Morgunblaðið - 18.12.2001, Blaðsíða 54

UMRÆÐAN
54 ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HINN stolti vín-
bóndi, Paolo Rossi, er
nýsestur niður eftir
erfiðan en heilladrjúg-
an vinnudag. Hlíðar
Toscana skarta sínu
fegursta í kvöldsólinni,
börnin hans 5 leika sér
úti heilbrigð og hraust
og hann er nýbúinn að
hella í glas ’99 árgang-
inum sínum af Chianti
sem til mikillar gleði
ætlar ekki að gefa 97
árganginum neitt eftir
sem þó var frábær.
Ekkert getur skyggt
gleðina þegar mjúkt
vínið hríslast um munninn nema
kannski vælið í faxtækinu. Hann
stígur þunglega upp úr gömlum
hægindastólnum til þess að kanna
hvað það er sem er að trufla. Í tæk-
inu er fax frá Íslandi sem hefur að
geyma einföld skilaboð ,,Ágæti
Paolo. Vegna enn einna breytinga
hér á Íslandi þá verðum við að biðja
þig um að láta útbúa límmiða sem
segir að íslenskum konum sé ekki
hollt að drekka áfengi meðan á með-
göngu stendur, svo og að akstur og
áfengi fari ekki saman. Þessi nýi lím-
miði gæti farið við hliðina á strika-
merkinu sem við báðum um ekki alls
fyrir löngu. Með þökk fyrir liðleg-
heitin...“
Mamma mia! öskrar Paolo og
þeytir vínglasinu í vegginn. Eru
þessir Íslendingar ekki með öllum
mjalla, hvað halda þeir að þeir séu,
eitthvert stórveldi sem geta breytt
gangi heimsmála. Við erum nýbúin
að kaupa vél sem framleiðir strika-
merkingar á flöskurnar og DUN-
merkingar á kassana og eyðum dýr-
mætum tíma í að setja það á. Nei,
þessir Íslendingar fá sko ekkert frá
mér framar, það eru nógu margir
sem berjast um að fá vínin mín.
Eru íslenskar konur heimskar?
Fyrir Alþingi Íslendinga liggur nú
frábær tillaga þess efnis að allar um-
búðir undir áfengi sem selt er í versl-
unum ÁTVR séu merktar á áberandi
stað með viðvörun þar sem fram
kemur að áfengisneysla barnshaf-
andi kvenna geti valdið fósturskaða
og að neysla og akstur ökutækja fari
ekki saman! Á hverja bjórdós, á
hverja bjórflösku, á hverja léttvíns-
flösku skal þessi viðvörun fara.
Mamma mia! segi ég nú bara líka.
Hversu heimskuleg frumvörp geta
litið dagsins ljós á Alþingi okkar Ís-
lendinga?
Þvílíka opinbera móðgun við ís-
lenskt kvenfólk hefi ég aldrei heyrt
um fyrr og er nú samt af nógu að
taka. Hvernig stendur á því að það
hafi algerlega farið fram hjá flutn-
ingsmönnum frumvarpsins að ís-
lenskar konur eru mjög vel upplýst-
ar, mjög vel gefnar og frábærar
mæður? Hvernig stendur á að þetta
fólk veit ekki af því að í fyrstu
mæðraskoðun eru þessi mál tekin
sérstaklega fyrir? Hvernig stendur
líka á því að þetta fólk veit ekki að
allir Íslendingar vita að áfengi og
meðganga fari ekki saman?
Svo ekki sé talað um að akstur og
áfengi fari ekki saman. Já, og fyrst
ég er byrjaður, hvernig stendur á því
að þingmenn sem ég greiði fyrir
launin skuli eyða tímanum í slíka vit-
leysu, í staðinn fyrir t.d. að berjast
fyrir því að sjúkraliðar fái mann-
sæmandi laun, tónlistarkennarar fái
leiðréttan hlut og síðast en ekki síst,
að forvarnarstarf vegna eiturlyfja-
notkunar ungmenna verði eflt? Spyr
sá sem ekki veit.
Þetta er gert í Bandaríkjunum!
Ein meginrök flytjenda tillögunn-
ar eru þau að þetta sé gert í Banda-
ríkjunum og þykir mér nú fokið í
flest skjól fyrir suma flytjendurna að
líta í vesturátt til öflunar góðra hluta.
Ég held að við getum öll verið sam-
mála um að bandarískt þjóðfélag er
allt önnur Ella en íslenskt þjóðfélag,
sérstaklega hvað varðar mennta- og
heilbrigðiskerfið. Á Íslandi eiga allir
jafnan rétt í heilbrigðiskerfinu án til-
lits til efnahags en í Bandaríkjunum
er það meira buddan sem ræður. Þar
er ekki sjálfgefið að
verðandi mæður fari í
mæðraskoðun og fái
þær upplýsingar sem
standa til boða á Ís-
landi. Bandaríkjamenn
hafa enda verið þekktir
fyrir all ítarlegar leið-
beiningar og ábending-
ar á vörum sínum, t.d.
keypti vinur minn um
daginn álstiga frá
Bandaríkjunum þar
sem stóð á þriðja efsta
þrepinu að ef þú færir
hærra þá ættirðu á
hættu að detta og
meiða þig! Þessar leið-
beiningar hafa líka tíðkast þar til
þess að firra framleiðendur skaða-
bótakröfum ef eitthvað kemur upp.
Auðvelt í framkvæmd?
Í frumvarpinu stendur orðrétt
„Ekki verður séð að neinir tæknileg-
ir örðugleikar séu samfara því að
merkja áfengi sem selt er hér á landi
með viðlíka hætti og lögboðið er í
Bandaríkjunum.“ Svei mér þá ef ég
er ekki orðinn nokkuð ánægður með
sjálfan mig því þrátt fyrir að vera
alls ekki gáfaður maður þá sé ég
strax alls kyns agnúa á slíkri fram-
kvæmd. Ég sé t.d. að Bandaríkin eru
miklu, miklu stærri markaður en Ís-
land og þó hægt sé að setja sér merk-
ingar fyrir slíkan markað þá gegnir
allt öðru máli með litla Ísland sem er
eins og smá borg í Bandaríkjunum.
Það yrði hlegið að okkur ef við mynd-
um biðja stóra framleiðendur er-
lendis, t.d. á bjór, að breyta fram-
leiðslunni hjá sér sérstaklega fyrir
Ísland. Eigum við þá kannski að
setja þessa límmiða á hér heima? Er
ekki flott þegar erlendir framleið-
endur eyða milljónum í að hanna
flöskur og útlit þeirra að skella bara
miða yfir allt? Hvernig hefur þetta
fólk þá hugsað sér að merkja bjórinn
sem kemur í 6-pack og jafnvel í lok-
uðum umbúðum? Eigum við að
hætta að flytja inn gæðavínin frá
góðu framleiðendunum? Getur
kannski verið að þetta hafi ekki verið
hugsað til enda hjá flytjendum frum-
varpsins?
Hættulegt heilsunni
Það er æði margt í dag sem er
hættulegt heilsunni t.d. reykt kjöt,
lakkrís, of mikið af sætindum, salt
fyrir blóðþrýstinginn o.s.frv. Það er
hins vegar óþarfi að fara að merkja
þetta allt viðvörunum enda lærir fólk
þessa hluti með tímanum. Forsjár-
hyggjan í þessum efnum er óþörf og
ég held að við getum nokkuð treyst
Íslendingum til að taka ábyrgð á eig-
in heilsu og lífi. Ég hef ekki áhuga á
að greiða þingmönnum laun fyrir að
hugsa fyrir mig í þessum efnum og
ég vil alls ekki greiða laun fyrir slíkt
frumvarp sem hér um ræðir. Ef
þetta er spurningin um að hafa eitt-
hvað að gera á þingi, þá vil ég frekar
greiða þeim laun fyrir að gera ekki
neitt!
Lokaorð
Það verður alltaf til fólk sem mis-
notar áfengi og slíkar viðvaranir
hafa ekkert að segja fyrir það fólk.
Það eru allir menn að meiri sem við-
urkenna mistök sín og mér finnst
ekkert athugavert við að gera mis-
tök, ég geri það oft. Þess vegna legg
ég til að þetta frumvarp verði flokk-
að sem mistök og dregið til baka.
Kvöldkyrðinni og gleðinni hjá Paolo
og fjölskyldu yrði því ekki spillt af
þess sökum.
Stóri bróðir
Arnlaugur Helgason
Höfundur er sölumaður hjá
Austurbakka hf.
Forsjárhyggja
Þvílíka opinbera móðg-
un við íslenskt kvenfólk,
segir Arnlaugur Helga-
son, hefi ég aldrei heyrt
um fyrr.
DAGANA 13. og 14.
september síðast liðinn
var haldin í Randers í
Danmörku norræn
vinabæjaráðstefna þar
sem fjallað var um leik-
skólamál. Þátttakendur
komu frá vinabæjunum
fjórum, Akureyri,
Västerås, Álasundi og
Randers.
Hagur af vinabæja-
samstarfi
Vinarbæirnir hafa
sett sér markmið með
leikskólasamstarfinu og
eru þau m.a. að:
 Skapa vettvang þar
sem hægt er að skiptast á uppeldis-
legum skoðunum og reynslu.
 Þróa og styrkja norræna leikskóla.
 Láta rödd barnsins heyrast sem
víðast.
 Öðlast skilning á barnamenningu
hvers lands.
Ávinningur af erlendu vinabæja-
samstarfi er margvíslegur og verður
hér fátt eitt talið til. Samstarf víkkar
sjóndeildarhringinn og undirstrikar
okkar eigin sérstöðu um leið og við
kynnumst sérstöðu og menningu
annarra. Aukin þekking á menningu
annarra er leið til að vinna gegn for-
dómum.
Meiri meðvitund um eigið starf ýtir
undir metnaðarfullt starf innan leik-
skólans, það er styrkur fyrir faglega
starfið í leikskólanum, þegar allir vita
fyrir hvað þeir standa
sem fagmenn, og eykur
líka á starfsánægjuna
innan leikskólans.
Starfsfólk sem tekur
þátt í krefjandi sam-
starfi við aðrar þjóðir er
glatt og stolt starfsfólk
með sterka sjálfsímynd,
það hefur áhrif á bæði
börn og fullorðna.
Hagur bæjarfélags-
ins er augljós, bæjar-
félag sem hefur sterka
og góða ímynd út á við,
vegna metnaðarfulls
leikskólastarfs, auglýs-
ir sig sjálft og laðar að
sér metnaðarfullt fólk
til búsetu. Rannsóknir hafa sýnt að
eitt af því sem vegur þungt þegar fólk
velur sér stað til búsetu er hvernig
staðið er að leikskólamálum í viðkom-
andi sveitarfélagi, hversu faglegt og
metnaðarfullt starf þar er unnið. Því
getur þátttaka í erlendum verkefnum
borið orðspor bæjarins víða.
Hin norræna sýn barnsins
Í samræmi við ofangreind mark-
mið var ráðstefnan haldin undir yf-
irskriftinni „Hin norræna sýn barns-
ins og uppeldisfræðilegar skrán-
ingar“. Hver bær lagði til einn
fyrirlesara, sem flutti klukkutíma
fyrirlestur. Einnig stýrðu fulltrúar
frá hverjum bæ smiðju (workshop),
þar sem lagt var út frá verkefnum
sem leikskólarnir hafa verið að vinna
að. Frá Akureyri kynnti leikskólinn
Klappir evrópskt samstarfsverkefni
sem hann hefur unnið að í nokkur ár.
Farið var ofan í vinnuferla og rætt
um hvað var búið að gera og hvernig
væri hægt að vinna með verkefnin
áfram. Seinni daginn var svo farið í
heimsóknir í nokkra leikskóla, áður
en ráðstefnunni var slitið.
Sögur úr starfinu
Fram kom hjá öllum fyrirlesurun-
um að okkur ber að horfa á hvað
barnið getur og kann, fremur en að
vera að einblína á hvað barnið getur
ekki. Allir fyrirlesararnir lögðu
áherslu á hversu mikilvægt væri að
skrá sögurnar sem verða til í hinu
daglega lífi leikskólabarnsins og leik-
skólakennarans. Fyrirlesarar voru
sammála um að við upplifum starfið í
leikskólanum í gegn um sögur af
starfinu, sögur sem lýsa menningu og
lífi barnanna. Við lærum um hvert
annað með því að miðla þessum sög-
um á milli okkar. Þó hvert land, hver
bær, hafi sín sérkenni, þá eigum við
ýmislegt sameiginlegt. Því er ómet-
anlegt að fá tækifæri til að hittast og
skiptast á sögum.
Vinabæjaráðstefna
um leikskóla
Sigríður Síta
Pétursdóttir
Börn
Bæjarfélag með metn-
aðarfullt leikskólastarf,
segir Sigríður Síta
Pétursdóttir, auglýsir
sig sjálft.
Höfundur er ráðgjafi á skóla-
þróunarsviði kennaradeildar
Háskólans á Akureyri.
Í ÖLLUM grunn-
skólum Reykjavíkur
eru starfandi sálfræð-
ingar sem sinna fjöl-
breyttu og krefjandi
starfi. Hver þeirra
ber ábyrgð á þjónustu
við ákveðna skóla og
deilir tíma sínum milli
skólanna. Hver sál-
fræðingur sinnir að
jafnaði tveimur til
þremur skólum og
hefur að meðaltali um
1.000 nemendur, þó
nokkuð mismunandi
eftir hverfaskipan og
þyngd skóla. Innan
hvers skóla er starf-
andi nemendaverndarráð sem í sitja
skólastjórnendur, sérkennari, náms-
ráðgjafi, hjúkrunarfræðingur og
sálfræðingur. Sálfræðingar vinna
samkvæmt beiðni frá nemenda-
verndarráði og eru þeir fyrst og
fremst ráðgefandi aðilar varðandi
þá nemendur sem eiga í erfiðleikum
innan skólans. Hlutverkum sálfræð-
inga má skipta í þrjá meginflokka:
Greiningu, ráðgjöf og skammtíma-
meðferð; fræðslu og kynningar og
að lokum kannanir og skimanir.
Stærsti flokkurinn er athuganir
og greiningar á nemendum sem
eiga í sálrænum, félagslegum og/eða
námslegum erfiðleikum. Hér er not-
ast við sálfræðileg próf, viðtöl og/
eða bekkjar- og atferlisathuganir til
þess að fá mynd af þroska, hegðun
og líðan nemenda. Eftir að greining-
arvinna hefur farið fram er foreldr-
um og kennurum gerð grein fyrir
niðurstöðunum. Í framhaldi af því
er komið með tillögur til úrbóta og
gerð er áætlun um aðstoð við ein-
staka nemendur. Slíkar áætlanir
eru ætíð unnar í samvinnu við for-
eldra, skólastjórnendur, kennara,
sérkennara, kennsluráðgjafa og
námsráðgjafa. Dæmi um inngrip
eftir sálfræðilegt mat eru hliðranir á
prófum í formi lengri próftíma,
munnlegs prófs eða að nemandi fái
spurningar lesnar upp fyrir sig. Sál-
fræðingi skólans er að sama skapi
ætlað að veita beina ráðgjöf og
skammtímameðferð fyrir nemendur
sem eiga í námslegum-, hegðunar-
legum-, félagslegum- eða geðrænum
vanda. Það felur meðal annars í sér
að veita sálfræðilega ráðgjöf í formi
viðtala og setja upp meðferðarkerfi
sem sérsniðin eru að þörfum hvers
barns og framfylgt í skóla og/eða
heima. Ráðgjöf og leiðbeiningar til
foreldra og fjölskyldna vegna náms
og uppeldis barna. Ráðgjöf til kenn-
ara og starfsfólks skóla vegna erf-
iðleika einstakra nemenda, þar sem
sérstök áhersla er á að auka færni
og þekkingu starfsfólksins til að
leysa sjálfstætt flest þau viðfangs-
efni sem upp koma í skólastarfi. Sál-
fræðingar innan skóla eru einnig í
samvinnu við aðrar stofnanir sem
vinna með börnum, s.s. Leikskólar
Reykjavíkur, Félagsþjónusta
Reykjavíkur, barna- og unglinga-
geðdeild, skrifstofa Barnaverndar-
nefndar í Reykjavík, Greiningar- og
ráðgjafarstöð ríkisins, Fjölskyldu-
ráðgjöf Reykjavíkurborgar og fleiri
eftir því sem við á.
Sálfræðingar sinna ennfremur
fræðslu og kynningarstarfi innan
skólanna. Í því felst ráðgjöf sem
miðar að því að samræma vinnu-
brögð innan skólans, stuðla að
teymismyndun og styðja við þróun
kennsluhátta í átt til aukins sveigj-
anleika og einstaklingsmiðaðs náms.
Einnig sinna þeir hagnýtri fræðslu
til kennara, skólastjóra, nemenda
eða forráðamanna um ýmis málefni,
eins og ofvirkni, kvíða, þunglyndi
eða námserfiðleika. Sálfræðingar
taka þátt í stefnumótun og gerð
framkvæmdaáætlana í samráði við
aðra starfsmenn skólanna um ýmis
málefni eins og til dæmis forvarnir,
eða einelti.
Að lokum má nefna kannanir og
skimanir innan skóla sem sálfræð-
ingar vinna að í samvinnu við kenn-
ara, sérkennara og námsráðgjafa.
Markmið þeirra er að finna nem-
endur sem eiga á hættu að lenda í
vanda vegna námserfiðleika, hegð-
unar eða tilfinningaörðugleika.
Dæmi um þetta er mat á hugtaka-
þekkingu sex ára barna, kannanir á
líðan nemenda og tengslakannanir
innan bekkja.
Jafnframt því að sinna nemend-
um er sálfræðingum hjá grunnskól-
um Reykjavíkur ætlað að starfa að
fræðslustarfi um sálfræðileg mál-
efni. Verkefni sálfræðinga eru með-
al annars að vinna með öðrum
starfsmönnum grunnskóla Reykja-
víkur að málefnum nemenda og
skóla. Þessi vinna fer fram í þver-
faglegum teymum þar sem meðal
annars er fjallað um málefni nýbúa,
námserfiðleika, skólabyrjun og fatl-
anir.
Á þessari stuttu lýsingu má sjá að
sálfræðingar grunnskóla Reykjavík-
ur vinna öflugt og kraftmikið starf
sem mikill metnaður er lagður í.
Sálfræðingar í grunn-
skólum Reykjavíkur
Margrét Birna
Þórarinsdóttir
Þjónusta
Verkefni sálfræðinga í
skólum, segja Haukur
Örvar Pálsson og Mar-
grét Birna Þórarins-
dóttir, er m.a. að finna
nemendur, sem eiga á
hættu að lenda í vanda.
Höfundar eru sálfræðingar hjá
Fræðslumiðstöð Reykjavíkur.
Haukur Örvar
Pálsson