Morgunblaðið - 16.01.2002, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 MIÐVIKUDAGUR 16. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Kveðja frá
Kennaraháskóla
Íslands
Við, samstarfsmenn og vinir Hrólfs
Kjartanssonar við Kennaraháskóla
Íslands, viljum minnast hans með
nokkrum kveðju- og þakkarorðum.
Það hefur verið gæfa okkar að fá að
njóta liðsinnis Hrólfs Kjartanssonar
um margra ára skeið. Til fárra höfum
við leitað oftar. Og til fárra hefur ver-
ið betra að leita enda var Hrólfur fag-
maður fram í fingurgóma og skóla-
maður í bestu merkingu þess orðs.
Fjölþætt reynsla og þekking, ásamt
frjóum gáfum, smitandi áhuga, hug-
myndaauðgi og framsýni, gerðu hann
að einstökum ráðgjafa.
Hrólfur flutti oft fyrirlestra við
Kennaraháskólann, bæði í grunn- og
framhaldsnámi, auk þess sem hann
kenndi á mörgum endurmenntunar-
námskeiðum á vegum skólans. Þó að
Hrólfur væri áhugasamari um flestar
kennsluaðferðir aðrar en fyrirlestra
var hann engu að síður í hópi fremstu
fyrirlesara. Hann hafði einstakt lag á
því að setja hugmyndir í samhengi.
Fyrirlestrum hans fylgdu gjarnan
skemmtilegar umræður sem hann
laðaði fram með skarplegum og ögr-
andi spurningum og athugasemdum.
Á námskeiðum fyrir kennara og
kennaraefni naut hann þess að hann
hafði sjálfur kennt börnum og ung-
lingum og farið þar framsæknar leiðir
og verið afar vinsæll og farsæll kenn-
ari.
Hrólfur var um árabil prófdómari
við Kennaraháskólann, m.a. í
tengslum við lokaverkefni. Réttsýni
hans var við brugðið og umsagnir
hans sanngjarnar og vel grundaðar,
enda byggðar á yfirgripsmikilli þekk-
ingu, djúpum skilningi og ekki síst
virðingu, bæði fyrir nemendum og
viðfangsefnum þeirra.
Hrólfur sat um langt skeið í endur-
menntunarnefnd Kennaraháskólans
sem fulltrúi menntamálaráðuneytis-
ins og var framlag hans þar afar mik-
ilvægt. Tillögur hans voru ávallt
vandaðar og vel undirbúnar og höfðu
mikil áhrif á framboð á endurmennt-
unarnámskeiðum meðan sá mikilvægi
þáttur skólastarfs stóð í sem mestum
blóma.
Mörg okkar áttu þess kost að fá að
starfa með Hrólfi í nefndum og starfs-
hópum og var hann þar oft í forystu-
hlutverki. Það voru aldrei leiðinlegir
fundir – þökk sé ríkri samstarfshæfni
hans og verkstjórnarhæfileikum.
Hann var réttsýnn og framsýnn, til-
lögugóður og rökfastur og naut sín
sérstaklega vel þegar leiða þurfti erf-
ið mál til lykta.
Síðast en ekki síst var Hrólfur ein-
stakur ljúflingur í viðkynningu, hlýr,
fróður, ræðinn og skemmtilegur fé-
lagi. Alltaf stutt í glettni og hlátur.
Mörg okkar hafa fengið að njóta hag-
mælsku hans sem jafnan var á gam-
ansömum nótum. Og aldrei lá hann á
liði sínu þegar til hans var leitað,
hvort heldur var um persónuleg mál
eða fagleg.
Með vönduðum málflutningi hafði
Hrólfur margháttuð áhrif á þróun
menntamála. Hann hafði víðtæk áhrif
á opinbera stefnumörkun í skólamál-
um og á námskrár- og námsefnisgerð.
Framlag hans til eflingar foreldra-
samstarfs mun halda merki hans
lengi á lofti. Þar var hann brautryðj-
andi. Hið sama gildir um stuðning
hans við þróunarstarf í skólum þar
sem hann lagði sérstakt kapp á að
styðja við áhugavert og framsækið
starf kennara á vettvangi. Og fáir
hafa komið jafnmikið við sögu nátt-
úrufræðikennslu – þar lagði Hrólfur
HRÓLFUR
KJARTANSSON
✝ Hrólfur Kjart-ansson fæddist á
Ísafirði 20. október
1945. Hann lést á
líknardeild Land-
spítalans í Kópavogi
2. janúar síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Hafnar-
fjarðarkirkju 11. jan-
úar.
af mörkum sem fram-
sækinn kennari, nám-
skrár- og námsefnishöf-
undur, skipuleggjandi
kennaranámskeiða og
námstjóri.
Við, vinir og sam-
starfsmenn Hrólfs í
Kennaraháskóla Ís-
lands, þökkum honum
mikilvægt framlag hans
til skólastarfs og kenn-
aramenntunar. Ekki
síður viljum við þakka
honum ljúfa viðkynn-
ingu. Það eru forrétt-
indi okkar að hafa feng-
ið að kynnast og starfa með þessum
góða dreng. Við þökkum honum gjöf-
ula og dýrmæta samfylgd og vottum
aðstandendum hans okkar dýpstu
samúð.
Vinir og samstarfsmenn í
Kennaraháskóla Íslands.
Með örfáum kveðjuorðum langar
okkur að minnast vinar okkar og
skólabróður Hrólfs Kjartanssonar.
Það var æði marglitur hópur er hóf
nám við hinn nýbyggða Kennaraskóla
við Stakkahlíð haustið 1962. Skóla-
haldi hafði seinkað nokkuð því ekki
var allt tilbúið, en þetta var einmitt
fyrsta haustið sem skólinn tók til
starfa í þessu nýja húsnæði. Hópur-
inn var víðs vegar að af landinu, flestir
á aldrinum 16–18 ára og höfðum við
nýlokið hinu svokallaða „landsprófi“,
sumir með gagnfræðapróf.
Það voru ekki allir upplitsdjarfir,
margir feimnir, er þeir hittu skóla-
félaga sína fyrsta daginn. En einn
stóð upp úr hópnum, hann var svo há-
vaxinn. Það var Hrólfur. Hann var að
vestan og bar með sér sérstök og
sterk einkenni þaðan, einkenni hinna
háu, bröttu fjalla og mildina úr gróðr-
inum í Eyrardal.
Strax í upphafi myndaðist meðal
okkar einstaklega góður bekkjarandi.
Stúlkur voru að sjálfsögðu í meiri-
hluta en flestir strákarnir voru á aft-
asta bekk og var þar þeirra karlavígi.
Flestir stunduðu námið samvisku-
samlega og var Hrólfur þar engin
undantekning. Hann hafði ákveðið
eftir landspróf frá Laugarvatni að
gera kennslu að ævistarfi og helga
krafta sína æsku þessa lands. Þótt
námið væri stundað af kappi hafði
fólk samt tíma til að gera ýmislegt
skemmtilegt saman og treysta þannig
vináttuböndin. Það var farið á skíði, á
skauta niður á Tjörn, unnið saman að
árshátíð eða bara hist heima hjá ein-
hverjum sem hafði rýmilegt húspláss.
Þessi 4 ár liðu ótrúlega fljótt, það
leið að útskrift og ferð þar á eftir suð-
ur um Evrópu. Nú tók alvara lífsins
við, sjálf kennslan. Úr hópnum fór
hver í sína áttina, sumir í áframhald-
andi nám en undarlega stór hluti af
árgangi ’66 skilaði sér í kennslu eða
skyld störf. Er árgangurinn hefur
hist á útskriftarafmælum svo og öðr-
um tímamótum hefur alltaf verið jafn
indælt að rifja upp þessi góðu námsár
okkar. Nú er komið að leiðarlokum.
Við viljum kveðja þig, Hrólfur, með
kærri þökk fyrir að hafa fengið að
kynnast þér, fyrir að hafa átt þig að
vini og skólabróður, þín verður sárt
saknað úr okkar hópi.
Við sendum Guðlaugu og fjölskyld-
unni allri okkar dýpstu samúðar-
kveðjur og biðjum þann sem öllu ræð-
ur að vera með þeim og styrkja þau í
sorginni.
Árgangur 1966
frá Kennaraskóla Íslands.
Ekki man ég nákvæmlega hvar við
Hrólfur Kjartansson sáumst fyrst, en
líklega hefur það verið 1973 og örugg-
lega austur í Gnúpverjahreppi.
Haustið 1974 hóf ég starf sem kennari
við Æfingaskóla Kennaraháskóla Ís-
lands, en um sumarið kallaði Jónas
Pálsson skólastjóri mig á sinn fund í
skólann og vildi ræða við pilt. Með
honum á fundinum var Hrólfur Kjart-
ansson sem þá kenndi við skólann.
Þegar við Hrólfur sáum hvor annan
fórum við að hlæja. Jónas spurði
hvort við þekktumst og við svöruðum
því til að við værum tengdir sama
túni. Konur okkar beggja voru fædd-
ar og aldar upp í Gnúpverjahreppi,
Guðlaug kona Hrólfs í Þrándarholti
en Sigríður kona mín á Stöðulfelli.
Tún bæjanna liggja saman og ekki er
steinsnar á milli þeirra. Þar var
löngum mikill samgangur af börnum
og fullorðnum.
Strax þetta haust kom í ljós hvern
mann Hrólfur hafði að geyma. Hann
studdi samverkamenn sína í hvívetna,
hvatti þá og beitti sér fyrir ýmsum
nýjungum í skólastarfi sem höfðu síð-
ar áhrif langt út fyrir kennslustofuna,
út um allt skólakerfið.
Ekki leið á löngu þar til Hrólfur hóf
störf í menntamálaráðuneytinu,
skólarannsóknadeild. Við hittumst oft
þó ekki værum við starfsfélagar og
skemmtilegast var að hittast á þorra-
blóti Gnúpverja. Þar gat margt borið
á góma og stundum kom fyrir að mér
var rétt servétta sem hafði að geyma
vísu sem hafði orðið til þá um kvöldið.
Hrólfur var ágætlega hagmæltur og
var einkar skemmtilegur maður og
ljúfur. Hann var vel hagur í höndum
og stundum var haft á orði að munur
væri á tengdasonunum á bæjunum.
Mig minnir að við Hrólfur höfum rætt
þetta nokkrum sinnum og ég sagði
honum að mér þætti samkeppnis-
staða mín heldur bágborin. Árið 1982
urðum við Hrólfur aftur starfsfélagar
þegar ég hóf störf hjá menntamála-
ráðuneytinu og þar kynntist ég enn
einni hlið á honum. Hann var einn
færasti embættismaður sem ég hef
unnið með. Þar nýtti hann mannkosti
sína, svo sem, mannskilning, ljúf-
mennsku í samskiptum, afburðaþekk-
ingu á íslenska skólanum og jafnaðar-
geð. Oft þurfti hann að fást við mál
sem skiptar skoðanir voru um og ég
minnist þess að á stundum komu
menn til fundar sem ekki lágu á skoð-
unum sínum. Hrólfur hlustaði á gesti
sína, brosti síðan og pírði augun og
oftar en ekki tókst honum með furðu-
legum hætti að finna lausn sem á var
sæst. Ég sá hann jafnvel beita þess-
um töfrum á fundum þar sem fjöldi
manna var saman kominn. Síðasta ár
mitt í menntamálaráðuneytinu var
hann yfirmaður minn og stýrði far-
sællega stórri deild sem hafði mörg
mál á sinni könnu, og ekki öll af létt-
ara taginu. Hann var hamhleypa til
verka og virtist stundum gleyma
stund og stað og gat þá jafnvel unnið
langt fram á kvöld. Skólakerfið á
þessum manni margt að þakka. Eftir
að ég hætti hjá ráðuneytinu og hóf
störf við Kennaraháskóla Íslands var
Hrólfur prófdómari hjá mér í loka-
verkefnum og munnlegum prófum
nánast hvert ár. Það var alltaf til-
hlökkunarefni að vinna með honum
og lærdómsríkt á sjá hve vel hann
vann þessi vandasömu verk. Nem-
endur, sem sátu í munnlegu prófi í allt
að þrjá stundarfjórðunga, sögðu mér
að þeim hefði aldrei liðið illa heldur
þótt gaman, sem kann að virðast
merkilegt þegar um próf er að ræða.
Hrólfur hafði þann sið að taka vel og
ljúfmannlega á móti nemendum og
rabbaði við þá á léttu nótunum fyrst í
stað. Smám saman fóru spurningarn-
ar að krefjast flóknari svara og í lok
prófs var vel ljós staða nemenda.
Þessum fundum lauk síðan oftar en
ekki með því að Hrólfur lét nemendur
finna að hann hefði áhuga á verkefni
þeirra og starfi. Nú er Hrófur allur og
þar með er genginn mannkostamaður
og ljúflingur hinn mesti. Ég er þakk-
látur fyrir að hafa fengið að kynnast
honum og minnist góðra stunda með
söknuði. Við Sigríður sendum foreldr-
um Hrólfs, þeim Kjartani og Ingi-
björgu, Guðlaugu konu hans, dætrum
þeirra hjóna og öðrum ættingjum
samúðarkveðjur. Megi minning um
góðan dreng verða þeim huggun.
Guðmundur B. Kristmundsson.
Kær samstarfsmaður og vinur til
35 ára er látinn langt um aldur fram.
Með Hrólfi er fallinn í valinn mikill
mannkostamaður, frábær fagmaður
bæði sem kennari og brautryðjandi í
skólaþróun. Hæfni hans til slíkra
starfa mótaðist ekki síst af reynslu
hans sem kennara á fyrstu árum
starfsævinnar.
Leiðir okkar lágu fyrst saman er
hann kom til starfa í Hlíðaskóla í
Reykjavík árið 1966 þá aðeins 21 árs
að aldri. Hrólfur náði strax frábærum
tökum á kennslunni og samskiptum
bæði við nemendur og kennara.
Áhugi hans í kennslunni beindist
fljótlega að raungreinum, einkum líf-
fræði og eðlisfræði, og bryddaði hann
m.a. upp á mörgum nýjungum í
kennslu þessara greina sem leiddi síð-
ar til frekara náms og starfa á þeim
sviðum. Munu margir nemenda hans
eiga góðar minningar um hann frá
þessum tíma en hann var í senn góður
kennari og félagi nemenda sinna.
Hæfileikar Hrólfs voru ekki síður á
hinu félagslega sviði þar sem hann lét
mjög til sín taka. Hann var vel hag-
mæltur og liggja eftir hann ófáar vís-
ur sem hann orti til okkar samstarfs-
fólksins við ýmis tækifæri. Það var
vissulega missir fyrir skólann er
Hrólfur lét af störfum, en fengur fyrir
menntamálaráðuneytið er hann var
fenginn þar til starfa 1976 sem náms-
stjóri og stjórnandi námsefnisgerðar í
líffræði og eðlisfræði. Er við hjónin
tókum einnig við nýjum embættum,
Sigríður í menntamálaráðuneytinu
1978 og Ásgeir í Námsgagnastofnun
1980, áttum við því láni að fagna að
halda áfram nánu samstarfi við Hrólf.
Hæfileikar hans nutu sín vel í þeim
fjölbreyttu verkefnum að umbótum
og breytingum á skólastarfi sem hon-
um voru falin í ráðuneytinu, bæði sem
námsstjóri, deildarstjóri skólaþróun-
ardeildar og síðan grunnskóladeildar,
en því starfi gegndi hann til æviloka.
Einkenni hans sem stjórnanda voru
m.a. ljúfmennska, hjálpsemi og djúp-
ur skilningur og einnig frábærir sam-
skiptahæfileikar og færni í að leysa
erfið mál. Hrólfi var falið að annast
samskipti við ýmsar stofnanir er áttu
undir ráðuneytið að sækja og var
Námsgagnastofnun ein þeirra. Sat
hann í stjórn stofnunarinnar um ára-
bil og hafði með setu sinni þar og sem
deildarstjóri skólaþróunardeildar
mikil áhrif á útgáfu námsefnis og röð-
un forgangsverkefna á tímum mikilla
breytinga í námsefnisgerð. Mikil
samskipti voru á milli ritstjóra Náms-
gagnastofnunar og námsstjóra
menntamálaráðuneytisins um útgáfu-
mál á þessum árum en stjórnun
þeirra verkefna fluttist frá ráðuneyt-
inu til stofnunarinnar árið 1985. Er
ljúft að minnast samskipta við Hrólf á
þessum árum sem ætíð mótuðust af
lipurð og faglegri yfirsýn. Hrólfur var
gæfumaður í einkalífinu, hann átti
yndislegt heimili og fjölskyldu. Við
minnumst með þakklæti margra
ánægjustunda á fallegu heimili þeirra
Guðlaugar í hópi góðra vina og sam-
starfsfólks. Söknuður og góðar minn-
ingar fylla hugi okkar þessa dagana
og á kveðjustund vottum við Guð-
laugu og fjölskyldunni allri okkar
dýpstu samúð. Blessuð sé minning
Hrólfs Kjartanssonar.
Sigríður Jónsdóttir og
Ásgeir Guðmundsson.
Starfsfólk grunn- og leikskóla-
deildar menntamálaráðuneytis kveð-
ur í dag með söknuði vinnufélaga og
yfirmann sinn, Hrólf Kjartansson
deildarstjóra. Hann andaðist 2. jan-
úar sl. eftir langa og stranga baráttu
við illvígan sjúkdóm. Við áttum hann
sem vinnufélaga og vin misjafnlega
lengi, allt frá nokkrum árum til
þriggja áratuga.
Samstarfsvettvangur okkar innan
ráðuneytisins var einkum á sviði
skóla- og uppeldismála. Þar var
Hrólfur um langt skeið mikilvirkur
forystumaður með óvenjumikla yfir-
sýn og afburða þekkingu. Hann vald-
ist snemma í forystusveit þess skóla-
fólks sem vann að endurskipulagi
náms og kennslu í grunnskólum á 7.
og 8. áratug 20. aldar og farsæll ferill
hans í forystusveit skólamanna hér á
landi spannar því um þrjá áratugi.
Sem vinnufélagi og yfirmaður var
Hrólfur einstakt ljúfmenni. Honum
var afar lagið að finna þá lausn á
hverju umfjöllunarmáli sem affara-
sælust var og jafnframt ávinna sér
traust allra aðila, hvort sem um var að
ræða ráðherra á hverjum tíma, sam-
starfsmenn í ráðuneytinu eða aðila ut-
an ráðuneytis. Hann hafði sérstakt
lag á því að sameina í störfum sínum
stefnufestu og ákveðni og skarp-
skyggni, jafnframt því að koma ætíð
fram af næstum því óraskanlegri
hæversku, þolinmæði, góðvild og
glaðværð. Sjaldan skipti hann skapi,
aldrei missti hann stjórn á skapi sínu
en var þó mikill skapfestumaður.
Þessir eiginleikar gerðu hann að far-
sælum og dáðum félaga og leiðtoga.
Við minnumst Hrólfs einnig á góð-
um samverustundum sem miklum
gleðskaparmanni og oft var hann
hrókur alls fagnaðar. Margra slíkra
stunda er að minnast á samkomum
innan deildarinnar, ráðuneytisins, á
ferðalögum og mannfundum úti um
land og síðast en ekki síst á heimili
Hrólfs og Guðlaugar. Þau hjónin voru
ætíð höfðingjar heim að sækja. Hrólfi
var einkar lagið að flytja eftirminni-
legar og viðeigandi tækifærisræður.
Hann var einnig hinn liðtækasti hag-
yrðingur og orti stundum heilu brag-
ina eða gamankvæðin sem hann flutti
ýmist sjálfur eða í söng með sam-
starfsfólkinu, ekki síst á samkomum
fyrrverandi námstjóra.
Hrólfur lifði og hrærðist alla tíð í
starfi sínu, vinnan við skólamálin var
honum bæði líf og yndi, starf og leik-
ur, nokkurs konar ástríða. Þó var
honum margt fleira hugleikið og fátt
mannlegt lét hann sér óviðkomandi.
Honum var t.d. einkar hugleikið að
efla samstarf heimila og skóla og
hann tók virkan þátt í að móta op-
inbera stefnu á því sviði. Einnig nýtti
hann þekkingu sína og reynslu við
mótun foreldrastarfs í skólum dætra
sinna og var einn af aðalhvatamönn-
um stofnunar landssamtaka foreldra.
Hann var sannfærður um að ein besta
leiðin til að tryggja farsælt skólastarf
og uppeldi byggðist á virkri þátttöku
foreldra og samtakamætti. Við tókum
glöggt eftir því að samband Hrólfs við
dæturnar þrjár, augasteinana sína,
byggðist á því að styðja þær og hvetja
á alla lund við að ná markmiðum sín-
um.
Fyrir rúmlega tveimur árum
kenndi Hrólfur sér veikinda sem
brátt ágerðust og í ljós kom að um
skæðan sjúkdóm var að ræða. Á tíma-
bili leit út fyrir að hann hefði sigrast á
sjúkdómnum en því miður brást sú
von. Löngu og erfiðu veikindastríði er
nú lokið með óumflýjanlegum enda-
lokum. Við áttum þess kost að fylgjast
með líðan Hrólfs allan þennan tíma á
samverustundum með honum bæði á
sjúkrahúsi og síðasta árið á heimili
hans með reglulegum heimsóknum.
Við urðum vitni að því hvernig hann
tók örlögum sínum með einstöku
æðruleysi og aðdáunarverðum sálar-
styrk. Síðast hittum við hann nokkru
fyrir jól, þá var hann enn hress í
bragði, fylgdist vel með hræringum í
skólamálum og hafði uppi gamanmál.
Við áttum því von á því að hitta hann
aftur á nýju ári en þess í stað kveðjum
við nú Hrólf hinstu kveðju. Minning
um góðan félaga mun þó ávallt lifa og
við geymum um ókomin ár ótal minn-
ingar um góðar samverustundir.
Með Hrólfi Kjartanssyni er horfinn
af sjónarsviðinu mikill mannkosta-
maður, mikilhæfur skólamaður, með
afbrigðum góður og laginn yfirmaður,
dagfarsprúður ljúflingur í allri fram-
göngu og einstakur félagi.
Við sendum Guðlaugu, dætrunum,
tengdasonum, barnabarni og öðrum
aðstandendum innilegar samúðar-
kveðjur.
Erla Guðjónsdóttir,
Guðni Olgeirsson,
Njáll Sigurðsson,
Sesselja Snævarr.
2. janúar bárust mér fregnir af
andláti Hrólfs Kjartanssonar og ég
fór ósjálfrátt að rifja upp kynni mín af
honum. Ég fylgdist eins og aðrir með
veikindum Hrólfs úr fjarlægð og bar-
áttu hans og fjölskyldu hans. Á þess-
um tíma fékk ég ævinlega fréttir af
framgangi mála en samt sem áður er
maður aldrei fyllilega undirbúinn fyr-
ir fréttir sem þessar.
Hrólfur átti mjög auðvelt með að
umgangast ungt fólk og það var ein-
mitt á framhaldsskólaárum mínum
sem ég varð málkunnugur Hrólfi. Ég
áttaði mig í fyrstu ekki á þessum
manni, sem sýndi kórstarfi í Flens-
borgarskóla ómældan áhuga og gaf
sig á tal við hvern sem var meðlimur í
kórnum, en ekki leið á löngu áður en
ég vissi að hann var faðir Ingu Dóru,
sem einnig var kórmeðlimur.
Nokkrum árum síðar lágu leiðir
okkar Hrólfs aftur saman og urðu
kynni okkar nánari í gegnum kynni
okkar Ingu Dóru. Á þessum tíma
kynntist ég einnig yndislegu heimilis-
fólki á Mosabarðinu, ofurmömmunni