Morgunblaðið - 18.12.2001, Blaðsíða 60

UMRÆÐAN
60 ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
LJÓST er að íslenskt
atvinnulíf hefur mikla
þörf fyrir vel menntaða
einstaklinga. Íslenskir
námsmenn hafa í sí-
auknum mæli sótt
menntun sína til út-
landa. Lánasjóður ís-
lenskra námsmanna
(LÍN) veitir náms-
mönnum erlendis lán
vegna skólagjalda til
framhaldsháskólanáms.
Lán þetta er veitt í ís-
lenskum krónum og er
nú að hámarki 2.800
þúsund krónur. Náms-
menn sem farið hafa til
útlanda á síðustu miss-
erum hafa ekki farið varhluta af gríð-
arlegri lækkun íslensku krónunnar og
er nú svo komið að fjölmargir náms-
menn hafa orðið fyrir miklum skakka-
föllum vegna þessa. Til að gefa raun-
hæft yfirlit yfir þá skerðingu sem
námsmenn erlendis hafa þurft að
taka á sig í kjölfar gengisfalls krón-
unnar má setja upp eftirfarandi töflu:
Á árunum 1998–1999 var lán vegna
skólagjalda veitt í dollurum og var þá
að upphæð 33.000 USD. Á árunum
1999–2000 var hins vegar tekið upp á
því að fastsetja upphæðina í íslensk-
um krónum og var í fyrstu miðað við
2.600 þúsund krónur. Sú upphæð hef-
ur árlega verið hækkuð um eitthundr-
að þúsund krónur en, eins og sést á
yfirlitinu, hefur sú hækkun ekki náð
að vega upp á móti því mikla geng-
isfalli sem orðið hefur á íslensku krón-
unni. Nú er svo komið að upphæðin
sem lánað er til hefur rýrnað um
fjórðung. Til viðbótar þessu hefur
regla sem LÍN hefur stuðst við þegar
uppsöfnun skólagjalda er reiknuð út
komið illa niður á námsmönnum, því
uppsöfnunin á sér stað í erlendri
mynt. Þegar uppsöfnun frá árinu áð-
ur er reiknuð út hefur gengisfall
krónunar því haft þau áhrif að upp-
hæðin, sem námsmaðurinn hefur talið
sig eiga inni hjá sjóðnum, hefur rýrn-
að um sem svarar gengisfalli krón-
unnar.
Samband íslenskra námsmanna er-
lendis (SÍNE) vakti fyrst athygli á
málinu sumarið 2001 og leitaði til
menntamálaráðherra sem tók erindi
SÍNE mjög vel. Ritaði hann í fram-
haldi af því stjórn LÍN bréf þar sem
þeim tilmælum var beint til stjórnar-
innar að hún tæki málið til umfjöll-
unar og athugaði hvort milda mætti
afleiðingar gjaldmiðilsbreytinga á há-
mark lána til skólagjalda. Í því bréfi
tiltók ráðherra sérstaklega að höfð
skyldi í huga staða þeirra námsmanna
sem greiddu há skólagjöld í erlendum
gjaldmiðli sl. vetur og gerðu náms-
áætlanir með hliðsjón af þeim geng-
isforsendum sem þá giltu. Í framhaldi
þessara bréfaskrifta lagði meirihluti
stjórnar LÍN fram tillögu á fundi
stjórnarinnar 30. ágúst sl., sem kom
að verulegu leyti til móts við óskir
SÍNE þar að lútandi. Þáverandi
fulltrúi SÍNE í stjórn LÍN fagnaði
þessari tillögu meirihluta stjórnar
Lánasjóðsins. Við umræður lagði
fulltrúi SÍNE fram sín sjónarmið um
efni tillögunnar og var tillagan þá
dregin til baka af formanni stjórnar
LÍN, þar sem hann taldi að ekki hefði
náðst full sátt um hana. Fulltrúa
SÍNE var brugðið, en meirihluti
stjórnar LÍN hefur hingað til farið
sínu fram án þess að skeyta miklu um
afstöðu einstakra fulltrúa náms-
mannahreyfinga. Fulltrúi SÍNE lagði
nú fram tillögu sem gerði ráð fyrir að
farinn yrði sá millivegur að miða við
að samanlögð lán til námsmanna
vegna skólagjalda skyldu aldrei vera
hærri en 33.000 USD eða jafngildi í
annarri mynt miðað við gengi 1. júní
2001. Sú tillaga var felld með odda-
atkvæði formanns stjórnar.
Eftir þessa meðferð sótti SÍNE
fund menntamálaráðherra sem taldi
málið ekki lengur í sínum höndum og
vísaði á meirihluta stjórnar LÍN. Nú-
verandi fulltrúi SÍNE lagði því fram
þá tillögu á næsta stjórnarfundi LÍN
að samþykkt yrði sú tillaga að stjórn
LÍN tæki á ný til við að móta tillögu
sem ætlað væri að koma til móts við
þá námsmenn sem í vanda væru
staddir vegna gjaldmiðilsbreytinga.
Ekki hlaut tillagan afgreiðslu á þeim
fundi, heldur var henni frestað fram á
næsta fund. Eftir nokkra umræðu var
tillagan síðan felld á þeim fundi.
Það er með engu móti réttlætan-
legt að námsmenn beri áhættu af
skyndilegu frjálsu falli íslensku krón-
unnar. Í lögum um Lánasjóð ís-
lenskra námsmanna segir að námslán
skuli nægja hverjum námsmanni til
að standa straum af náms- og fram-
færslukostnaði meðan á námi stendur
að teknu tilliti til fjölskyldustærðar
námsmanns. Með sinnuleysi sínu eru
stjórnvöld hins vegar að koma þeim
skilaboðum til námsmanna að alls
ótryggt sé að námsmaður muni nokk-
urn tíma geta lokið námi sínu, þrátt
fyrir að úthlutunarreglur LÍN hafi
við upphaf náms ekki gefið tilefni til
annars.
Í ljósi þess hversu litla upphæð
Lánasjóður íslenskra námsmanna
þarf að reiða fram til að koma í veg
fyrir námslok og fjárhagserfiðleika
þeirra námsmanna sem um ræðir, er
það með öllu óskiljanlegt að ekki skuli
hafa komið til leiðréttingar af hálfu
sjóðsins. Um er að ræða útgjöld upp á
15 milljónir á árinu 2001 og annað
eins á næsta ári. Þessi upphæð jafn-
gildir 0,5% af heildarútlánum sjóðsins
á ári hverju. Þrátt fyrir að til breyt-
ingar á úthlutunarreglum LÍN þyrfti
að koma til þess að leiðréttingin væri
möguleg ætti það að vera hægur
vandi ef vilji væri fyrir hendi.
Gengisáhætta
námsmanna
Heiður
Reynisdóttir
Gengismunur
Það er með engu móti
réttlætanlegt, segja
Guðmundur Thorlacius
og Heiður Reynisdóttir,
að námsmenn beri
áhættu af skyndilegu
frjálsu falli íslensku
krónunnar.
Höfundar eru fulltrúar Sambands
íslenskra námsmanna erlendis.
Guðmundur
Thorlacius
Skólagjaldalán LÍN árin 1998 - 2002
Ár Upphæð í reglum Gengi Lánsupphæð Dags.gengi
1998 - 1999 (USD) 33.000 USD 71,22 2.350.260 ISK 04.08 1998
1999 - 2000 (ISK) 2.600.000 ISK 73,06 35.587 ISK 03.08 1999
2000 - 2001 2.700.000 ISK 75,6 35.714 ISK 02.06 2000
2001 - 2002 2.800.000 ISK 103,52 27.048 ISK 01.06 2001
Mörkinni 3, sími 588 0640G
læ
si
le
ga
r
gj
af
av
ör
ur
Bjórglös
kr. 1.750
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18.
Lau. frá kl. 11-14.
Laugavegur 68, sími 551 7015.
Pils og
peysa
KVEN-
SÍÐBUXUR
3 SKÁLMALENGDIR
Bláu húsin við Fákafen.
Sími 553 0100.
Opið virka daga 10-18,
laugardaga 10-16.