Morgunblaðið - 04.12.2001, Blaðsíða 49

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER 2001 49
Í UMRÆÐU um lyf
og lyfjanotkun lands-
manna verður enn vart
misskilnings á tveimur
grundvallarhugtökum:
lyfjaverði og lyfja-
kostnaði. Slegið er upp
fullyrðingum á borð við
að kostnaður við heil-
brigðisþjónustu hafi
aukist vegna hækkunar
lyfjaverðs og um leið
leitað að blórabögglum
meðal framleiðenda og
dreifingaraðila. Gerir
þetta umræðuna oft
marklitla þar sem skýr-
inga er leitað á röngum
forsendum. Því skal
enn reynt að leiðrétta þennan mis-
skilning, almenningi, stjórnmála-
mönnum og fjölmiðlafólki til glöggv-
unar.
Lyfjaverð er það heildarverð sem
endanlega er greitt fyrir lyf út úr
heildsölu eða apóteki. Endanlegur
kaupandi er í þessu tilviki ýmist hinn
almenni neytandi, sem kaupir lyf sín
út úr apóteki, eða sjúkrastofnun, sem
kaupir lyf beint frá framleiðanda/
dreifingaraðila. Hinn endanlegi
kaupandi greiðir hins vegar sjaldan
lyfjaverðið að fullu þar sem lyfin eru í
flestum tilvikum niðurgreidd af rík-
inu.
Lyfjaverð hefur lækkað á undan-
förnum árum. Á tveggja ára tímabili
frá upphafi árs 1997 til loka árs 1999
lækkaði heildsöluverð á innfluttum
lyfjum, sem Tryggingastofnun ríkis-
ins tekur þátt í að greiða, um 8,2%. Á
sama tíma varð veruleg hækkun á
vísitölu neysluverðs, þar með talin
umtalsverð hækkun á mat- og
drykkjarvöru. Smásöluverð hefur
einnig lækkað með aukinni sam-
keppni milli apóteka. Niðurstaðan er
því lækkað lyfjaverð, bæði í heildsölu
og smásölu.
Pólitísk ákvörðun
Lyfjakostnaður er allt annað hug-
tak. Það þýðir í raun sá
kostnaður sem hinir
ýmsu aðilar bera af
notkun og kaupum
lyfja. Þar með teljast
einstaklingar, sjúkra-
hús og svo ríkið, sem í
gegnum Trygginga-
stofnun tekur þátt í að
greiða niður ákveðin
lyfseðilsskyld lyf. Það
er pólitísk ákvörðun
hverju sinni hversu hátt
hlutfall ríkið greiðir af
lyfjaverði. Þegar ein-
staklingurinn þarf að
greiða fleiri krónur fyr-
ir lyfið sitt, er það und-
antekningarlítið vegna
þess að stjórnvöld hafa ákveðið að
lækka það hlutfall sem ríkið greiðir
og láta notandann greiða stærri hlut.
Slíkar ákvarðanir hafa ítrekað verið
teknar undanfarin ár.
Sé litið á þróun lyfjakostnaðar hins
opinbera, má sjá að síðastliðin fimm
ár hefur hlutfall lyfjakostnaðar í heil-
brigðisútgjöldum lækkað úr 10,7% í
9,3%. Þetta gerist þrátt fyrir tilkomu
fjölmargra nýrra lyfja sem hafa gjör-
bylt meðferð sjúkdóma er áður voru
erfiðir viðfangs eða jafnvel ólækn-
andi. Slík lyfjameðferð er að sönnu
oft dýrari en meðferð með eldri lyfj-
um, en hún er áhrifaríkari og yfirleitt
hagkvæmari fyrir þjóðfélagið þegar
horft er á heildarmyndina. Víst hafa
tölurnar hækkað. Heildarútgjöld
vegna heilbrigðisþjónustu hafa
hækkað um 17 milljarða frá árinu
1996, en hlutfall lyfjakostnaðar hefur
lækkað. Skýringanna er því ekki að
leita í hækkuðu lyfjaverði. Hlutfall
lyfjakostnaðar er ekki hátt í rekstri
sjúkrahúsa. Í ársskýrslu Landsspít-
alans fyrir árið 2000 má sjá að kostn-
aður vegna lyfjakaupa nam einungis
tæpum 5% af rekstrargjöldum.
Betri lyf – aukin lífsgæði
Þegar horft er á þróun lyfjakostn-
aðar hins opinbera, verður að gera
það í stærra samhengi. Þar ráða
mestu aðrir þættir en lyfjaverð. Ald-
ursdreifing þjóðar er veigamikið at-
riði; við lifum lengur og lifum betur
vegna þess að sífellt bjóðast betri og
fullkomnari lyf sem auka lífslíkur
okkar og gæði þess lífs sem við lifum.
Með öðrum orðum, lyfjanotkun
eykst. Miklar framfarir í lyfjavísind-
um og lyflækningum gera okkur
kleift að sporna við öldrunar- og
hrörnunarsjúkdómum sem áður
styttu lífslíkur verulega. Aukin lífs-
gæði á efra aldursskeiði draga einnig
úr innlögnum á sjúkrahús sem á móti
leiðir til lægri kostnaðar við rekstur.
Hið sama gildir reyndar um alla
aldurshópa. Má í því samhengi einnig
vísa til þess að lyfjameðferð við
magasjúkdómum hefur lækkað
heildarkostnað meðferðar vegna
færri innlagna, enda heyra skurðað-
gerðir vegna þessara sjúkdóma nú
sögunni til. Stöðugt koma fram ný lyf
sem ætlað er að lækna eða halda niðri
sjúkdómum sem ekki var hægt að
meðhöndla áður. Það er því hægt að
grípa til lyfja sem lækningaúrræðis
mun oftar en áður sem þýðir vita-
skuld að lyfjanotkun og þar með
lyfjakostnaður eykst. Og þetta er
ekkert einsdæmi fyrir Ísland. Hið
sama hefur verið að gerast um allan
hinn vestræna heim.
Þegar nýtt lyf kemur á markað er
það mörgum hrein himnasending, en
þau detta ekki fyrirvaralaust af
himnum ofan. Ný lyf eru ekki þróuð
af opinberum aðilum eða ríkisfyrir-
tækjum heldur af lyfjafyrirtækjum.
Algengur þróunartími nýs lyfs er 12
ár, stundum skemmri eða lengri.
Einungis 10% þróunarverkefna kom-
ast í gegnum nálarauga rannsókna og
á markað. Með öðrum orðum aðeins
10 af hverjum 100 lyfjum sem þróuð
eru, ná endanlega út á markaðinn. Og
það sem meira er, aðeins 3 af þessum
10 skila fyrirtækinu hagnaði. Þetta
eru athyglisverðar tölur í ljósi þess
að meðalkostnaður framleiðandans
við að koma nýju lyfi á markað er um
47 milljarðar íslenskra króna.
Þessum kostnaði þurfa lyfjafyrir-
tækin að ná inn á örfáum árum, þar
sem raunveruleg einkaleyfisvernd
vegna nýrra lyfja er ekki nema 5-7 ár.
Ný lyf eru því dýr. Hér á landi er ferli
við skráningu lyfja bæði flókið og
kostnaðarsamt, enda eftirlit mikið.
Þessi kostnaður hefur aukist undan-
farin ár með auknum kröfum t.d. í
kjölfar EES-samningsins. Fyrir
hvert nýtt lyf þarf að sækja um
markaðsleyfi hjá Lyfjastofnun og
verð til Lyfjaverðsnefndar, sem get-
ur hafnað umsókn um verð, sé það
ekki sambærilegt við nágrannalönd
okkar. Framleiðendur og dreifendur
lyfja þurfa að uppfylla mörg og flókin
skilyrði um starfsumhverfi. Flókin
gagnavinnsla, nákvæm skráning og
ítarlegt eftirlit er dýrt í framkvæmd
og hefur áhrif á lyfjaverð. Það gera
einnig öll þau gjöld sem greiða þarf
til opinberra aðila fyrir eftirlit, skrán-
ingu, rannsóknir og ótal margt fleira.
Lyf eru nauðsynlegur þáttur í
lækningameðferðum nútímans. Um
það er ekki ágreiningur. Lyf eru ekki
óþarfa munaður sem við getum látið
á móti okkur þegar harðnar á daln-
um. Í vestrænu velferðarríki gera
þegnarnir kröfur um aðgang að því
besta í lækningum og heilbrigðis-
þjónustu. Slíkt kostar mikla fjár-
muni. Sá kostnaður er þó lítilvægur í
samanburði tækifærin og ávinning-
inn sem þjóðfélagið fær á móti.
Lyfjaverð á Íslandi –
athyglisverð þróun
Stefán S.
Guðjónsson
Lyf
Þegar nýtt lyf kemur á
markað, segir Stefán S.
Guðjónsson, er það
mörgum hrein himna-
sending.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka verslunarinnar – FÍS.
Meðlagsgreiðendur!
Vinsamlegast gerið skil hið fyrsta
og forðist vexti og kostnað

 

  
●    ●    
●  ●    
●  !"#$
# ● #% &&
●  ' (# ) ' &*+*,