Morgunblaðið - 12.12.2001, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 12. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FULLTRÚAR Alþýðusam-bands Íslands og Samtakaatvinnulífsins eru bjart-sýnir á að samkomulag
takist í dag um breytingar á kjara-
samningum og aðrar aðgerðir sem
miða að því að viðhalda forsendum
samninganna og koma í veg fyrir að
launalið verði sagt upp. Viðræður
stóðu fram eftir kvöldi og er fundur
ráðgerður í dag.
„Ég vona að þessir
samningar gangi allir
eftir og gefi okkur færi
á að viðhalda kaup-
mætti launanna, sem er
meginmarkmiðið, að
standa vörð um þá
kaupmáttaraukningu
sem orðið hefur,“ segir
Davíð Oddsson for-
sætisráðherra er hann
er spurður álits á við-
ræðum forystumanna
ASÍ og SA.
„Mönnum er ljóst að
þessi óvissa um kjara-
samningana hefur
skapað óvissu um aðra
þætti og örugglega haft
neikvæð áhrif á stöðu krónunnar
eins og sést í dag að hún hefur þegar
styrkst nokkuð, sem væntanlega
verður varanlegra en styrking
hennar að undanförnu,“ sagði for-
sætisráðherra einnig. Kvað hann
efnahagslífið bersýnilega sýna já-
kvæð merki, fyrirtækin væru að
styrkjast, ekki síst útflutningsfyrir-
tæki, en önnur einnig. „Ég tel lík-
legt og nokkuð ljóst að þessir samn-
ingar með öðrum þáttum, eins og
afgreiðslu fjárlaga með afgangi,
muni ýta undir að okkur takist það
sem við höfum stefnt að; að tryggja
stöðugleikann og jafnvægi í efna-
hagslífinu. Þar með getum við farið
að byggja upp kaupmátt á nýjan leik
í framtíðinni, ofan á þann kaupmátt
sem við höfum þegar náð.“ Davíð
Oddsson sagði ríkisstjórnina hafa
heitið því að héldust forsendur
kjarasamninga myndi hún beita sér
fyrir því að tryggingagjaldið yrði
lækkað um 0,25%, en hækkun þess
um 0,77% á að óbreyttu að koma til
framkvæmda í ársbyrjun 2003. Dav-
íð segir slíka lækkun geta auðveldað
atbeina annarra að málinu, t.d. Sam-
taka atvinnulífsins, en þetta væri
háð því sameiginlega markmiði sem
allir stefndu að, að viðhalda forsend-
um samninga. „Þá munum við einn-
ig taka ákvörðun með vorinu um at-
riði sem snerta grænmetið til að
koma í veg fyrir að hinn árvissi darr-
aðardans í kringum papriku og ann-
að grænmeti fari af stað,“ sagði ráð-
herra og vísar þar til áforma um að
afnema tolla af innfluttu grænmeti.
Viðræðufundur fulltrúa Alþýðu-
sambands Íslands og Samtaka at-
vinnulífsins hófst síðdegis í gær og
var ekki lokið á ellefta tímanum.
Eru frekari viðræður nauðsynlegar.
Fundinn sátu frá SA Ari Edwald
framkvæmdastjóri og Hannes Sig-
urðsson aðstoðarframkvæmdastjóri
og af hálfu ASÍ Grétar Þorsteinsson
forseti, Gylfi Arnbjrnsson fram-
kvæmdastjóri og Rannveig Sigurð-
ardóttir hagfræðingur.
Samþykkt var á fundi SA í hádeg-
inu í gær að láta reyna á hvort unnt
yrði að ná saman með ASÍ um að-
gerðir sem væru forsenda þess að
fresta því um þrjá mánuði að segja
upp launalið kjarasamninga eins og
samþykkt var á formannafundi ASÍ
í fyrradag. Ari Edwald, fram-
kvæmdastjóri SA, tjáði Morgun-
blaðinu í gærkvöldi að niðurstaða
lægi ekki fyrir en hann gerði sér
vonir um að saman
næðist í dag.
Ari segir málið
viðamikið. Meðal
þess sem rætt er um
auk frestunar á end-
urskoðun launaliðar-
ins er að verðbólgu
verði náð niður fyrir
3% á næsta ári, að
vextir lækki veru-
lega, að atvinnurek-
endur verði skuld-
bundnir til að greiða
1% viðbótarframlag
vegna lífeyrissparn-
aðar, að verðlagseft-
irlit verði hert og al-
mennir launataxtar
hækki um 3% í árs-
byrjun 2003 í stað 2,75%. Ari segir
enn eftir að ná samkomulagi um ým-
is atriði en vildi ekki greina nánar
frá viðræðna.
Bjartsýnn á málalok
Gylfi Arnbjörnsson, fram-
kvæmdastjóri ASÍ, kvaðst í gær-
kvöld bjartsýnn á að aðilar næðu
saman í dag. Hann sagði menn í
raun sammála um málið í heild sinni
og að viðræðurnar snerust mikið um
tæknilega útfærslu breytinga á
samningum. Meðal annars er til um-
ræðu að 2,75% hækkun sem verða á
í ársbyrjun 2003 verði 3%
vinnurekendur greiði 1%
framlag í lífeyrissjóð óháð
launþega. Sagði Gylfi rökr
ila snúast að töluverðu
þessi atriði og síðan hvern
yrði frá þeim formlega. K
meðal annars til skjalanna
um endurskoðun á fo
kjarasamninganna.
Samstaða innan S
„Það er mikil samstaða
innan Samtaka atvinnulífsi
eigum í meginatriðum um
að velja,“ segir Ari og n
„Hvort hér festist í sessi þa
sem gæti verið að grafa um
verðbólgu og kostnaðarhæ
eða hvort okkur tekst að n
inu í þann ramma sem við
út frá við samningsgerðina
um að sjálfsögðu ná niður
hið síðarnefnda og það er m
hugur um að gera þá tilrau
Ari segir málið taka nokk
en telur að hægt verði að
ræðum í dag. Hann segir e
atriðið að verðlagsvísital
222,5 stig í maí því ef það g
komi til uppsagnar kjaras
„Þrátt fyrir að eitthvað sta
borðinu ennþá geri ég mér
að við náum lendingu. V
stuðla að því markmiði að v
Davíð Oddsson kveðst ánægður með viðræður fulltr
Vonar að samn
kleift að viðhald
Fulltrúar Alþýðusamban
Edwald, framkvæmdast
hagfræðingur AS
Davíð
Oddsson
Ekki er lokið viðræðum fulltrúa ASÍ og SA
um leiðir til að viðhalda forsendum kjara-
samninga. Forsætisráðherra og talsmenn
hvorra tveggja samtakanna vonast til að
saman náist í dag og segja í samtali við Jó-
hannes Tómasson mikilvægt að halda verð-
bólgu undir mörkum og koma í veg fyrir
uppsögn launaliðar kjarasamninga.
KRÓNAN styrktist um 2,7% í
gær og er þetta mesta styrking
krónunnar á einum degi frá því
gjaldeyrismarkaði var komið á
fót hér á landi. Vísitala krónunn-
ar, en hún mælir verð erlends
gjaldeyris og lækkar því þegar
krónan styrkist, var 148,96 stig í
upphafi dags í gær en fór niður í
145 stig í lok dags. Viðskipti voru
töluverð, eða 12,5 milljarðar
króna.
Sigurgeir Örn Jónsson, deild-
arstjóri afleiðuviðskipta hjá
Kaupþingi, segir að andrúmsloft-
ið á gjaldeyrismarkaðnum hafi
smám saman verið að breytast að
undanförnu og menn séu bjart-
sýnni en verið hafi. Hækkunin nú
sé líklega viðbrögð markaðarins
við ákvörðun Alþýðusambands
Íslands um að fresta endurskoð-
un launaliðar kjarasamninga um
að minnsta kosti þrjá mánuði og
við hugsanlegri erlendri lántöku
ríkisins, sem sé til þess fallin að
styrkja krónuna ef að verði. Þá
ýti væntanleg sala stórs hlutar í
Landssímanum til erlends fjár-
festis undir bjartsýni á gjaldeyr-
ismarkaði, því hún kunni að hafa
jákvæð áhrif á krónuna.
sé útlit fyrir að umskipti
verða á viðskiptajöfnuði
halli á viðskiptum verði
vormánuðum en áður haf
talið.
Sigurgeir segist telja lí
framundan sé frekari s
krónunnar, sérstaklega ef
nokkra mánuði fram í tím
skammtímasveiflur geti
orðið nokkrar.
Ríkið haldi afgan
af ríkissjóði
Í Hálf-fimm fréttum B
bankans er rætt um áhrif
ríkið taki lán erlendis. Þar
fram að hugmyndin sé a
peningana hingað til la
kaupa upp skuldabréf. V
aukist flæði fjármagns inn
ið og við það muni geng
unnar væntanlega styrkj
sem 35% af vísitölu neys
séu innfluttar vörur æt
styrking krónunnar að
mjög úr verðbólgu, en sa
ASÍ geri ráð fyrir að m
ræmdum aðgerðum aðila
markaðarins og ríkisins m
Krónan styrkis
STARFSHÆTTIR LÖGREGLU
OG UPPLÝSINGALÖGIN
Dómsmálaráðuneytið og embættilögreglustjórans í Reykjavíkhafa synjað Morgunblaðinu
um aðgang að bréfi, sem ríkislögreglu-
stjóri sendi lögreglustjóranum í
Reykjavík vegna framkvæmdar hús-
leitar, sem fram fór á einkaheimili í
Reykjavík í apríl sl. Húsleitin var gerð
vegna gruns um að í íbúðinni væru
framleidd fíkniefni. Meðan á henni
stóð svipti húsráðandinn sig lífi með
skotvopni. Meirihluti úrskurðarnefnd-
ar upplýsingamála hefur nú vísað frá
kæru blaðamanns Morgunblaðsins
vegna áðurgreindrar synjunar, með
þeim rökum að efni bréfs ríkislög-
reglustjóra falli utan gildissviðs upp-
lýsingalaga, sem kveða á um skyldu
stjórnvalda til að veita almenningi að-
gang að gögnum máls.
Ástæður Morgunblaðsins fyrir því
að leita eftir aðgangi að gögnum máls-
ins eru augljósar. Sá atburður, sem
varð á meðan á húsleitinni stóð, er
hörmulegur. Maður, sem var eða hefði
a.m.k. átt að vera undir eftirliti lög-
reglunnar, lét lífið. Það er alvarlegt
mál. Jafnframt liggur fyrir að maður,
sem var undir eftirliti lögreglu, gat
nálgazt skotvopn og þannig stefnt ekki
aðeins eigin lífi heldur jafnframt lög-
reglumanna í hættu. Hvort tveggja
vekur upp spurningar um vinnubrögð
lögreglunnar við húsleit almennt og yf-
irleitt, spurningar sem almenningur
hlýtur að eiga fullan rétt á að fá svör
við.
Raunar lá fyrir, áður en úrskurður
nefndarinnar var kveðinn upp, að eitt-
hvað hefði verið athugavert við vinnu-
brögð lögreglunnar. Í bréfi sem ríkis-
saksóknari sendi til lögreglunnar í
Reykjavík 11. september síðastliðinn
og vitnað er til í frétt Morgunblaðsins í
dag, kom fram að ekki þætti ástæða til
frekari rannsóknar á láti mannsins og
meintu fíkniefnabroti hans. Hins vegar
hefði ríkislögreglustjóra verið sent
ljósrit af skýrslum lögreglumanna sem
sinntu húsleitinni og hefði hann ákveð-
ið að „kanna sérstaklega framkvæmd á
verklagi lögreglunnar við leitina,
væntanlega með það fyrir augum, að
gefnu tilefni, að áréttaðar, endurnýj-
aðar eða settar verði verklagsreglur
um undirbúning og framkvæmd leit-
ar“.
Ríkislögreglustjóri sendi síðan lög-
reglustjóranum í Reykjavík bréf með
athugasemdum í sjö liðum um fram-
kvæmd leitarinnar. Haraldur Johann-
essen ríkislögreglustjóri staðfestir
raunar sjálfur í Morgunblaðinu í gær
að niðurstaða úttektar embættis hans
á húsleitinni hafi verið sú að ekki hafi
verið staðið rétt að undirbúningi og
framkvæmd hennar í ýmsum veiga-
miklum atriðum.
Hvaða rök eru fyrir því að synja al-
menningi og fjölmiðlum um aðgang að
upplýsingum um jafnalvarlegt mál?
Meirihluti úrskurðarnefndar upplýs-
ingamála fellst á þau rök lögreglunnar
í Reykjavík og dómsmálaráðuneytis-
ins, að efni bréfs ríkislögreglustjóra
varði rannsókn eða saksókn í opinberu
máli, en slík gögn eru undanskilin gild-
issviði laganna. Engu að síður kemst
meirihluti nefndarinnar sjálfur að
þeirri niðurstöðu að í bréfinu sé
„…vikið að verklagi lögreglu og vinnu-
aðferðum við húsleit, almennt séð…“
Hefði þá úrskurðarnefndin ekki átt að
veita aðgang að hluta bréfsins, eins og
heimild er til í upplýsingalögum eða
alltént taka málið til efnislegrar með-
ferðar í því skyni að úrskurða hvort
veita hefði átt aðgang að hluta bréfs-
ins?
Sömuleiðis hljóta menn að spyrja
hvaða hagsmuni sú takmörkun á gild-
issviði upplýsingalaga, að þau nái ekki
til gagna um rannsókn eða saksókn í
opinberum málum, eigi að vernda. Það
hljóta að vera hagsmunir þeirra ein-
staklinga, sem aðild eiga að slíkum
málum, sem eiga að njóta verndar en
ekki hagsmunir opinberra aðila af að
þögn ríki um rannsóknarhætti þeirra
og starfsaðferðir. Rannsókn á láti
mannsins, sem gerð var húsleit hjá, og
á meintum fíkniefnabrotum hans er
eitt mál, en starfsaðferðir lögreglunn-
ar eru annað og aðskilið mál. Meiri-
hluti úrskurðarnefndarinnar virðist
hins vegar ekki greina þarna á milli.
Málflutningur og vinnubrögð lög-
reglustjóraembættisins í Reykjavík í
þessu máli hljóta að orka tvímælis á
ýmsan hátt. Þegar embættið hafnaði
beiðni Morgunblaðsins um aðgang að
bréfi ríkislögreglustjóra, fylgdi þeirri
synjun í fyrstu enginn rökstuðningur.
Eftir að málið hafði verið kært til úr-
skurðarnefndarinnar lagði embættið
annars vegar fram áðurgreind rök, að
efni bréfsins félli utan gildissviðs upp-
lýsingalaganna, en hins vegar að í bréf-
inu kæmu fram atriði, sem vörðuðu
starfsmann eða starfsmenn lögregl-
unnar og væru enn til skoðunar. Þar af
leiðandi gæti bréfið einnig varðað
einkahagsmuni þessara starfsmanna.
Þetta er fráleitur málflutningur enda
leggur úrskurðarnefndin hann ekki til
grundvallar niðurstöðu sinni. Í fyrsta
lagi hljóta menn að spyrja hvaða atriði
séu enn „til skoðunar“ í málinu hvað
störf einstakra lögreglumanna varðar,
hátt í sjö mánuðum eftir að umrædd
húsleit átti sér stað. Í öðru lagi er beit-
ing opinberra starfsmanna, í þessu til-
felli lögreglumanna, á því valdi sem
þeim er falið að fara með, ekkert einka-
mál þeirra. Það er ekki í þágu lögregl-
unnar að reyna að koma í veg fyrir
fréttaflutning af starfsháttum hennar
sem kunna að þykja aðfinnsluverðir.
Við þetta bætist að í gær veitir lög-
reglustjórinn í Reykjavík lögreglu-
manninum, sem stjórnaði húsleitinni,
svokallaða skriflega aðfinnslu. Það
verður að teljast sérkennilegt að í rök-
stuðningnum gegn kæru blaðsins sé
m.a. byggt á því að málið sé enn til
skoðunar sjö mánuðum eftir húsleit-
ina, en að daginn eftir að bréf með úr-
skurði úrskurðarnefndar berst Morg-
unblaðinu, skuli því lokið með
skriflegri aðfinnslu. Þá verður að
spyrja: Fyrst málinu er lokið af hálfu
lögreglustjóraembættisins, er nokkuð
því til fyrirstöðu að staðreyndir þess
verði almenningi ljósar?
Til þess að nauðsynlegt traust ríki á
milli lögreglunnar og almennings þarf
fólk að hafa trú á að vinnubrögð lög-
reglunnar séu ætíð eins vönduð og
frekast er unnt. Ef vafi leikur á slíku,
er það ekki í þágu þessa trausts að
synja almenningi og fjölmiðlum um að-
gang að upplýsingum. Þvert á móti
þarf lögreglan að miðla upplýsingum
um starfshætti sína og vakni spurning-
ar um hvort þeim sé áfátt, eins og í
þessu máli, sýna fram á að brugðizt
hafi verið við með réttum hætti og
gerðar ráðstafanir til úrbóta.