Morgunblaðið - 11.04.2002, Qupperneq 40

MINNINGAR
40 FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
F
riður er meginregla í
siðfræði, hann má
ekki rjúfa. Stríð
vinnur gegn gæðum
lífsins, það má ekki
hefja. Aðeins neyðin er undan-
tekningin, þjóð er leyfilegt að
rjúfa frið og hefja stríð í sjálfs-
vörn. Sama gildir um ein-
staklinga, en neyðarvörn er að-
eins lögmæt sé hún nauðsynleg
til að verja lögverndaða hags-
muni fyrir ólögmætri árás (sjá
12. gr. alm. hegningarlaga). Eftir
að stríð er hafið tekur annar
mælikvarði við um rétta og ranga
hegðun, mælikvarði sem á að
vera jafn strangur á brot og sá
sem gildir á friðartímum.
Stríð hefjast oftast vegna
grimmra
deilna um
verðmæti eins
og land, völd
og virðingu,
og þau vekja
tilfinningar
eins og hatur, öfund og ógleði, og
miskunnarleysið verður ríkjandi.
Friður helst venjulega; vegna
þjálfunar í að skera úr um deilu-
mál, vegna bærilegrar skiptingar
lands, valds, virðingar og mennt-
unar, og hann hvílir á tilfinningu
eins og samkennd, eða að kunna
að setja sig í spor annarra og að
finna til með öðrum, og miskunn-
semin verður ríkjandi.
Frumástæða stríðsins í Palest-
ínu er deila um land og landa-
mæri. Virðing kemur einnig við
sögu, eða hvenær Palestínumenn
fái að stofna fullvalda sjálfstætt
ríki og hvenær palestínskir
flóttamenn megi snúa aftur heim.
Hún snýst um að fá að ráða yfir
sjálfum sér og landinu. Ísraels-
menn og Palestínumenn berjast
um Landið helga sem er þunga-
miðja þriggja trúarbragða: islam,
gyðingdóms og kristni. Þjóðirnar
í þessu landi hafa í raun svipaða
sýn á framtíðina:
Báðar vilja búa í Palestínu og
báðar geta fært rök fyrir rétti
sínum á búsetu. Báðar vilja njóta
gæða landsins, báðar vilja hafa
Jerúsalem á yfirráðasvæði sínu
og gera hana að höfuðborg sinni.
Báðar vilja vera fullvalda sjálf-
stætt ríki (önnur er það), báðar
vilja lifa eðlilegu og friðsælu lífi.
En hjá báðum þjóðunum eru
áhrifamiklir þröngsýnir öfgahóp-
ar sem berjast með öllum ráðum
gegn eðlilegum samskiptum
þjóðanna. Saga samskipta þjóð-
anna er saga tortryggni og
dauða.
Báðar hafa beitt rétti sínum til
neyðarvarnar, og nú hafa Ísraels-
menn hneykslað heimsbyggðina
með hörku sinni og eru sterklega
grunaðir um að misbeita rétti
sínum til sjálfsvarnar og fremja
glæpi. Í bréfi Mutasem Alasjab,
túlks í Ramallah, til Gauta Krist-
mannssonar stendur: „En ég
spyr mig samt hvernig átökin
gátu stigmagnast svona. Stafar
það ekki af hersetu á palestínsku
landi? Eða vanvirðingu Ísraels á
samþykktum Sameinuðu þjóð-
anna? Eða eru það hinar daglegu
auðmýkingar sem Palestínumenn
þurfa að þola sem eru kjarni
vandans? Leiðréttið mig ef ég
spyr ekki rétt!“ (palestina.is).
Ég held að svarið sé að finna í
vali á sjálfs- eða neyðarvörninni
hjá þjóðunum, og yfirleitt hjá
þjóðum heims. Algengasta og
jafnframt heiftugasta sjálfs-
vörnin er Auga fyrir auga-
aðferðin eða réttara sagt: Augu
fyrir auga og tennur fyrir tönn.
Að reka illt út með illu, gjalda
rangt með röngu, morð fyrir
morð, o.s.frv. Þessi aðferð hefur
svo oft beðið skipbrot í mann-
kynssögunni að jafnvel plönturn-
ar ættu að hafa lært af þeirri
reynslu, hún er samt áfram
stunduð og í hana streymir mikið
fé úr fjárhirslum flestallra þjóða
heims.
Önnur vörn gegn stríði er til,
og hún er í þróun á vegum Sam-
einuðu þjóðanna í Friðarhá-
skólanum í San José í Costa
Rica, eða University for Peace
(www.upeace.org). Í háskólanum
er m.a. hægt að taka masters-
gráðu í alþjóðalögum, þjóðarétti
og mannréttindafræðum. Háskól-
inn var í fjársvelti í 20 ár en Kofi
Annan bles lífi í hann árið 2000,
því leitað er logandi ljósi að nýrri
aðferð til að koma í veg fyrir að
stríð brjótist út. Guðmundur Ei-
ríksson þjóðréttarfræðingur og
prófessor við Friðarháskólann
segir að hugmyndafræðin að baki
skólastarfinu sé þessi: Sterkasta
aflið í friðarviðleitni er menntun!
og að með rannsóknarstarfi og
kennslu á háskólastigi stuðli há-
skólinn að því að friðarmál verði
þáttur í menntun hvers og eins
einstaklings hjá hverri þjóð.
R. Martin Lees rektor Friðar-
háskólans gaf út yfirlýsingu í
kjölfar hryðjuverkanna í Banda-
ríkjunum árið 2001 og í henni má
sjá þessa hugmynd um menntun
sem sjálfsvörn. Málið er að ráð-
ast að rótum vandans, en hann er
oftast falinn í fátækt í heima-
landi, óréttlæti, efnahagslegu
misrétti, vansæmd, pólitík og fé-
laglegum aðstæðum sem vekja
hatur, deilur og ofbeldi. Martin
Lees segir að mannkynið hafi nú
þegar réttinn, þekkinguna og
kraftinn til að bregðast við þess-
um erfiðu þáttum á áhrifaríkan
hátt.
Kjarni málsins er að gamla
sjálfsvarnaraðferðin Auga fyrir
auga er vítahringur; ef hún leiðir
til sigurs skapar hún jafnframt
vansæmd og hatur. Menntun í
djúpri merkingu þess orðs er
besta sjálfsvörnin, en ekki bara
sem (grunn)fræðsla. Menntaður
maður finnur til með öðrum og
réttir hjálparhönd, hann leggur
stund á samræður en ekki þræt-
ur, hann er opinn fyrir framandi
menningu og flokkar ekki fólk
eftir trú, kyni, stöðu, gráðum, bú-
setu eða öðrum greinarmun.
Menntuð stjórnvöld skapa að-
stæður til að geta gert út um
deilur við aðrar þjóðir á frið-
samlegan hátt. Friður í landi og
öryggi íbúa er þeim metnaðar-
mál. Þau vita að klassískur hern-
aður er versta aðferðin fyrir allar
lífverur. Menntaður leiðtogi eys
ekki fé í hernað, heldur veitir því
í rannsóknir og kennslu á efni
sem fækkar ástæðum til haturs
og ofbeldis.
Hlýðum þessum ráðum til
sjálfsvarnar!
Sjálfsvörn
og stríð
… gamla sjálfsvarnaraðferðin Auga
fyrir auga er vítahringur; ef hún leiðir
til sigurs skapar hún jafnframt van-
sæmd og hatur. Menntun í djúpri merk-
ingu þess orðs er besta sjálfsvörnin.
VIÐHORF
Eftir Gunnar
Hersvein
guhe@mbl.is
✝ Trausti Frið-bertsson fæddist
á Suðureyri við
Súgandafjörð 26.
júlí 1917. Hann lést
á Landspítalanum
3. apríl síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru hjónin Pálína
Ólafía Sveinbjörns-
dóttir og Friðbert
Friðbertsson, skóla-
stjóri á Suðureyri.
Systkini Trausta
eru Ásdís, f. 24. maí
1919 og Hörður, f.
7. mars 1922, látinn.
Trausti kvæntist 13. júní 1942
Ragnheiði Láru Sigurðardóttur,
f. í Reykjavík 13. júlí 1921, dóttir
hjónanna Lovísu Árnadóttur og
Sigurðar E. Ingimundarsonar.
Ragnheiður lést 29. desember
1984.
Börn Trausta og Ragnheiðar:
1) drengur er fæddist andvana
árið 1942; 2) Gylfi, f. 19. nóv.
1943, eiginkona hans er Sigríður
Davíðsdóttir. Dóttir Gylfa af
fyrra sambandi er Laila Irene,
búsett í Noregi og börn hennar
eru a) Toni og b) Ture.
Börn Sigríðar af fyrra hjóna-
bandi eru; a) Magnús, b) Davíð, c)
Ásdís, d) Gunnar Bolli; 3) Sunn-
eva, f. 2. feb. 1947, eiginmaður
hennar er Dagur S. Ásgeirsson.
Börn þeirra eru a) Ragnheiður
Sigríður, eiginmaður hennar er
kaupfélagsstjóri við Kaupfélag
Önfirðinga á Flateyri.
Trausti var kaupfélagsstjóri á
Flateyri í nær 28 ár eða þar til
hann lét af störfum vorið 1976.
Ásamt með starfi kaupfélags-
stjóra gegndi Trausti starfi
framkvæmdastjóra Hjallaness
hf., sem var útgerðarfélag að
stórum hluta í eigu Kaupfélags
Önfirðinga, frá og með árinu
1960. Þá féll einnig undir hans
stjórn rekstur fiskverkunar, slát-
urhúss o.fl. sem þá var á vegum
Kaupfélags Önfirðinga.
Árið 1976 fluttust þau Ragn-
heiður búferlum til Reykjavíkur
þar sem þau bjuggu á Kleppsvegi
16. Eftir flutninginn suður tók
Trausti við starfi skrifstofustjóra
hjá Gúmmívinnustofunni hf. þar
sem hann starfaði allt til vorsins
1995 er hann lét af störfum tæp-
lega 78 ára gamall.
Á Flateyri tók hann þátt í fé-
lagsmálum og sinnti nefndastörf-
um á vegum sveitarfélagsins.
Hann sinnti einnig félagsstörfum
innan Sambands ísl. samvinnu-
félaga og vann að ýmsu er laut
að framförum og úrbótum innan
samtaka fiskframleiðenda og út-
vegsmanna á Vestfjörðum.
Árið 1990 festi hann kaup á
íbúð í nýbyggingu fyrir eldri
borgara í Hraunbæ 103 þar sem
hann bjó síðan. Trausti sat í
stjórn húsfélagsins í Hraunbæ
103 og annaðist fjárreiður þess
til hinsta dags.
Sambýliskona Trausta síðustu
ár er Hrefna Þorvaldsdóttir.
Útför Trausta fer fram frá Ár-
bæjarkirkju í dag, og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Halldór R. Baldurs-
son og þeirra sonur
Dagur Reykdal, b)
Stefán Rúnar; 4)
Ragnar Magnús, f.
25. des. 1948, fyrri
eiginkona hans er
Gyða Halldórsdóttir
og dætur þeirra; a)
Erla Dögg, sambýlis-
maður hennar er
Davíð Þ. Valdimars-
son og dóttir þeirra
Katrín Helga, b)
Lára Kristín. Seinni
kona Ragnars er
Hulda M. Gunnars-
dóttir og börn þeirra c) Sóley og
d) Gunnar Sær. Dóttir Huldu af
fyrra sambandi er Birna Ruth; 5)
Friðbert, f. 4. okt. 1954, eigin-
kona hans er Sigrún Ósk Skúla-
dóttir. Börn þeirra eru a) Sunna
Ósk og b) Trausti.
Trausti vann á uppvaxtarárum
sínum þau störf er til féllu í
þeirra tíma íslensku sjávarþorpi,
bæði til sjós og lands. Hann lauk
prófi frá Samvinnuskólanum árið
1940 og hóf fljótlega eftir það að
starfa við verslun og annan
rekstur sem varð síðan hans lífs-
starf. Fyrstu búskaparár sín
bjuggu þau Ragnheiður á Suður-
eyri en fluttu síðan til Ísafjarðar.
Hann hóf störf við verslun J.S.
Edwald og Shell-umboðið á Ísa-
firði árið 1945 og starfaði þar til
ársins 1948 er hann var ráðinn
Kveðja frá Álfhólum.
Svo viðkvæmt er lífið sem vordagsins
blóm
er verður að hlíta þeim lögum
að beygja sig undir þann allsherjardóm
sem ævina telur í dögum.
Við áttum hér saman svo indæla stund
sem aldrei mér hverfur úr minni
og mér ertu genginn á gleðinnar fund
það geislar af minningu þinni.
(Friðrik Steingrímsson.)
Hrefna.
Pabbi fæddist í Daníelshúsi á
Suðureyri sumarið fyrir frostavet-
urinn mikla. Hann sleit barnsskón-
um í Súgandafirði, lengst af á Suð-
ureyri en einnig úti í Vatnadal og í
Selárdal. Níu ára gamall hóf hann
skólagöngu í Barnaskólanum á Suð-
ureyri, þar sem faðir hans varð síð-
ar skólastjóri, og á sumrin vann
hann fyrst í reitavinnu við að breiða
saltfisk og síðar við beitningar hjá
Helga Sigurðssyni útgerðarbónda.
Alla tíð var vinnan ekki einungis
hans lífsviðurværi, heldur einnig
ástríða og áhugamál. Vinnudagur-
inn var oftast langur og frídagarnir
fáir, sérstaklega þau tæplega 30 ár
sem hann starfaði sem kaupfélags-
stjóri og útgerðarmaður á Flateyri.
Þegar hann flutti til Reykjavíkur
var hann heppinn með húsbændur,
eigendur Gúmmívinnustofunnar,
þau Ívu og Halldór, því starfi sínu
hélt hann langt fram yfir sjötugt,
sem að öðru jöfnu er starfslokaár
flestra.
Öll störf vann hann af mikilli
kostgæfni og trúnaði og uppskar
traust og virðingu allra þeirra sem
hann vann fyrir. Hans hlutskipti
var að stýra eigum annarra og sjá
til þess að þær skiluðu eigendum
arði og starfsmönnum viðurværi og
góðum vinnustað. Þetta er oftast
erfitt hlutskipti, en honum fórst
það vel úr hendi, bæði í meðbyr og
mótbyr.
Pabbi var afskaplega stoltur af
uppruna sínum og þótti undur vænt
um Súgandafjörð og Vestfirði alla.
Hann eignaðist marga vini á Vest-
fjörðum og hélst sú vinátta alla tíð,
enda bar hann mikla umhyggju fyr-
ir öllum, ættingjum, vinum og sam-
ferðamönnum. Á Suðureyri býr enn
systir hans pabba, Ásdís Friðberts-
dóttir, og sér nú á eftir eldri bróður
sínum, en fyrir nokkrum árum lést
yngri bróðir þeirra, Hörður Frið-
bertsson. Við vottum þér, elsku Ása
frænka, okkar dýpstu samúð og
biðjum Guð að styrkja þig í sorg
þinni.
Velferð samborgaranna var hon-
um hugleikin og ég veit að á Flat-
eyrarárunum aðstoðaði hann
marga, sérstaklega þegar illa áraði
með atvinnu á staðnum. Aldrei
nokkurn tíma heyrðum við hann
hallmæla fólki og mættu margir
taka hann sér til eftirbreytni í þeim
efnum. Hann sá alltaf það góða og
jákvæða í fari sérhvers manns og
sussaði jafnan á okkur börnin ef við
gættum ekki að okkur í dómum um
menn og málefni.
Pabbi var maður framkvæmda
og í samvinnu við stórhuga stjórn-
armenn Kaupfélags Önfirðinga náði
hann að efla mjög alla starfsemi
þess á Flateyri. Árið 1950 byggðu
þeir stórt og mikið vinnsluhús, um
1.000 fermetra að flatarmáli, kallað
Stórahúsið, sem notað var sem slát-
urhús, fiskverkunarhús, vöru-
geymsla og frystigeymsla. Á þeim
tíma var það stærsta hús á Vest-
fjörðum. 1956 tók kaupfélagið í
notkun nýtt tveggja hæða versl-
unarhús og um svipað leyti stofnaði
pabbi, í samvinnu við fjóra aðra,
ásamt kaupfélaginu, útgerðarfélag-
ið Hjallanes. Pabbi sá um alla fram-
kvæmdastjórn þessara fyrirtækja
og var afskaplega heppinn með
samverkamenn, bæði í útgerðinni
og hjá kaupfélaginu, og eru þeim
öllum færðar bestu þakkir fyrir það
traust sem þeir sýndu honum.
Konurnar í lífi pabba voru tvær
og mikið óskaplega hugsuðu þær
vel um hann og aðstoðuðu á allan
hátt. Mömmu okkar, Ragnheiði
Láru Sigurðardóttur, kynntist
pabbi í Reykjavík þegar hann var
21 árs og hún aðeins 17 ára. Þau
voru gift í 45 ár, en mamma lést
langt fyrir aldur fram árið 1984.
Mamma sá um allt heimilishald og
uppeldi að mestu því pabbi vann
mikið þegar við krakkarnir vorum
ungir. En hún hugsaði líka um vel-
ferð pabba, ekki síst heilsu hans, og
reyndi að sjá til þess að hann fengi
tóm til að hvílast. Stundum tók hún
símann úr sambandi á kvöldin og
nóttunni svo að ekki væri unnt að
trufla hann með símhringingum, en
þetta mátti hann að sjálfsögðu ekki
vita. Hann vildi alltaf vera til reiðu
ef á hann var kallað. Mamma var
stoð hans og stytta alla tíð, allt
fram í andlátið, ástvinur sem hann
gat alltaf treyst á í blíðu og stríðu.
Þeirra yndi var að ferðast, bæði
innan lands og utan. Þau voru svo
heppin að komast í nokkrar sigl-
ingar saman, fyrst með Sambands-
skipunum til meginlands Evrópu og
síðar fljúgandi, aðallega til Norður-
landanna, Þýskalands og Spánar.
Bæði elskuðu þau tónlist, sérstak-
lega íslensk og þýsk alþýðulög.
Árið 1989 kynntist pabbi Hrefnu
Þorvaldsdóttur og bjuggu þau sam-
an í Hraunbænum þangað til hann
lést. Vinskapur þeirra og samvistir
voru þeim báðum mikilvægur gleði-
auki í ellinni. Þau ferðuðust saman
innan- og utanlands, töluðu saman
og þögðu saman, eins og nauðsyn-
legt er að kunna líka, ekki hvað síst
þegar árin færast yfir. Við börnin
hans pabba vitum hvað samband
hans við Hrefnu var honum kært
og metum mikils allan þann kær-
leika sem hún sýndi honum alla tíð.
Styrkur sá er hún veitti pabba í
veikindum hans undanfarin ár, um-
hyggja hennar og umsjón hjálpuðu
ekki bara honum heldur okkur öll-
um ættingjum hans. Við vissum að
hún var alltaf hjá honum og tilbúin
að hjálpa þegar hann þurfti á að
halda.
Elsku Hrefna, bestu hjartans
þakkir fyrir alla hjálpina og ástina
sem þú veittir pabba okkar. Við
vottum þér okkar dýpstu samúð og
biðjum Guð að gefa þér áfram þann
mikla styrk, sem þú býrð yfir.
Pabbi var aldrei afskiptasamur
við okkur afkomendur sína, en var
hins vegar mjög umhugað um að
allt gengi vel hjá okkur öllum.
Hann hvatti okkur óspart til dáða
og ítrekaði oft þá bjargföstu skoðun
sína þegar hann sagði: „Veldur
hver á heldur.“ Með þessu vildi
hann segja okkur að velferð okkar
væri fyrst og fremst háð því hvern-
ig við legðum okkur fram, en ekki
hvernig aðrir höguðu sínu lífi.
Elsku pabbi, takk fyrir allt sem
þú gafst okkur, stefnufestu og
trúna á lífið, bæði hér á jörðu og á
himni hjá algóðum Guði. Við vott-
um öllum ættingjum og vinum okk-
ar dýpstu samúð og biðjum góðan
Guð að blessa pabba og gæta hans.
Einnig viljum við nota tækifærið og
þakka hjúkrunarfólkinu sem ann-
aðist hann.
Börnin þín,
Friðbert, Ragnar,
Sunneva og Gylfi.
Það er tekið að vora. Veturinn er
smátt og smátt að sleppa tökum
sínum og gróandinn tekur við. Far-
fuglarnir eru sem óðast að koma til
TRAUSTI
FRIÐBERTSSON