Morgunblaðið - 18.12.2001, Blaðsíða 56

UMRÆÐAN
56 ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
LISTIN KRYDDAR TILVERUNA
Rauðarárstíg 14,
sími 551 0400
Kringlunni,
sími 568 0400
Smáralind,
535 0400
www.myndlist.is
— Magnús Þorgrímsson —
ÞAÐ er nú eins með
Schengen-samstarfið
og aðra hluti að við það
eru bæði kostir og gall-
ar. Gallinn er þó sá að
kostir samstarfsins
blikna í samanburði við
gallana. Fyrir það
fyrsta er kostnaður ís-
lenskra skattgreiðenda
vegna þátttökunnar í
Schengen gífurlegur
eða um 3-4 milljarðar í
upphafsgjald og hundr-
uð milljóna á hverju ári í
rekstrarkostnað. Toll-
eftirlit helst að formi til
en veikist verulega sem
þýðir m.a. að fíkniefna-
smygl, og annað smygl, verður miklu
auðveldara. Sem dæmi má nefna að
danska tollgæslan á landamærum
Þýskalands og Danmerkur hefur
nánast ekki gert upptæk nein eiturlyf
síðan Schengen-samstarfið tók gildi
þar í landi. Ennfremur má í því sam-
bandi vitna í umsögn lögreglustjórans
í Reykjavík til allsherjarnefndar Al-
þingis á sínum tíma um áhrif Scheng-
en-aðildar:
„Með því verður tolleftirliti ekki
haldið uppi með sama hætti og áður,
meðal annars leit að fíkniefnum. Eft-
irlit með fíkniefnanotkun og dreifingu
fíkniefna er víða slakt innan svæðisins
og sums staðar eru uppi allt önnur
viðhorf til fikniefna og baráttunnar
gegn þeim en hérlendis og annars
staðar á Norðurlöndum. Í sex af að-
ildarríkjum Schengen
hafa t.d. verið felldar
niður refsingar gegn því
að hafa undir höndum
umtalsvert magn fíkni-
efna „til eigin nota“.
Reynslan sýnir að tak-
mörkuð landamæra-
varsla hefur slæm áhrif
t.d. í Svíþjóð og Dan-
mörku, að mati hlutað-
eigandi aðila. Ljóst er
að stór hluti þeirra
fíkniefna, sem flutt eru
til landsins, koma frá
Evrópu. Mest af því
sem lögreglan leggur
hald á kemur með far-
þegum í gegnum Kefla-
víkurflugvöll. Með takmörkuðu eftir-
liti þar og annars staðar minnka að
öllu óbreyttu möguleikar tollgæslu til
eftirlits með innflutningi fíkniefna.“
Ekki var mikið farið eftir þessari
umsögn. Smygl á ólöglegum innflytj-
endum er einnig mikið inn fyrir
„landamæri“ Schengen. Smygl þetta
er stundað af skipulögðum glæpa-
flokkum og hafa margir þeirra snúið
sér frá fíkniefnasmygli að því að
smygla fólki þar sem það gefur allt
eins vel af sér og er mun áhættu-
minna, bæði vegna þess að dómar við
því eru miklu vægari auk þess sem
það er erfitt að taka á þessum brotum
þar sem bæði smyglararnir og „varn-
ingurinn“ njóta vissrar samúðar. Tal-
ið er að árlega sleppi um 400 þúsund
ólöglegir innflytjendur inn fyrir
„landamæri“ Schengen. Engin töl-
fræðileg ágiskun er hins vegar til um
hve margir gera tilraun til að komast
inn á Schengen-svæðið án árangurs.
Gjarnan er samband milli þessara
ólöglegu mannflutninga og mellu-
dólga sem smygla stúlkum einkum
frá Austur-Evrópulöndum vestur yf-
ir.
Ólöglegir innflytjendur sem kom-
ast inn á Schengen-svæðið varast að
framvísa nokkrum skilríkjum til að
sanna ríkisfang sitt og setja innflytj-
endayfirvöld með því í mikinn vanda.
Þegar þeir eru einu sinni komnir inn á
Schengen-svæðið er auðvelt að
ferðast á milli landa án skilríkja.
Sakamenn og landhlauparar eru m.a.
þeir sem leita hælis. Ef þessum að-
ilum er ekki snúið við á „landamær-
um“ Schengen er mikill vandi að vísa
þeim úr landi eða út fyrir Schengen-
svæðið. Sé manni vísað úr landi verð-
ur að senda hann til þess lands sem
hann kom frá, en þegar maður hefur
hvorki vegabréf né stimpil landa-
mærastöðvar er ekki bara hægt að
kasta honum yfir hvaða landamæri
sem er.
Við Íslendingar munum sjá um
landamæraeftirlit fyrir aðrar aðildar-
þjóðir að Schengen-samkomulaginu
og þær fyrir okkur, þar með taldar
þjóðir í Austur-Evrópu þar sem efna-
hagurinn er bágur og landamæra-
gæslan eftir því. Þau landamæri eru
mjög misgripaheld svo ekki sé meira
sagt. Á næstu árum munu síðan fleiri
Austur-Evrópuþjóðir ganga í ESB,
og þar með að öllum líkindum
Schengen, sem síðan þýðir enn vafa-
samari landamæri í austri. Nú í haust
greip ESB einmitt til ákveðinna ráð-
stafana til að reyna að koma ein-
hverju lagi á landamæraeftirlit í
Austur-Evrópulöndum sem aðild eiga
að Schengen-samstarfinu svo og þeim
sem hyggja á aðild á næstu árum.
Oft er aðgangur að sameiginlegum
gagnagrunni Schengen, yfir óæski-
lega aðila, nefndur sem kostur við
samstarfið. Í því sambandi má nefna
að Bretar og Írar eru ekki aðilar að
Schengen-samkomulaginu en hafa
samt aðgang að umræddum gagna-
grunni. Einnig má nefna að mikil
spurning er hverjir verði flokkaðir
sem óæskilegir aðilar á Schengen-
svæðinu. Hugsanlegt gæti talist að
menn með ákveðnar skoðanir t.d.
yrðu flokkaðir sem slíkir og getur það
vart talist í anda lýðræðis.
Það má því segja að það eina sem
við Íslendingar höfum upp úr Scheng-
en-aðild er að þurfa ekki að framvísa
vegabréfi okkar innan svæðisins, en
þurfa eftir sem áður að hafa það með
sér þar sem lögregla í viðkomandi
löndum getur óskað eftir því að fá að
sjá þau nær hvenær sem er. Enn-
fremur þarf síðan auðvitað að fram-
vísa vegabréfi alls staðar utan
Schengen-svæðisins áfram. Það er
því um að ræða ansi dýr þægindi fyrir
þjóðarbúið sem segja má að beinist að
því einu að forða landsmönnum frá
handarkrampa.
Að lokum er svo rétt að minna á að
við Íslendingar þurfum ekki að vera
aðilar að samstarfi eins og Schengen
til að sjá um eftirlit með okkar landa-
mærum. Landamæri Íslands eru frá
náttúrunnar hendi og þar með mun
öruggari en flest landamæri í Evrópu.
Með aðildinni að Schengen höfum við
fórnað þessu öryggi fyrir svo að segja
ekkert. (www.framfarir.net)
(M.a. samið með hliðsjón af grein
Odds Ólafssonar „Græða á að smygla
fólki“ sem birtist í Degi árið 1998.)
Aðild að auknum
vandamálum
Hjörtur J.
Guðmundsson
Schengen
Kostir samstarfsins,
segir Hjörtur J. Guð-
mundsson, blikna í sam-
anburði við gallana.
Höfundur er sagnfræðinemi og með-
limur í Flokki framfarasinna.
EITT sinn varpaði
bandarískur frétta-
maður fram þessari
spurningu: „Hver er
eftirsóknaverðasta
heiðurstign einstak-
lings í íþróttum?“
Langflestir sem svör-
uðu honum sögðu:
„Heimsmeistaratitill-
inn í þungvikt í hnefa-
leikum.“ Skyldu al-
þingismenn í raun
hafa verið kosnir til
þeirrar forræðis-
hyggju að banna hin-
um almenna borgara
að stunda þessa íþrótt
sem Bretar eru svo
hreyknir af að hafa kennt öðrum
þjóðum?
Þar minnast menn þess með
stolti að nútímahnefaleikar eru,
hvað reglur og öryggisþætti varð-
ar, byggðir upp af þeim. Má nefna
svokallaðar Queensberryreglur,
sem komu fram 1867 og kenndar
eru við markgreifa með sama nafni.
Þá komu mjúkir hanskar til sög-
unnar, og fleiri öryggisþættir, sem
nú til dags hafa aukist með tilkomu
hjálma, tannvarna og gerbreyttum
öryggisreglum, sem eru samþykkt-
ar af alþjóðaólympíunefndinni.
Nýlegar rannsóknir sýna að
hnefaleikar sem iðkaðir eru sam-
kvæmt áhugamannareglum þessum
teljast nr. 71 á lista yfir slysatíðni í
íþróttum, og hafa þessar niðurstöð-
ur m.a. leitt til þess að Norður-
landaráð hefur ekki séð ástæðu til
að mæla með banni við hnefaleik-
um. Þetta hefur komið fram áður.
Erum við Íslendingar eitthvað
vitrari en aðrar engilsaxneskar og
Evrópuþjóðir, þar sem við erum
eina þjóðin sem bannar hnefaleika?
Eða erum við almennt hugdeigari?
Er þetta bann aðeins átylla til að
afsaka það, að í öðrum greinum
íþrótta, þótt hættulegri séu, verði
hin göfuga íslenska þjóð laus allra
mála þegar slys verða. Þá geta þeir
með stolti sagt: „Við bönnum
ólympíska hnefaleika.“
Afkomendur hinna fornfrægu
víkinga litu upplitsdjarfir til full-
trúa annarra Norðurlandaþjóða á
aðalfundi Norðurlandaráðs 1964,
þegar einn fulltrúi Íslendinga vildi
fá fulltrúa Norðurlanda til að
banna ólympíska hnefaleika á
Norðurlöndunum fimm. Fulltrúar
annarra Norðurlanda töldu þá að
margt yrði fremur að banna sem
spillt gæti heilsu manna. Þeir
sendu þó af meðfæddri kurteisi
þessa tillögu í þar til kvadda nefnd,
sem sendi orður um að kanna hvort
iðkun og keppni í ólympískum
hnefaleikum gæfi tilefni til að fara
að dæmi Íslendinga.
Að lokinni þeirri rannsókn, sem
framkvæmd var af sérfræðingum í
læknavísindum, var því einróma
lýst yfir að ekki væri ástæða til að
banna hnefaleika fremur en margar
aðrar íþróttir. Gætti nokkurrar
kímni í garð hinnar fornfrægu vík-
ingaþjóðar, sem söng við raust:
„Sefur hetja á hverjum bæ.“
En að slepptum öllum hreysti-
yrðum mætti spyrja: Er hægt að
banna mönnum einn hlut vegna
þess að hann er hættulegur? Verð-
ur þá ekki að banna þeim allt er
spillt gæti heilsu þeirra eða teflt lífi
þeirra í tvísýnu? Hvað segja menn
um kappakstur, fjallgöngu, vín-
drykkju, ofát, og fleira mætti telja?
Eins og dæmin sanna eru menn til
sem misnota þetta allt. Vafalaust er
hægt að sanna að hnefaleikar, í
strangasta skilningi, séu hættuleg-
ir. Þúsundir manna farst árlega í
bílslysum. Við segjum samt ekki að
bifreiðaakstur sé hættulegur. Við
segjum að óvarlegur akstur sé
hættulegur.
Eins er um margar íþróttir. Tök-
um til dæmis loftfimleika. Augna-
bliksgáleysi getur orðið örlagaríkt.
Hnefaleikar eru ekki íþrótt fyrir
þjösna eða fanta. Hnefaleikar eru
til að ala unga menn
upp í karlmannlegum
og æðrulausum hugs-
unarhætti, og eru
uppáhaldsíþrótt spek-
inga og skálda eins og
Byron, Hemingway og
fleiri. Enda er hin
„göfuga sjálfsvarnar-
list“ í hávegum höfð
meðal helstu menn-
ingarþjóða, Breta,
Bandaríkjamanna,
Þjóðverja, Frakka og
Norðurlandaþjóðanna.
Menn skulu ekki láta
sér detta það í hug að
þessar þjóðir banni
hnefaleika. Ekki einu
sinni atvinnuhnefaleikana, hvað þá
ólympíska hnefaleika, sem eru háð-
ir því að menn æfi og keppi með
hjálma á höfði, en atvinnumenn
nota hjálma eingöngu við æfingar.
Ég hef orðið var við að ýmsir eru
á móti hnefaleikum, en ég sé ekk-
ert réttlæti í því að þeir geti bann-
að öðrum að iðka hnefaleika, og
neitað þeim um þá eðlilegu og góðu
þjálfun fyrir líkama og sál, og það
persónulega öryggi er sjálfsvarn-
arkunnátta veitir, í borg þar sem
fólk á von á að vera barið í götuna
og sparkað í það, eins og dæmin
sanna. Hér má æfa sparkíþróttir.
Mér er spurn, hvers vegna er
verið að banna hnefaleika eina
íþróttagreina, sem í 40 ár var iðkuð
hér á landi án þess að nokkur hlyti
skaða af, en skapar iðkendum ör-
yggiskennd og heilbrigði í ríkum
mæli?
Einn þeirra lækna sem einna
gleggst þekkja til íþrótta hér á
landi, Birgir Guðjónsson, er í
blaðaviðtali nýlega inntur eftir
skoðunum sínum á banni við
ólympískum hnefaleikum. Svar
hans er m.a.:
„Það eru víða talsverðar hættur
samfara íþróttum og hafa ekki orð-
ið tilefni til banns, og ég held að
þar sem þetta er ólympísk grein
sýni það mat manna að hún sé ekki
hættulegri en aðrar greinar.“
Blaðamaður spyr: „Ertu sem
sagt hlynntur því að ólympískir
hnefaleikar verði leyfðir hér á
landi?“
Svar Birgis:
„Maður getur talað um svona
mál af mismikilli festu eða þekk-
ingu og ég hef enga persónulega
reynslu af þeim hér. Þar sem þetta
er ekki talið nein firnamikil áhætta
á Ólympíuleikunum myndi ég hik-
laust styðja yfirvegaða endurskoð-
un þessara mála og sjálfsagt er að
kanna slysatíðni í íþróttum yfirleitt.
Það hafa orðið slys í mörgum
greinum, til dæmis dauðaslys í
akstursíþróttum, skíðaíþróttum og
fallhlífarstökki, og ekki hafa menn
rokið upp til handa og fóta og
bannað þær.
Blaðamaður spyr: „Hvað með
bardagaíþróttirnar, karate og júdó?
Eiga þær meiri rétt á sér en hnefa-
leikar?“
Svar Birgis:
„Ég sé ekki að þær þurfi að vera
hættuminni en ólympískir hnefa-
leikar.“
Leyfum
hnefaleika
Guðmundur
Arason
Hnefaleikar
Nýlegar rannsóknir
sýna, segir Guðmundur
Arason, að hnefaleikar
sem iðkaðir eru sam-
kvæmt áhugamanna-
reglum þessum teljast
nr. 71 á lista yfir slysa-
tíðni í íþróttum.
Höfundur er fv. formaður hnefa-
leikaráðs.
FRIÐARGANGA á Þorláks-
messu er orðin fastur liður hjá
fjölda fólks.
Gangan í ár verður sú tuttug-
asta og önnur í röðinni en gengið
er með friðarljós frá Hlemmi niður
á Ingólfstorg þar sem verður stutt
athöfn.
Samstarfshópur friðarhreyf-
inga stendur fyrir göngunni en í
honum starfa ýmsir friðarhópar.
Fyrir göngunni fer kór Hamra-
hlíðarskólans undir stjórn Þor-
gerðar Ingólfsdóttur kórstjóra.
Friðarkyndlar verða seldir við
upphaf göngu og kosta þeir 300 kr.
Lifandi ljós og fallegur söngur
bægir amstri jólaundirbúningsins
frá um stundarsakir. En göngunni
er líka ætlað það hlutverk að
minna á ýmislegt úr fortíðinni sem
við viljum læra af og annað í nútíð
okkar og veruleika sem leggst
þungt á hugann.
Á undanförnum mánuðum hefur
mannkynið orðið vitni að mikilli
illsku og mannfyrirlitningu.
Hryðjuverkaásirnar á Bandaríkin,
loftárásirnar á Afganistan og
framferði Ísraelshers gegn Palest-
ínumönnum undirstrika nauðsyn
þess að rödd friðarsinna heyrist í
heiminum. Friðarboðskapurinn er
einfaldur. Í honum felst að við sýn-
um samstöðu með fórnarlömbum
ófriðar og ofbeldis, hvar sem er og
hverjir sem þar eru að verki, en
tökum einnig afstöðu gegn hinum
sem fremja ofbeldisverkin, þeim
sem hvetja til þeirra og þeim sem
bera blak af þeim. Við höfnum
þeim málflutningi að ofbeldi sé
einhver lausn á vandamálum, eða
jafnvel „endanleg lausn“. Og við
fordæmum þau ríki sem eru svo
lánsöm að búa við frið og velsæld,
en framleiða vopn og flytja út til
landa sem ekki eru jafn gæfusöm.
Þessum vopnum er ætlað að skaða
fólk og til þess eru þau notuð.
Friðarganga hefur ekki
sprengikraft á við skriðdreka eða
byssukúlur eða flugvélar sem bera
með sér dauðann úr háloftum.
Friðarkyndlarnir sem við berum
hér hafa ekki það hlutverk að tor-
tíma eða eyða. Þeim er einungis
ætlað að lýsa upp myrkrið. En í
friðargöngunni býr annars konar
afl. Hún er knúin áfram af sameig-
inlegum vilja okkar allra til að
skapa eitthvað jákvætt, samfélag
sem ekki er reist á valdi eða of-
beldi. Byggja upp í stað þess að
brjóta niður. Friðargangan er
tákn um þá von okkar að mann-
kyninu megi auðnast að læra af
reynslunni svo hugsjón jólanna um
frið og náungakærleika geti ríkt
um allan heim.
Á jólum 2001
Höfundur er rithöfundur.
Ingibjörg Haraldsdóttir