi þingi
væri ráðgert að leggja fram frum-
vörp vegna áðurnefndra lagabreyt-
inga.
Sigurður Guðmundsson, land-
læknir, ræddi um lýðheilsu á Íslandi
og sagði hann í upphafi fara vel á því
að félagið væri stofnað í húsnæði
Heilsuverndarstöðvarinnar í
Reykjavík. Hann sagði fara saman í
slíku félagi vísindi, hæfni og lífsgildi
sem beindust að því að halda við og
efla heilbrigði fólks; lýðsins. Kvað
hann mega þakka vellíðan og gott
heilbrigðisástand heilbrigðiskerfinu
að einum tíunda, hitt kæmi almennt
með góðri fæðu, góðu umhverfi og
jafnræði á öllum sviðum. Fólk sem
byggi við öryggi og frið, ekki aðeins
laust við stríð, heldur frið á heimili
og vinnustað geti fagnað góðri
heilsu.
Margvíslegar
framfarir
Landlæknir rifjaði upp að á síð-
ustu öld hefðu ýmsar framfarir leitt
til árangurs í heilsufari þjóða og
fækkunar slysa, svo sem bólusetn-
ingar, öryggi í farartækjum og
vinnustöðum, stjórnun smitsjúk-
dóma og framfarir í hjarta- og heila-
lækningum. Gerði landlæknir tób-
aksnotkun að sérstöku umtalsefni og
sagði hana geta orðið að faraldri 21.
aldarinnar ef ekki tækist að snúa
þar vörn í sókn.
Sigurður sagði nýgengi lungna-
krabbameins hafa aukist meðal
kvenna og væri samhengi milli auk-
inna reykinga þeirra fyrir 20 árum
og tíðni lungnakrabbameins. Nú
væri tekið að gæta minnkandi ný-
gengis þótt dánartíðni væri enn há.
Þá sagði landlæknir að rekja mætti
um 400 dauðsföll á ári hverju hér-
lendis til lungnasjúkdóma sem stöf-
uðu af reykingum. Varpaði hann
fram þeim samanburði að gripið yrði
strax til aðgerða ef þessi farþega-
fjöldi biði bana í rútuslysum.
Markmið heilbrigðisþjónustu
sagði landlæknir vera að bæta
heilsufar, draga úr mismunun, auka
afköst og vernda gegn skaða af völd-
um sjúkdóma og slysa, einnig að
auka hæfni starfsmanna og vernda
almenning gegn falsspámönnum
sem allt eins gætu verið innan heil-
brigðiskerfisins sem utan. Hann
sagði nýjar áherslur framundan,
m.a. vegna nýrra sjúkdóma, breyttr-
ar ásýndar þekktra sjúkdóma, lyfja-
fíknar, geðsjúkdóma, hegðunar-
vandamála, breyttrar aldursdreif-
ingar og vegna upplýsingagjafar og
aukinna krafna. Aðlögun kæmi með
ábyrgð fólks á eigin heilsu, aukinni
samvinnu heilbrigðisstétta, heilsu-
gæslu á landsbyggðinni og fjarlækn-
ingum.
Auka mætti samhengi
þekkingar og hegðunar
Sigurður Guðmundsson sagði
verkefni í lýðheilsu vera margvísleg.
Hér væri heilsufar almennt gott og
umhverfi einnig, bólusetningar í lagi
og þekking mikil, spurning væri
hvernig auka mætti samhengi milli
þekkingar og hegðunar. Benti hann
á að menn vissu að ekki væri tryggt
að aka á 140 km hraða og að
reykingar væru óhollar en hegðuðu
menn sér alltaf eftir þessari vitn-
eskju? Hann sagði landlæknis-
embættið hafa sinnt ýmsum lýð-
heilsuverkefnum, svo sem á sviði
geðræktar, nýrrar matvælastefnu,
neyðargetnaðarvarnapillu, sjálfsvíg-
um og tóbaksvörnum. Félag um lýð-
heilsu hefði m.a. það verkefni að efla
skilning á lýðheilsu meðal almenn-
ings, stjórnmálamanna og heilbrigð-
isstéttum. Með slíku félagi væri
stuðlað að samræmingu hvers kyns
forvarna.
Sem fyrr segir var Geir Gunn-
laugsson, læknir, kjörinn fyrsti for-
maður Félags um lýðheilsu og aðrir í
stjórn þau Anna Björg Aradóttir,
Helga Þorbergsdóttir, Kristinn
Tómasson, Laufey Steingrímsdóttir,
Sigrún Gunnarsdóttir og Valgerður
Gunnarsdóttir.
Lýðheilsuþing á
tveggja ára fresti
Í samþykktum félagsins sem sam-
þykkt voru á stofnfundinum segir
m.a. að tilgangur þess sé að:
Hvetja til þess að gætt sé heil-
brigðissjónarmiða sem byggð eru á
bestu þekkingu á hverjum tíma við
stefnumótun stjórnvalda, að vekja
athygli almennings á möguleikum
þess að hafa áhrif á eigin heilbrigði
og leiðir til heilsueflingar, að hvetja
til samstarfs þeirra sem starfa á
vettvangi lýðheilsu og þeirra sem
geta haft áhrif á heilsufar og velferð,
vinna að bættu heilsufari þjóðarinn-
ar með því að standa vörð um gæði
þjónustu á sviði lýðheilsu og jafnan
aðgang að heilbrigðisþjónstu og að
stuðla að menntun, þróun og rann-
sóknum á sviði lýðheilsu.
Þá segir að stefnt skuli að stofnun
nefnda um tiltekin áhugasvið fé-
lagsmanna og að stofnun sjóða á
vegum félagsins til styrktar rann-
sóknum og þróunarstarfi á sviði lýð-
heilsu. Einnig er ráðgert að halda
lýðheilsuþing að minnsta kosti ann-
að hvert ár. Skal þar fjallað um mál-
efni lýðheilsu hérlendis sem erlend-
is.
Félag um lýðheilsu til betra heilsufars stofnað í Reykjavík í gær
Félag fagmanna og áhuga-
fólks um bætt lífsgæði
Morgunblaðið/Þorkell
Stofnfundur Félags um lýðheilsu var vel sóttur og skráðu menn sig þar stofnfélaga.
Tilgangur Félags um
lýðheilsu er að vekja
athygli almennings á
möguleikum til að hafa
áhrif á eigin heilbrigði.
Vill félagið standa
vörð um gæði og
jafnan aðgang að
heilbrigðisþjónustu.
HAFRÉTTARDÓMSTÓLL Sam-
einuðu þjóðanna í Haag hefur hafn-
að kröfu írsku stjórnarinnar um að
lögbann verði sett á stækkun kjarn-
orkuendurvinnslustöðvarinnar í
Sellafield. Siv Friðleifsdóttir um-
hverfisráðherra segir þessa niður-
stöðu vonbrigði.
Írar freistuðu þess að koma í veg
fyrir að ráðagerð um stækkun stöðv-
arinnar á norðvesturströnd Eng-
lands upp á 470 milljónir punda,
jafnvirði 71 milljarðs króna, næði
fram að ganga, en breska stjórnin
hefur heimilað byggingu nýrrar við-
bótarstöðvar í Sellafield þar sem
vinna á úr plútoníum og úraníum og
eiga breskir umhverfissinnar nú í
baráttu gegn þessum áformum fyrir
dómstólum.
Umhverfisráðherra sagði að þessi
niðurstaða væri vonbrigði. Íslend-
ingar hefðu, eins og aðrar norrænar
þjóðir og Írar, haldið uppi þrýstingi
vegna Sellafield. Þau vildu helst að
verinu yrði lokað eða að minnsta
kosti að losunin frá verinu yrði
minnkuð verulega. Nú lægi fyrir
bresku ríkisstjórninni tillaga um að
ákveða losunarmörkin til ársins 2006
og þess vegna væri mikilvægt að
halda uppi þessum þrýstingi, bæði
með tvíhliða aðgerðum og sameig-
inlegum yfirlýsingum í þessum efn-
um.
Siv sagði að við hefðum stutt mál-
stað Íra hvað þetta snerti, en þeir
hefðu bæði sótt mál sitt á grundvelli
Alþjóðahafréttarsáttmálans og einn-
ig OSPAR samningsins.
Hún sagði að þeir hefðu einkum
lagt áherslu á svonefnda MOX fram-
leiðslu í sínum málatilbúnaði, en þar
væri um nýja starfsemi að ræða í
Sellafield, sem væri að fá starfsleyfi
nú. Írar hefðu talið að Bretar hefðu
ekki sinnt nægilega upplýsinga-
skyldu í þessu sambandi og ekki tek-
ið með í reikninginn flutning á hafi
og ný sjónarmið hvað varðar hryðju-
verkaárásir. Þessi nýja starfsemi, ef
hún yrði að veruleika, myndi styrkja
starfsemina í Sellafield og gerði
hana efnahagslega fýsilegri.
Kröfu Íra um lögbann á Sellafield hafnað
Umhverfisráðherra segir
niðurstöðuna vonbrigði
Húsráðandi
náði inn-
brotsþjófi á
hlaupum
LÖGREGLAN í Hafnarfirði hefur
upplýst fimm innbrot í einbýlishús í
Garðabæ sem öll voru framin í nóv-
ember. Innbrotin upplýstust í kjölfar
þess að húsráðandi, sem kom að inn-
brotsþjófunum á heimili sínu, hljóp
annan þeirra, 18 ára pilt, uppi og hélt
honum þar til lögregla kom á staðinn.
Sá hefur játað að hafa framið öll inn-
brotin en 17 ára piltur hefur gengist
við að hafa tekið þátt í einu þeirra.
Piltarnir neituðu báðir að hafa átt
þátt í innbrotum í tvö önnur hús í
Garðabænum.
Eldri pilturinn var úrskurðaður í
viku gæsluvarðhald. Hann hefur ját-
að að hafa framið öll innbrotin fimm.
Gísli Þorsteinsson lögreglufulltrúi
segir að smám saman hafi hringurinn
þrengst um félaga hans sem var loks
handtekinn á laugardag á heimili
sínu. Við yfirheyrslur játaði hann að
hafa tekið þátt í innbrotinu í húsið við
Sunnuflöt. Málin teljast upplýst en
lögregla telur að með innbrotunum
hafi þeir verið að fjármagna fíkni-
efnaneyslu.
Fyrsta innbrotið var framið þann
13. nóvember. Öll voru þau framin um
miðjan dag á tiltölulega afmörkuðu
svæði í Garðabæ. . Piltarnir sóttust
helst eftir dýrum og handhægum
tækjum sem auðvelt var að bera með
sér s.s. DVD-spilurum, fartölvum,
stafrænum myndavélum og skart-
gripum.
Þeir gátu vísað lögreglu á megnið
af þýfinu en einhverju hafði verið
komið í verð en jafnan eru gríðarleg
afföll af verði þýfis í slíkum viðskipt-
um. Gísli segir að piltarnir hafi ekki
gefið upp hverjir keyptu þýfið.
Piltarnir eru báðir búsettir í Garða-
bæ og höfðu ekki komið við sögu lög-
reglunnar að ráði fram að þessu.
Fyrrverandi
öryggisvörður
ákærður
FYRRVERANDI öryggisvörður
hjá Securitas hefur verið ákærður
fyrir þjófnað á umtalsverðum fjár-
munum á skrifstofu Skeljungs hf. við
Suðurlandsbraut og úr íbúðum sem
hann gætti fyrir viðskiptavini fyrir-
tækisins.
Féð var í hinum ýmsum gjaldmiðl-
um en samkvæmt ákæru er það að
jafngildi tæplega 1,5 milljónar
króna, miðað við núverandi gengi.
Manninum var vikið frá störfum í
maí en samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins var hann þá grunaður um
að stela talsvert meiri fjármunum en
hann hefur verið ákærður fyrir.
♦ ♦ ♦