Morgunblaðið - 18.12.2001, Blaðsíða 33

LISTIR/BÆKUR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2001 33
Kynningarafslátturinn gildir í ofangreindum
Lyf & heilsu verslunum alla dagana.
JÓA litla býr í Breiðholtinu og á
góðan pabba. Einn frídaginn fara þau
saman í Elliðaárdalinn á hjólinu hans,
hitta dýr og busla í ánni. Jóa litla sofn-
ar með bros á vör.
Ég myndi halda að þessi bók væri
ætluð allra minnstu börnunum, 1–2,
kannski 3 ára. Höfundur heldur sig
við einfalda og raunverulega hluti,
gang lífsins sem minnstu krílin hafa
gaman af. Þeim finnst spennandi að
borða og klæða sig, klappa hundi og
verða kalt á tánum. Örlitlum kennslu-
tóni er fyrir að finna í bókinni, einsog í
umferðinni og að vera
kurteis og fara varlega.
Það er gott og gilt, en
Jóa hefði mátt gera
meira, og finna fyrir
meiru einsog slýinu sem
hún kynnist, og hversu
fyndið og kitlandi það
er að láta hundinn
sleikja á sér höndina.
Höfundur hefur tekið út
eitt orð á opnu sem er
skrifað stórt í vinstra
horn. Ég skil ekki alveg
fyrir hvað það er,
kannski kaflaheiti. Ann-
ars hefði ég viljað sjá
skrifað við fleiri hluti, eins og bendi-
bækur minnstu barnanna.
Myndir Þóru styðja algerlega þann
íslenska raunveruleika sem Skarp-
héðinn skrifar um.
Vatnslitamyndir henn-
ar eru látlausar og fal-
legar, mjög raunveru-
legar og þjóna sínum
tilgangi fullkomlega.
Mér finnst samt alltaf
skemmtilegra að hafa
sterkari liti í smábarna-
bókum. Einnig hefði
upplausnin mátt vera
meiri, tölvuferhyrning-
arnir eru einum of áber-
andi.
Það er léttur andi og
frásagnartónn í þessari
bók fyrir allra yngstu
lesendurna. Falleg saga úr íslenskum
raunveruleika.
Heimur sem börnin þekkja
BÆKUR
Barnabók
eftir Skarphéðin Gunnarsson. Teikningar:
Þóra Þórisdóttir. Iljar 2001. 26 bls.
JÓA LITLA
Hildur Loftsdóttir
Jóa litla
ÓFEIGUR Sigurðsson lýsir veröld
firringar og óraunveruleika, »… ver-
öld / sem ég hef aldrei séð« eins og
hann kemst að orði. Það er harður
heimur sem hann lýsir,
heimur þar sem sjálfur
veruleikinn er orðinn
veruleikafirrtur en
draumurinn er ef til vill
sanni nær, svo óraun-
verulegur sem hann
annars getur verið.
Draumaland skáldsins
er hvergi fegrað, það er
grátt og tilbreytingar-
laust, heimsmynd hans
er veröld án takmarks
og tilgangs. Orðafar
skáldsins er sums stað-
ar gróft og óheflað. En
það er áleitið eins og
margt efni ljóðanna –
áreitið mætti allt eins
segja – eigi að síður sjálfu sér sam-
kvæmt þegar farið er ofan í ljóðin og
þau skoðuð sem heild. Skáldið finnur
sig »í landi auðnar« og »í ómannleg-
um heimi« þar sem það er búsett í
miðborg Reykjavíkur eða í »upp-
blásnu tómi« eins og það er orðað í
sama ljóði sem skáldið nefnir Sjálfs-
mynd. Ófeigur er mælskur höfundur,
ljóð hans eru orðmörg, hann hefur
margt að segja, honum liggur mikið á
hjarta þótt hvergi sé bjart fyrir aug-
um. Nóttin er tími draumsins. Og hún
býður upp á »regnvotan þankagang«.
Að leggja einhvers konar flatan
mælikvarða á skáldskap Ófeigs gildir
hvergi. Í kveðskap sínum bregður
hann fyrir sjónir ófegruðu lífsmynstri
– afstæðum veruleika eins og hann
birtist í sjálfs hugar eða reynsluheimi.
Ófeigur sendir ekki skilaboð á
neinu rósamáli, hann talar umbúða-
laust. Líkingamál liggur honum ekki
létt á tungu. Hann yrkir á talmáli.
Orðafar hans er sum-
staðar í óhefðbundnara
lagi en hvarvetna efni
samkvæmt. Dæmi um
fyrirsagnir ljóðanna
eru: Óyggjandi fárán-
leiki, Þunglyndi, For-
leikur í myrkrinu, Vetr-
arnótt, Harður heimur,
svo nokkur dæmi séu
tekin. Eitt ljóðið ber að
sönnu yfirskriftina: Það
birtir eftir dimmar næt-
ur. Sú birta nær þó tak-
markað inn að bak-
grunni ljóðanna. Bókin
er líka – eftir á að
hyggja – kennd til ís-
lensks skammdegis.
Víða er stutt í kaldhæðnina. Þótt skál-
að sé fyrir skammdeginu, að vísu, eins
og heiti bókarinnar skírskotar til,
felst í því viss þversögn; skáldið er að
bregða fyrir sig hálfkæringi. Þegar
öllu er á botninn hvolft er það nóttin,
draumurinn og skammdegið sem svíf-
ur yfir vötnunum í ljóðum þessum.
Hverjum bók þessi er sérstaklega
ætluð? Það er nú það. Vafalaust er
skáldið að tala til kynslóðar sinnar
sem ætla má að skilji og meti málfar
hans og tjáningarleiðir.
Nótt og draumur
BÆKUR
Ljóð
eftir Ófeig Sigurðsson. 71 bls. Útg. Nyk-
ur. Prentun: Litróf. Reykjavík, 2001.
SKÁL FYRIR SKAMMDEGINU
Erlendur Jónsson
Ófeigur
Sigurðsson
FLUGUVEIÐAR á Íslandi heitir
ný bók ætluð stangaveiðimönnum og
er eftir Lárus Karl Ingason ljós-
myndara og Loft Atla
Eiríksson blaðamann.
Nafn bókarinnar lýsir
innihaldinu. Höfundar
fara um landið, staldra
við á bökkum þekktustu
veiðislóða stanga-
veiðimanna og segja frá
þeim í máli og myndum.
Þetta er afar vegleg
bók, öll litprentuð og
brotið stórt. Sannkölluð
stórgjöf til stangaveiði-
mannsins. Ljósmyndar-
inn Lárus Karl Ingason
hefur þróað með sér
mjög persónulegan stíl
við veiðimyndatökur.
Sárafáir íslenskir ljós-
myndarar hafa lagt
þetta fyrir sig innan
ljósmyndasviðsins
þannig að samanburður
við aðra er varla gerleg-
ur. Helst að Rafn Hafn-
fjörð hafi sérhæft sig í
veiðimyndatökum, en
stíll Lárusar er mjög
ólíkur stíl Rafns. Lárus
Karl er mjög fær ljós-
myndari og hvað mest
ánægja fæst út úr bók-
inni með því að einfald-
lega fletta henni. Það er
ekki mikil bókmennta-
leg dýpt í því að lýsa yfir að maður
komist í stuð við að fletta ritinu og
bara skoða myndirnar, en það er nú
samt svo einfalt. Stangaveiðimenn
geta vænst þess að vera farnir að iða
í skinninu eftir tiltölulega fáar blað-
síður. Lárus fangar augnablikið og
stemninguna á afar markvissan hátt.
En myndir bókarinnar virka þó á
stundum á mann meira eins og
einkasýning ljósmyndarans heldur
en markvisst val með tilliti til hvaða
ár eða vatns verið er að fjalla um
hverju sinni. Í mörgum tilvikum hafa
myndirnar beina skírskotun til við-
komandi svæða, en í öðrum tilvikum
ekki. Er þá átt við að menn geta
þekkt kennileyti eða veiðistaði, fjall,
foss eða klett. Í augum gagnrýnanda
er þetta þó ekki til að velta sér upp-
úr, en nefna má þó eitt tilvik, þar
sem fjallað er um Úlf-
arsá, þar er ein mynd-
skreyting sem er nær-
mynd af sefi. Gullfalleg
mynd, en tengir lesanda
ekkert við Úlfarsá. En
hluti af skýringunni á
þessu er, að Lárus Karl
hefur mikið dálæti á því
að fara með linsurnar
mjög nærri myndefn-
inu, sem verður þá sjálf-
stæðara og ekki verra
fyrir það, enda eitt af
einkennum þess per-
sónulega stíls sem áður
var mærður.
Texti Lofts Atla er
látlaus og hæfir efnis-
tökunum. Uppistaðan
eru praktískar upplýs-
ingar um veiðivötnin og
árnar sem fjallað er um.
Menn geta velt fyrir sér
hvað þeir vilja fá út úr
ritverki sem jafn mikið
er lagt í og raun ber
vitni. Ef til vill meiri og
fjölbreyttari umfjöllun
um veiðisvæðin? En þá
hefði annaðhvort þurft
að fórna myndefni eða
stækka verkið. Nú, eða
ákveða fyrirfram fleiri
bindi en eitt. Þegar af
stað með svona stórvirki er farið er
hins vegar ekki að undra þó menn
vilji byrja á einu riti og sjá hvað ger-
ist. Aukaefni er eftir þá Gylfa Páls-
son, Ragnar Hólm Ragnarsson og
Harald Eiríksson, þeir skrifa um
flugur og veiðitækni og eru textar
þeirra hressilegir, skemmtilegir og
gefa bókinni meira gildi.
Menn fara að
iða í skinninu
Bækur
Veiðiskapur
eftir Lárus Karl Ingason og Loft Atla Ei-
ríksson. 288 blaðsíður. Muninn-bóka-
útgáfa 2001.
Fluguveiðar á Íslandi
Guðmundur Guðjónsson
Loftur Atli
Eiríksson
Lárus Karl
Ingason
GRALLI gormur og galdranornin
spruttu upp þegar höfundurinn var
að vinna efni fyrir sjónvarpsþátt sinn
2001 nótt. Bergljót segir að Gralli
gormur og stafaseiðurinn mikli séu
„án efa stærsta stafabók sem gefin
hefur verið út hér á landi“ og segja
megi að það sem hún hafi átt ósagt í
Stafakörlunum komi fram í þessari
sögu. Bókin er jafnframt tileinkuð
öllum litlum gröllurum sem vilja tak-
ast á við töfra stafrófsins.
Gralli gormur er rottulegur mús-
arstrákur sem kann að galdra enda
býr hann hjá galdranorn. Þegar
nornin slasar sig þarf Gralli að fikra
sig í gegnum allt stafrófið og elda
stafaseið í potti til þess að geta lesið í
galdrabókinni hvernig á að koma
henni til hjálpar. Eng-
inn kemst jú áleiðis án
þess að kunna að lesa
(og skrifa og reikna).
Íslensku bókstafirnir
32 eru tíundaðir með
myndum og runu af
orðum sem byrja á
sama staf og er til út-
listunar í hvert og eitt
sinn. Hver stafur fær
jafnframt heila opnu til
umráða. Gott dæmi er
stafurinn g, eins og í
Gralli, sem hann getur
ekki galdrað fram nema
að setja fyrst í norna-
pottinn eftirtalda hluti:
Götóttar gardínur og gömul gler-
augu, gítar, gorm og górilluhár, gír-
affa úr gúmmíi og golfkúlu ásamt
grímu, gulrót og góli úr litlum grís.
(26)
Undantekningar frá upphafsstafs-
reglunni eru kex og bað, enda byrja
engin íslensk orð á ð-i eða x-i, eins og
bent er á.
Auk þess að bera
fram stafina og segja
orðin upphátt má bera
kennsl á myndir af
þeim hlutum og fyrir-
bærum sem nefnd eru,
bæði í hverri opnu og
fremst og aftast í bók-
inni. Börn sem farin eru
að þekkja stafina vel
geta fikrað sig gegnum
frásögnina með uppal-
endum eða á eigin spýt-
ur og notið skemmtun-
arinnar. Þau sem minni
eru staldra eins lengi
og þau lystir við stafina,
æfa sig við að bera fram
hljóðin og skoða myndirnar. Það er
ekki lítill áfangi að læra að þekkja
stafina og sagan af Gralla og galdra-
norninni er frábær og fyndin
skemmtun fyrir litlar manneskjur
sem vilja læra að lesa, eða bara auka
orðaforða sinn.
Stafatöfrar fyrir
grallara á öllum aldri
Bækur
Börn
eftir Bergljótu Arnalds. Teikningar eftir
Daniel Sauvageau. 77 síður. Virago sf. –
Reykjavík 2001.
GRALLI GORMUR OG STAFA-
SEIÐURINN MIKLI
Helga Kr. Einarsdóttir
Bergljót
Arnalds