Morgunblaðið - 04.12.2001, Blaðsíða 52

UMRÆÐAN
52 ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
LÆKKUN gengis
krónunnar á haust-
mánuðum hefur sett
efnahagsmálin í upp-
nám. Það vekur athygli
að gengi krónunnar
hefur veikst þrátt fyrir
vaxandi vaxtamun við
útlönd. Þessi þróun
hefur aukið óvissu í
hagkerfinu. Verðbólg-
an er vegna þess meiri
en ella væri. Það er
skiljanlegt og eðlilegt
að verkalýðshreyfingin
nefni uppsögn kjara-
samninga og hækkun
launa sem hugsanlega
leið til að tryggja kjör
sinna umbjóðenda. En er það vænleg
leið til að bæta kjör launþega?
Samtök iðnaðarins hafa um langt
skeið talað fyrir því að vextir verði
lækkaðir. Það má færa rök fyrir því
að það muni jafnframt styrkja geng-
ið eins og staðan er í dag. Vaxta-
lækkun Seðlabankans í síðasta mán-
uði var allt of lítil og nauðsynlegt er
að lækka vexti hratt og örugglega á
komandi mánuðum ef ekki á illa að
fara. Hér dugar ekki minna en 3–4
prósentustiga lækkun. Slík lækkun
myndi ekki bara leiða til betri
rekstrarskilyrða og aukinnar bjart-
sýni fyrirtækja, heldur vera lang-
besta kjarabót sem hægt væri að
færa skuldsettum heimilum lands-
ins.
Byggt á tölum sem Kristjón Kol-
beins, hagfræðingur hjá Seðlabanka
Íslands, heldur til haga um skuldir
heimilanna reiknast mér að þær
verði orðnar 645 milljarðar árið
2002. Miðað við að með-
allánstími sé 13 ár
munu heimilin greiða
103 milljarða í afborg-
anir á þessum lánum á
komandi ári. Miðað við
óbreytt vaxtastig verða
meðalnafnvextir á
þessi lán 13,75% árið
2002. Það samsvarar
vaxtagreiðslum upp á
87 milljarða. Ef vextir
lækka um 3% verða
vaxtagreiðslurnar 70
milljarðar og 64 millj-
arðar ef vextir lækka
um 4%. Hér er um að
ræða hreina lækkun á
bilinu um 17 til 23 millj-
arða. Miðað við að áætlaður fjöldi
heimila verði 97.000 árið 2002 og að
skuldir verði jafnt dreifðar á þau
samsvarar 3–4% vaxtalækkun kjara-
bót um á milli 175 og 237 þúsund
krónur á hvert heimili.
Þótt hér sé aðeins um lauslega
áætlun að ræða er strax ljóst að um
umtalsverðar upphæðir er að ræða.
Þar sem skuldir heimilanna hafa
vaxið úr 14% af landsframleiðslunni
árið 1980 í 89% árið 2001 er ljóst að
flest heimili eru orðin talsvert skuld-
sett. Því má reikna með að vaxta-
lækkun jafngildi kjarabót fyrir vel-
flesta launþega í landinu.
Til þess að slík kjarabót verði
möguleg þarf fyrst að eyða óvissu
um verðbólguna. Það er einmitt
hægt að gera með því að endurnýja
þjóðarsátt um stöðugleika í launa- og
verðlagsmálum. Á þeirri forsendu
geta lægri vextir bætt lífskjörin í
landinu á komandi ári.
Reynsla undangenginna ára sann-
aði mikilvægi stöðugleika fyrir fyr-
irtæki í alþjóðlegri samkeppni. Vel
rekin fyrirtæki í stöðugu efnahags-
umhverfi eru þess megnug að borga
hærri laun á grundvelli aukinnar
framleiðni. Ef þau semja um launa-
hækkanir umfram framleiðniaukn-
ingu leiðir það til ófremdarástands.
Það eru innistæðulausar ávísanir.
Við erum nú að súpa seyðið af örri
hækkun launa undangengin ár. Eina
leiðin til að leysa þann efnahags-
vanda sem blasir við okkur núna er
vaxtalækkun sem byggist á traust-
um forsendum. Mikilvægur liður í
því er að verkalýðshreyfingin og at-
vinnurekendur gæti hófsemi við
kjarasamninga. Um leið þurfa
stjórnvöld að draga úr ríkisumsvif-
um og breyta skattkerfinu til að laða
fjármagn til landsins.
Í samstilltum aðgerðum felast
mikilvæg skilaboð til markaðarins
um trúverðugleika, sem er nauðsyn-
leg forsenda þess að vextir geti
lækkað verulega á næstunni. Um
leið gæti Seðlabankinn beitt frekari
inngripum, ef þarf, til að forða frek-
ara falli krónunnar, eða þar til hjól
efnahagslífsins taka að snúast hrað-
ar á nýjan leik og jafnvægi kemst á
streymi fjármagns inn og út úr land-
inu.
Bæði Íslendingar og Norðmenn
fóru með góðum árangri leið þjóð-
arsáttar sem byggðist á stöðugleika
á síðasta áratug. Stofnanaleg um-
gjörð Seðlabankans hefur breyst síð-
an þá og því er ekki lengur hægt að
semja við stjórnvöld beint um lækk-
un vaxta. Hins vegar má ganga út frá
því sem gefnu að Seðlabankinn muni
lækka vexti þegar núverandi óvissu
um verðbólgu hefur verið eytt. Nú-
verandi vaxtastig er þjóðinni óbæri-
legt til lengdar. Launþegar þurfa að
horfa til þess að myndarleg vaxta-
lækkun á komandi ári verður raun-
veruleg kjarabót en að óhóflegar
launahækkanir munu auka óstöðug-
leika og atvinnuleysi, en kaupmátt-
inn alls ekki.
Það þarf því að endurnýja þjóð-
arsáttina með aðgerðum sem leiða til
lægri vaxta og treysta um leið for-
sendur stöðugleika og hagvaxtar á
komandi árum.
Lægri vextir
eru kjarabót
Þorsteinn
Þorgeirsson
Þjóðarsátt
Það þarf því að end-
urnýja þjóðarsáttina,
segir Þorsteinn Þor-
geirsson, með að-
gerðum sem leiða til
lægri vaxta.
Höfundur er hagfræðingur
Samtaka iðnaðarins.
LÆKNIRINN og
baráttumaðurinn
Mustafa Barghouthi
frá Palestínu var heið-
ursgestur landsfundar
Samfylkingarinnar í sl.
mánuði. Hann hefur í
rúma tvo áratugi verið
fremstur í flokki í bar-
áttunni fyrir sjálfs-
ákvörðunarrétti palest-
ínsku þjóðarinnar og
friði fyrir botni Mið-
jarðarhafs. Mustafa
Barghouthi er einn
stofnenda hjálparsam-
takanna Union of Pal-
estinian Medical Relief
Committees sem sinnt
hafa heilsugæslu og neyðarhjálp í
Palestínu við góðan orðstír. Samtök-
in fengu fyrr á þessu ári sérstök
verðlaun Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna
(WHO) fyrir mikið og óeigingjarnt
starf í þágu heilbrigðis og friðar á
átakasvæði.
Glötuð tækifæri – svikin loforð
Frá stofnun Ísraelsríkis árið 1948
hafa nokkrar kynslóðir Palestínu-
manna alist upp í óvissu um stöðu
sína og framtíð. Hernám Gaza og
Vesturbakkans í Sex daga stríðinu
árið 1967 jók enn á þjáningar henn-
ar. Með Óslóarsamkomulaginu
kviknaði von um betri tíma, frið og
velsæld Ísraelum og Palestínumönn-
um til handa. Sú von er nú næstum
orðin að engu. Það kemur ekki á
óvart að raunaleg saga glataðra
tækifæra og svikinna loforða setji
mark sitt á palestínsku þjóðina.
Ríkisstjórn Ariels Sharons í Ísrael
hefur gengið fram af fádæma
grimmd gegn Palestínumönnum á
liðnu ári, eða frá því að intifadan (sú
seinni) hófst eftir heimsókn Sharons
í al-Aqsa moskuna í lok september
2000. Þrautskipulögð aðskilnaðar-
stefna er rekin gagnvart palestínsku
þjóðinni. Markmið hennar virðist
það helst að gera niðurlægingu hins
almenna borgara sem mesta í dag-
legu lífi með takmarkalitlu eftirliti
og nær engu ferðafrelsi. Engum sem
hlýddi á mál Barghoutis á meðan á
Íslandsdvöl hans stóð dylst hversu
hatrömm og dýrkeypt átök síðustu
missera hafa verið. Hundruð barna
og unglinga hafa týnt lífi. Heimili
fólks hafa verið jöfnuð við jörðu. Og
menn grunaðir um hryðjuverka-
starfsemi sprengdir í
loft upp án dóms og
laga. Getur það þjónað
hagsmunum og öryggi
Ísraels að knésetja
heimastjórn Palestínu-
manna? Ég leyfi mér
að efast um það.
Tillaga Sam-
fylkingarinnar
Allir þingmenn Sam-
fylkingarinnar hafa
flutt tillögu til þings-
ályktunar um sjálf-
stæði Palestínu, þ.e.
lagt er til að ríkisstjórn
Íslands beiti sér fyrir
því á alþjóðavettvangi
að Ísraelsstjórn dragi heri sína frá
hernumdu svæðunum, í samræmi við
Óslóarsamkomulagið, og geri Palest-
ínumönnum kleift að búa sem frjáls
þjóð í eigin landi. Einnig er lýst yfir
stuðningi við hugmyndir um að al-
þjóðlegt gæslu- og eftirlitslið verði
sent á vettvang til að koma í veg fyrir
vopnahlésbrot.
Árið 1989 ályktaði Alþingi Íslend-
inga um deilur Ísraels og Palestínu-
manna. Þar var sjálfsákvörðunar-
réttur palestínsku þjóðarinnar
viðurkenndur og tilveruréttur Ísr-
aelsríkis. Einnig réttur palestínskra
flóttamanna til þess að snúa aftur til
fyrri heimkynna sinna í samræmi við
ályktanir Sameinuðu þjóðanna. Í
ljósi málflutnings Halldórs Ásgríms-
sonar utanríkisráðherra, m.a. á alls-
herjarþingi SÞ í haust, og þess að
þverpólitísk samstaða hefur áður
náðst um þetta mál á þingi, vænti ég
þess að Alþingi muni afgreiða og
samþykkja tillögu Samfylkingarinn-
ar á þessum vetri.
Sjálfstæði
Palestínu
Þórunn
Sveinbjarnardóttir
Höfundur situr á þingi fyrir
Samfylkinguna.
Miðjarðarhafsbotn
Getur það þjónað hags-
munum og öryggi Ísr-
aels, spyr Þórunn
Sveinbjarnardóttir, að
knésetja heimastjórn
Palestínumanna?
BERÐU ÞAÐ BESTA
LAUGAVEGI 49
S: 551-7742
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
Falleg jólagjöf
Handgerðir
grískir íkonar
Klapparstíg 40, sími 552 7977.
www.simnet.is/antikmunir
Verð frá 1.999 kr.