Morgunblaðið - 19.03.2002, Blaðsíða 28

LISTIR
28 ÞRIÐJUDAGUR 19. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
DANSVERKIÐ Jói
eftir Láru Stef-
ánsdóttur, dansað af
Jóhanni Frey Björg-
vinssyni, hlaut sl.
sunnudagskvöld fyrstu
verðlaun danshöfunda
og önnur verðlaun
dansara, í alþjóðlegri
keppni danshöfunda og
dansara „Int-
ernationales Solo-
Tanz-Theater Festival“
í Stuttgart, Þýskalandi.
Jói var fyrst valið eitt
af 18 verkum, úr yfir
120 umsóknum víðs-
vegar að úr heiminum,
til opinberra sýninga í
Stuttgart, síðan eitt af sjö verkum
sem kepptu til úrslita um verðlaun.
Fimm manna dómnefnd, skipuð
nokkrum af virtustu danshöfundum
Evrópu, var á einu máli um að Jói
hlyti fyrstu verðlaun. Lára Stef-
ánsdóttir og Jóhann Freyr Björg-
vinsson hafa starfað sem atvinnu-
dansarar um árabil. Lára hefur ekki
síst getið sér gott orð sem danshöf-
undur á undanförnum árum. Síðast-
liðið sumar vann hún
til fyrstu verðlauna á
alþjóðlegri ballett- og
danshöfundakeppni
sem haldin var í Þjóð-
aróperu Finna í Hels-
inki og er keppnin í
Stuttgart því önnur
danshöfundakeppnin
sem Lára vinnur til
fyrstu verðlauna í á
skömmum tíma.
Í samtali við Morg-
unblaðið sagði Lára
verðlaunin vera sér
mikla hvatningu um að
halda áfram á danshöf-
undabrautinni. „Maður
gerir auðvitað alltaf
sitt besta, en ég er mjög ánægð með
þennan árangur því ég veit að þetta
var hörð samkeppni. Mörg dans-
verkanna voru frábær, unnin af
reyndum danshöfundum og mjög
góðum dönsurum. Það virtist al-
menn sátt vera um úrslitin, bæði
meðal dómnefndar og dansara, og
var eins og fólki fyndist við vel að
verðlaununum komin,“ segir Lára
og bætir því við að auk reynslu sem
hún hafi öðlast í gegnum samvinnu
við hæfileikafólk á danssviðinu í
gegnum árin, sé hún sífellt að þróa
sinn eigin persónulega stíl.
Flutt við
frumsamda tónlist
Jói er sóló-dansverk flutt við
frumsamda tónlist Guðna Franzson-
ar og framleitt af Pars Pro Toto.
Lára segir smásögu eftir Elísabetu
Jökulsdóttur hafa orðið sér inn-
blástur við sköpun verksins, sem
fjalli um nokkurs konar leit mann-
eskju að hamingju og lífsfyllingu.
Verkið nefndi hún einfaldlega „Jói“ í
höfuðið á dansara verksins, Jóhanni
Frey. Aðrir sem komu að sköpun
Jóa voru Kári Gíslason, sem hannaði
lýsingu, Ragnhildur Stefánsdóttir
myndhöggvari vann sviðsmynd, Elín
Edda Árnadóttir sá um búning og
Matthías M.D. Hemstock og Hilmar
Jensson tónlistarmenn léku á hljóð-
riti sem unnið var af Páli S. Guð-
mundssyni tæknimanni.
Aðspurð segir Lára búast við að
viðurkenningin geti opnað sér sem
danshöfundi ýmsar dyr í evrópskum
dansheimi. „Sama á við um Jóhann
Frey sem dansara. Hann er alveg
meiriháttar og hreint stórkostlegur í
þessu verki, og vakti hann mikla at-
hygli í keppninni. Í kjölfar verð-
launanna hefur Pars Pro Toto verið
boðið að sýna Jóa í Augsburg og aft-
ur í Stuttgart næsta haust, og hafa
ýmsir aðilar sýnt verkinu áhuga. Ég
mun einnig hafa í ýmsu að snúast á
næstunni, sýningar eru fyrirhug-
aðar í nokkrum löndum á dansverk-
inu Elsa sem ég hlaut verðlaun fyrir
í alþjóðlegu ballett- og danskeppn-
inni í Finnlandi og í vor liggur leiðin
til Hollands þar sem ég mun semja
verk fyrir útskriftarnemendur dans-
akademíunnar í Arnhem,“ segir
Lára.
Verkið Jói var frumsýnt á Nýja-
sviði Borgarleikhússins hinn 9. mars
síðastliðinn, á 15.15 tónleikum
CAPUT. Gert er ráð fyrir að ís-
lenskir áhorfendur fái annað tæki-
færi til að sjá verkið næsta haust.
Dansverkið Jói fær verðlaun í alþjóðlegri keppni
Gæti opnað ýmsar dyr
Jóhann Freyr Björgvinsson dansari.Lára
Stefánsdóttir
SÉRSTAKUR menningarvefur var
opnaður af Evrópusambandinu á
mánudag á fundi menningarráð-
herra þjóðanna í Salamanca á
Spáni. Vefurinn nefnist „Europe
and Culture,“ eða Evrópa og menn-
ing og er ætlað að auðvelda áhuga-
sömum að finna upplýsingar um
listir, menntun, rannsóknir og
styrki innan þjóða Evrópusam-
bandsins.
Má þannig finna á vefnum, að því
er segir í fréttatilkynningu sam-
bandsins, gagnlegar upplýsingar
um menningarviðburði, s.s. dans- og
tónlistarviðburði, endurgerð sögu-
legra bygginga, jafnt sem upplýs-
ingar um reglugerðir, samstarf,
styrkveitingar og alþjóðasamstarf
Evrópusambandsins á menningar-
sviðinu.
Upplýsingar á vefnum eru að-
gengilegar á fimm tungumálum:
þýsku, frönsku, ensku, spænsku og
ítölsku, en vefinn má finna á slóðinni
www.europa.eu.int/comm/culture.
Evrópskur
menningarvefur
HEIMILDARMYND eftir Hrafn-
hildi Gunnarsdóttur, Hver hengir
upp þvottinn? (Who Hangs The
Laundry? Wash-
ing, War and
Electricity in
Beirut) um eftir-
stríðsástandið í
Beirút hefur ver-
ið boðið til þátt-
töku á San Franc-
isco International
Film Festival
sem fer fram dag-
ana 18. apríl til 2.
maí. Kvikmyndina sem er 20 mín-
útur að lengd tók Hrafnhildur í Líb-
anon á síðasta ári í samvinnu við
Tínu Naccache mannréttindafröm-
uð. Í þessari persónulegu heimildar-
mynd sjáum við Tínu þvo buxur
kvikmyndagerðarmannsins og ræða
eftirstríðsástandið. Þjáða af vatns-
og rafmagnsskorti sjáum við kúnstir
Tínu við þvottana og heyrum álit
hennar á kvenréttindum, stríði og
þjónustulund. Myndin var fullunnin
á Íslandi núna í janúar og er sett við
tónlist frá Thulemúsík og Múm.
Myndina framleiddi Krumma kvik-
myndir.
Íslensk
heimildar-
mynd á alþjóð-
lega hátíð
Hrafnhildur
Gunnarsdóttir
Alföðr orkar,
álfar skilja,
Vanir vitu,
vísa nornir,
elr íviðja,
aldir bera,
þreyja þursar,
þrá valkyrjur.
Einn mesti viðburður á Listahátíð
í vor verður án efa flutningur hljóm-
sveitarinnar Sigur Rósar, Hilmars
Arnar Hilmarssonar og Steindórs
Andersens kvæðamanns á Hrafna-
galdri Óðins. Strax við undirbúning
uppfærslu verksins hefur það vakið
gríðarmikila eftirtekt og forvitni um
allan heim og víst er að augu heims-
ins munu beinast að Íslandi þegar
það verður flutt hér. Reyndar fá
Bretar forsmekk, því verkið verður
frumflutt í Barbican-listamiðstöð-
inni í Lundúnum 21. apríl og er þeg-
ar löngu uppselt á tónleikana þar.
Gleyma sér við veisluhöld
Hrafnagaldur Óðins er fornkvæði
sem talið er vera frá 14. eða 15. öld.
Höfundurinn er óþekktur en talið er
að hann hafi haft afburðaþekkingu á
Eddufræðum, því hann vísar í ýmis
heiðin minni sem í dag eru glötuð.
Texti kvæðisins er mikið torf og ill-
skiljanlegur mönnum í dag, en
kunnáttumenn segja hann fjalla um
mikla veislu sem gerð var guðunum
í Valhöll. Á meðan þeir gleyma sér
við veisluhöld eru ýmsar blikur á
lofti úti fyrir sem gætu táknað enda-
lok guða og manna. Árið 1867 full-
yrti norski fræðimaðurinn Sophus
Bugge að kvæðið væri tilbúningur
frá 17. öld, en kvæðið er til í papp-
írshandriti frá þeim tíma. Íslenskir
fræðimenn með doktor Jónas Krist-
jánsson í fararbroddi hafa hins veg-
ar hrakið aldursgreiningu Bugges
með textafræðilegum og málfræði-
legum rannsóknum á kvæðinu, og
hefur Jónas jafnvel talað um að hér
sé á ferðinni nýtt Eddukvæði.
Hrafnagaldur Óðins hefur legið
óbættur hjá garði að ósekju að því
er mörgum finnst, og á torskilinn
textinn sjálfsagt þátt í því. Á tón-
leikunum með þeim Hilmari Erni,
Steindóri og Sigur Rós koma fram
strengjasveit og kór og jafnframt
verður leikið á forláta steinhörpu úr
íslensku grjóti eftir Pál á Húsafelli.
Þórunn Sigurðardóttir, listrænn
stjórnandi Listahátíðar í Reykjavík,
segir Hrafnagaldur Óðins mjög sér-
stakt verkefni, en verkið er unnið
sérstaklega fyrir Listahátíð. „Við
erum hér bæði með okkar forna
menningararf og það vinsælasta í
tónlist unga fólksins í dag; – við er-
um að tefla saman fortíð og nútíð og
tónlistarmönnum í ýmsum greinum.
Þetta hefur þegar vakið gríðarmikla
athygli þegar, og þar sem þetta
verður flutt úti í Barbican-miðstöð-
inni verður þetta mikil landkynning.
Við vitum að það er mjög mikið af
útlendingum sem hafa áhuga á því
að koma hingað þegar verkið verður
flutt hér. Það er líka mjög ánægju-
legt fyrir okkur og áríðandi að hafa
fengið sterkan samstarfsaðila með
okkur til verksins, en það er Ís-
landsbanki. Þetta er stórt og viða-
mikið, og stærsta verkefni sinnar
tegundar sem Listahátíð hefur ráð-
ist í.“
Í gær rituðu Þórunn og Valur
Valsson, bankastjóri Íslandsbanka,
undir samstarfssamning bankans og
Listahátíðar um verkefnið. Við það
tækifæri sagði Valur að þetta væri í
áttunda skiptið sem Íslandsbanki og
forverar hans styddu Listahátíð og
sagði hann bankann stoltan af sam-
starfinu. Hann sagði samvinnuna
um þetta verkefni sérstaklega
spennandi og kvaðst hlakka til að
sjá hvað út úr því kæmi.
„Förum í ákveðnar
sögufalsanir“
Hilmar Örn Hilmarsson tónlist-
armaður átti hugmyndina að verk-
efnfninu og segir að fyrir sig sé það
draumaverkefni að geta leitt saman
eitthvað gamalt og gleymt og nú-
tímann. „Það er fátt eldra og
gleymdara í íslenskri menningu en
einmitt Hrafnagaldur Óðins. Kvæð-
inu var fleygt út úr Edduútgáfum
að forskrift Sophusar Bugges og
hefur verið í einhvers konar
„limbói“ allar götur síðan. Menn
hafa vitað af því, en kvæðið er að-
eins til í seinni tíma pappírsupp-
skriftum og við höfum ekki átt nein-
ar gamlar útgáfur af því þannig að
kvæðið hefur átt sér fáa talsmenn,
og það hefur ekki hjálpað til að
kvæðið er illskiljanlegt; – það veit
sennilega enginn hvað það nákvæm-
lega þýðir. Það er kannski ekkert
verra fyrir okkur, því við getum þá
farið þá leið að því sem okkur sýn-
ist. Þetta er eins og auð tafla sem
við teiknum okkar mynd á og við
ætlum að fara í ákveðnar sögufals-
anir í sambandi við tónlistina og búa
til ákveðinn kvæðahátt sem verkið
verður flutt í, og svo erum við líka
með strengjasveit og kór sem er
ákveðin tímaskekkja þegar litið er
til aldurs kvæðisins. Við notum líka
hljóð landsins sjálf. Páll Guðmunds-
son á Húsafelli hefur verið að safna
saman steinhellum sem hljóma ótrú-
lega fallega og við fáum afnot af
steinhörpu eftir hann. Þannig erum
við að skeyta saman mörgum mjög
ólíkum þáttum. Það er líka
skemmtilegt við verkefnið að við
höfum oft ekki haft hugmynd um
hvert við ættum að fara og hvað við
ættum að gera, þannig að það kem-
ur eitthvað annað út úr hlutunum en
við lögðum af stað með í upphafi.
Summa hutanna verður því ekki
Hilmar Örn, ekki Sigur Rós, ekki
Steindór og ekki Eddukvæðin en þó
allt þetta samt. Það er gaman að
fást við verkefni sem er svona dýna-
mískt og lífrænt.“
Ekki er vitað hvernig flutningi
Hrafnagaldurs Óðins hefur verið
háttað á sínum tíma, og ekki er
heldur ætlun listamannanna að gera
neina tónlistarsagnfræðilega úttekt
á kvæðinu. Steindór Andersen
kvæðamaður er löngu þekktur fyrir
rímnakveðskap og fyrir samstarf
sitt við Sigur Rós í för þeirra um
Evrópu og Bandaríkin á síðasta ári.
Hefðbundinn rímnakveðskapur er
ekki það sem kvæðin kalla á, en þó
verður fanga leitað í þeim sjóði, til
að skapa eitthvað alveg nýtt. „Þetta
eru tuttugu og sex erindi af fornyrð-
islagi og tíminn sem tekur að flytja
það er verulegur. Mitt hlutverk er
að flytja textann fram. Það verður
ekkert um eldri stemmur, heldur er
þetta mótað með hliðsjón af því sem
við þekkjum af gamla kveðskapn-
um. Það eru ekki til neinar stemmur
sem passa við textann, enda hefur
svona texti ekki verið kveðinn sem
rímnakveðskapur. Ef við tökum
hins vegar eitt kvæði og skiptum
niður í vísuorð eins og rímnahætt-
irnir eru, fengjum við úr því eina
breiðhendu og það væri svo sem
hægt að kveða þetta þannig. Breið-
hendustemmurnar sem við þekkjum
eru hins vegar svo leiðinlegar að ég
get ekki hugsað mér að nota þær.
Þetta verður því nýtt efni, byggt á
gömlum hefðum.“
Risu raknar,
rann álfröðull,
norðr at Niflheim
Njóla sótti;
upp nam árgjöll
Úlfrúnar niðr,
hornþytvaldr
Himinbjarga.
Hrafnagaldur Óðins fluttur á Listahátíð í Reykjavík í maímánuði
Morgunblaðið/Golli
Frá kynningarfundi Listahátíðar á Hrafnagaldri Óðins. Steindór And-
ersen kvæðamaður, Sigur Rósar-mennirnir Kjartan Sveinsson, Jón Þór
Birgisson og Orri Páll Dýrason, Valur Valsson bankastjóri, Þórunn Sig-
urðardóttir hjá Listahátíð og Hilmar Örn Hilmarsson tónskáld.
Þreyja þursar, þrá valkyrjur
♦ ♦ ♦
Á háskólatónleikunum í Nor-
ræna húsinu á morgun kl. 12.30
flytur Háskólakórinn verk eftir
Báru Grímsdóttur og þjóðlög í
útsetningum Árna Harðarson-
ar, Hafliða Hallgrímssonar,
Jóns Ásgeirssonar og John He-
arne. Stjórnandi kórsins er Há-
kon Leifsson.
Tónleikarnir taka um það bil
hálfa klukkustund. Aðgangs-
eyrir er 500 kr., ókeypis fyrir
handhafa stúdentaskírteina.
Þjóðlög í
hádeginu