Morgunblaðið - 26.06.2002, Page 25

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. JÚNÍ 2002 25
Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU
búa um 170.000 manns. Vínveitinga-
staðir á svæðinu eru á annað hundrað
og nánast allir á sama blettinum – í
miðborg Reykjavíkur. Þangað
streymir fólk um helgar,
sérstaklega ungt fólk,
ekki bara úr öðrum
hverfum borgarinnar
heldur úr nágranna-
sveitarfélögunum enda
litla skemmtun þar að
fá. Bletturinn þar sem
þessir vínveitingastaðir
eru samankomnir er að
verða heimsfrægur fyrir
villt næturlíf, orðsporið
hefur borist með ýmsum
leiðum, m.a. frægri bíó-
mynd kenndri við póst-
númerið og markaðs-
setningu Flugleiða en á
heimasíðu fyrirtækisins
eru ferðamenn laðaðir á
staðinn með umsögn-
inni: „The hottest nightlife in Eur-
ope“ og fyrirtækið auglýsir á neðan-
jarðarlestarstöðvum erlendis með
slagorðinu „Have a dirty weekend in
Reykjavík“. Og hvað er það sem við
erum að selja útlendingum? Miðbæ
sem minnir á karnival í Ríó um
hverja helgi (umsögn eins útlend-
ingsins) enda fátítt í öðrum borgum
að á hverju götuhorni sé hægt að
kaupa áfengi fram undir morgun. Ég
hef nýlega komið til Stokkhólms,
London og Parísar og þar er almenn-
um stöðum lokað kl. 23.30 á virkum
dögum og kl. 1 til 2 um helgar. Þar
hafa bara næturklúbbar opið lengur
og þannig er það víðast í Evrópu. Ég
hugsa að leitun sé að borg þar sem al-
menn kaffihús breytast í heita næt-
urlífsstaði um helgar og hafi opið
fram á rauða morgun.
En látum vera hvað útlendingum
finnst. Hvað finnst okkur um þetta?
Það sem mér finnst verst við þessa
þróun er að það skuli vera lagt á
þennan litla blett að anna allri þeirri
þörf sem 170.000 manna byggð hefur
fyrir skemmtanalíf. Það var ljóst fyr-
ir nokkrum árum að þetta fyrir-
komulag var sprungið en þá fylltist
bærinn af fólki þegar vínveitinga-
stöðunum var lokað. Hefði þá ekki
átt að vinna að því að dreifa stöð-
unum um svæðið í stað þess að leysa
vandann með því að lengja opnunar-
tímann? Hvaða skilaboð voru ungu
fólki send með þeirri ákvörðun? Það
voru ekki skilaboð um að minnka
drykkju, heldur þvert á móti. „Að
standa meðan stætt er“ er háttur
ungs fólks og ef eitthvað vantar á út-
haldið eru bara tekin inn efni til að
auka það. Þegar mið-
bærinn logar í fjöri til
kl. hálf sex eða sex um
helgar er ekki smart
að fara heim kl. tvö –
maður gæti verið að
missa af einhverju. Þá
er betra að fara seinna
út til að geta vakað
lengur.
Þessi þróun hefur
valdið mér áhyggjum
lengi og ekki minnk-
uðu þær við þann
hörmulega atburð sem
átti sér stað um kl. sex
að morgni kosninga-
dagsins 25. maí sl. þeg-
ar ungur maður utan
af landi var barinn til
bana fyrir framan öryggismyndavél-
ar lögreglunnar. Sá atburður er
skelfilegt dæmi um afleiðingar þeirr-
ar þróunar sem ég hef hér lýst og á
að vera okkur áminning um að horfa
ekki lengur aðgerðalaus á það hvern-
ig íslenskt skemmtanalíf er orðið.
Eða er það bara talinn eðlilegur fórn-
arkostnaður hins villta næturlífs að
fólk komist ekki lífs af úr fjörinu eða
nái sér aldrei eftir tilefnislausar bar-
smíðar? Það verður að bregðast við
hinu aukna ofbeldi með löggæslu
sem felst ekki bara í því að horfa í
myndavélar og sú löggæsla verður að
vara lengur en staðirnir hafa opið því
eftir lokun þeirra verður hættan
mest.
Miðbærinn er líka íbúðasvæði
Það sem fær mig til að leggja loks
orð í belg um þetta mál er frétt í
Morgunblaðinu 6. júní sl. þess efnis
að fyrirspurn hafi borist um það
hvort opna mætti vínveitingastað í
Eddufelli í Breiðholti en það er heim-
ilt samkvæmt deiliskipulagi. Borgar-
yfirvöld virðast taka vel í hugmynd-
ina, hins vegar bendir lögreglan „á
mikla nálægð við íbúðabyggð og að í
nágrenninu sé mikið af lokuðum
svæðum og göngustígum sem erfiði
eftirlit og aðkomu lögreglu að svæð-
inu“. Einnig er vísað til þess að Um-
hverfis- og heilbrigðisstofa vari við
því að fyrirhugaður veitingastaður
muni líklega valda nágrönnum ónæði
vegna nálægðarinnar.
Þessi frétt minnti mig á frétt þess
efnis að íbúar Garðabæjar hefðu
safnað undirskriftum til að mótmæla
því að veitt yrði leyfi fyrir opnun veit-
ingastaðar (ekki vínveitingastaðar) í
bænum því hann væri of nálægt
skóla! Ef það viðhorf verður áfram
ríkjandi að ekki megi opna veitinga-
staði á stærstum hluta höfuðborgar-
svæðisins vegna þess að það sé
íbúðasvæði verður aldrei hægt að
breyta því ófremdarástandi sem hef-
ur skapast.
Miðbær Reykjavíkur er líka íbúða-
svæði og þar er fyrirhugað að fjölga
íbúðum og efla mannlífið. Í miðbæn-
um eru líka „lokuð svæði og göngu-
stígar“ og þar eru líka skólar, samt
þykir sjálfsagt að það svæði sinni
þörf íbúa allra annarra hverfa og
sveitarfélaga fyrir skemmtanalíf. Í
nýliðinni kosningabaráttu heyrði ég
aldrei minnst á að bæjarfulltrúar
Kópavogs, Hafnarfjarðar, Garða-
bæjar, Bessastaðahrepps, Mosfells-
bæjar eða Seltjarnarness stefndu að
því að koma upp vínveitingastöðum
til að setja svip á bæjarlífið og bæta
mannlífið. Af hverju vinna þessi
sveitarfélög ekki að því að koma upp
kaffihúsum, eins og þykja svo sjarm-
erandi í miðbæ Reykjavíkur, og af
hverju er það ekki líka gert í öðrum
hverfum borgarinnar, t.d. Grafarvogi
og Árbæ? Þessi kaffihús gætu síðan
breyst í skemmtistaði um helgar og
þannig dreift því álagi sem hefur ver-
ið á miðbænum. Ég mæli með því að
leyft verði að opna vínveitingahús í
Eddufelli í Breiðholti og hvet íbúa í
svefnhverfum og svefnbæjum höfuð-
borgarsvæðisins til að fara fram á að
fá krá í eigið hverfi. Það myndi með
tíð og tíma fækka ferðum unga fólks-
ins í miðbæinn, fyrir utan að veita
íbúunum þau lífsgæði að geta hist og
spjallað saman og labbað síðan heim
eftir nokkur bjór- eða vínglös.
Það þarf að snúa við þeirri þróun
að allir hrúgist á einn stað. Hvað er
annars svona spennandi við það að
standa í biðröð fyrir utan litla búllu
og geta svo ekki hreyft sig þegar inn
er komið? Breytum þessu hópsál-
areðli og lesum svo í „Hverjir voru
hvar?“ að þessi eða hinn/hin hafi ver-
ið í banastuði í Eddufellinu eða
Lindahverfinu.
Kaffihús og bari
í svefnhverfin
og svefnbæina
Elísabet
Þorgeirsdóttir
Miðborgin
Það þarf að snúa
við þeirri þróun, segir
Elísabet Þorgeirs-
dóttir, að allir
hrúgist á einn stað.
Höfundur er íbúi í miðborginni.
BORGARSTJÓRN
hefur ákveðið að
hleypt verði af stokk-
unum fjölþættu lýð-
ræðisverkefni undir
heitinu Greiðar götur.
Verkefnið miðar að efl-
ingu hverfalýðræðis,
opnun stjórnkerfis og
bættri þjónustu við
Reykvíkinga. Þríþætt
réttindi eru hornstein-
ar í þeirri hugsun sem
að baki býr. Réttur
Reykvíkinga til upp-
lýsinga, réttur til þátt-
töku í lýðræðislegri
umræðu og réttur til
sanngjarnrar máls-
meðferðar. Auknu gagnsæi stjórn-
kerfis Reykjavíkurborgar er ætlað að
styrkja stöðu Reykvíkinga gagnvart
borgaryfirvöldum. Þessari grein er
ætlað að svara hvers vegna opið
stjórnkerfi er jafnmikilvægt og raun
ber vitni.
Að gefa Reykvíkingum aukin tæki-
færi til að hafa aukin áhrif á ákvarð-
anir og stefnumótun við stjórn borg-
arinnar er markmið í sjálfu sér.
Víðtæk umræða um málefni borgar-
innar leiðir til þess að umræða tak-
markist ekki við áhyggjur þeirra sem
hafa þar þrengsta hagsmuni hverju
sinni. Greiður aðgangur að upplýs-
ingum er grundvöllur þess að almenn
umræða sé upplýst og innihaldsrík.
Aukið þátttöku- eða íbúalýðræði og
opið stjórnkerfi haldast í hendur til
að gera þetta mögulegt.
Virkt aðhald og eftirlit
Opið stjórnkerfi og gagnsæi er
snar þáttur í að tryggja eðlilegt að-
hald og eftirlit í stjórnsýslu borgar-
innar auk þess að stuðla að jafnræði
við afgreiðslu erinda. Markmið rétt-
látrar stjórnsýslu er að sambæri-
legar úrlausnir séu veittar í sambæri-
legum málum. Skýrar reglur og
málefnaleg vinna embættismanna og
kjörinna fulltrúa er lykilatriði til að
tryggja sanngirni að þessu leyti. Op-
inn aðgangur almennings og fjöl-
miðla er þó líklega besta leiðin til að
tryggja að jafnræðis sé gætt í reynd.
Þannig getur jafnframt traust skap-
ast um málsmeðferð. Upplýsinga-
tækni opnar fjölmargar nýjar leiðir
til að opna aðgang að stjórnkerfinu að
þessu leyti á einfaldan hátt. Hægt á
að vera að fylgjast með ferli erinda og
gera feril mála sýnilegan hverjum
sem vita vill. Til að stuðla að gagn-
særri stjórnsýslu er þó jafnframt
mikilvægt að aðkomuleiðir að stjórn-
kerfinu séu skýrar og
einfaldar. Flókið stjórn-
kerfi og langar boðleiðir
vinna gegn gagnsæi og
torvelda virkt eftirlit.
Réttarstaða
Reykvíkinga
Opin stjórnsýsla og
aukið gagnsæi í ákvarð-
anatöku styrkir stöðu al-
mennra borgara gagn-
vart hinu opinbera.
Aðgengilegar upplýs-
ingar um úrlausnir og
afgreiðslu erinda auð-
velda meðal annars ein-
staklingum að kynna sér
fordæmi sem fyrir liggja
og sækja rétt sinn á grundvelli
þeirra. Almenningur á þó jafnframt
ýmis sjálfstæð réttindi skilgreind í
lögum. Þau eru þó ekki öllum ljós. Af
þessum sökum er hluti verkefnisins
Greiðar götur að gera sérstakt átak í
kynningu á réttindum Reykvíkinga
gagnvart stjórnsýslu og stofnunum
borgarinnar. Í því sambandi er einnig
gert ráð fyrir að efna til umræðu um
þær mannréttindareglur og sjónar-
mið sem við sögu koma í starfi hinna
fjölmörgu stofnana borgarinnar. Get-
ur sú umræða orðið leiðarljós í þróun
þeirrar þjónustu sem Reykjavíkur-
borg veitir.
Greiðar götur og
einfaldar boðleiðir
Efling hverfalýðræðis og aðrar að-
ferðir til að efla samráð borgaryfir-
valda og Reykvíkinga verða án efa of-
arlega á baugi borgarmála næstu
misseri. Samhliða þeirri umræðu er
mikilvægt að gera átak í að þjónusta
borgarinnar sé eins aðgengileg og
kostur er. Lýðræðisverkefninu
Greiðar götur er ætlað að vera tæki
borgaryfirvalda til að vinna að öllum
ofangreindum markmiðum. Í stuttu
máli er Greiðum götum ætlað að
greiða leið Reykvíkinga að ákvörðun-
um, stefnumörkum og þjónustu borg-
arinnar. Opið stjórnkerfi er lykilat-
riði til að ná þeim markmiðum.
Opið stjórnkerfi
í Reykjavík
Dagur B.
Eggertsson
Höfundur er læknir og borgar-
fulltrúi Reykjavíkurlistans.
Lýðræðisverkefni
Í lýðræðisverkefninu
Greiðar götur, segir
Dagur B. Eggertsson,
á að greiða leið Reyk-
víkinga að ákvörðunum,
stefnumörkum og þjón-
ustu borgarinnar.
ÉG á 5 ára gamla dóttur. Líkt og
algengt er með börn á þessum aldri er
hún hugsandi yfir mörgum hlutum í
lífinu og tilverunni. Eitt af því sem
hún á mjög erfitt með að skilja er að
pabbi hennar skuli ekki vilja vinna í
banka eins og mamma hennar gerir.
„Mamma kemur alltaf heim eftir sína
vinnu,“ segir hún og bætir við: „Viltu
ekki bara fá þér aðra vinnu svo þú
getir verið heima hjá mér og bróa og
mömmu?“
Það er erfitt að útskýra fyrir 5 ára
gömlu barni að pabbi þurfi að vera að
vinna frá því áður en hún vaknar,
koma heim löngu eftir að hún er sofn-
uð og að hann sé farinn aftur þegar
hún vaknar næsta morgun. Og svo
síðdegis þegar pabbi kemur heim sé
hann svo þreyttur að hann hafi ekki
orku til að koma í barbí, eins og hann
var búinn að lofa. Hún mundi eflaust
sætta sig við þetta ef um væri að ræða
1 kvöld í viku, en þegar svona er
ástatt um að jafnaði 2 kvöld í viku og
4.–5. hverja helgi er henni fyrirmunað
að skilja af hverju pabbi „vilji“ vinna
svona vinnu.
Aðstæður ungra lækna í dag eru
um margt ólíkar því sem gerðist fyrir
2 áratugum. Við eigum vel flest fjöl-
skyldur og börn. Makar okkar hafa
sinn eigin starfsferil að hugsa um, að
hugsa um heimili og börn er sam-
vinnuverkefni beggja foreldra. Það
eru álitin sjálfsögð mannréttindi að fá
að hugsa um börnin sín og ala þau
upp, nýleg lagasetning um fæðingar-
orlof feðra er gott dæmi þar um.
Nýr kjarasamningur skv. úrskurði
Félagsdóms frá 23. júní sl. tekur einn-
ig til ungra lækna. Svo er dæmt þrátt
fyrir að fulltrúi okkar í samninga-
nefndinni hafi lýst því yfir í byrjun
samningsferlisins að ungir læknar
teldu sig óbundna samningnum nema
ákveðnum skilyrðum væri fullnægt,
að hann hafi ekki skrifað undir hann
og ungir læknar ekki
tekið þátt í atkvæða-
greiðslunni um hann. Í
þessum samningi fengu
ungir læknar mun minni
launahækkanir heldur
en aðrir sjúkrahúslækn-
ar og nokkur hluti lækk-
ar í launum. Það sem
hins vegar er algerlega
óásættanlegt er að öll
fyrri vinnuverndar-
ákvæði sem giltu um
okkar vinnu á sjúkra-
húsunum eru felld út.
Nú er heimild fyrir því
að láta okkur vinna 12
sólarhringa í röð án
nokkurrar hvíldar. Greiðslan sem
kemur fyrir þetta er dagvinna frá kl.
8–16 og vaktakaup eftir það. Engu
skiptir hversu mikið viðkomandi hef-
ur unnið fyrir kl. 8 að morgni, þá byrj-
ar nýr dagur „og spítalanum er alveg
sama hvað læknirinn hefur aðhafst
fyrir þann tíma“.
Gríðarleg mannekla er meðal ung-
lækna á sjúkrahúsum, og skyldi eng-
an undra miðað við starfskjörin og
vinnufyrirkomulagið sem okkur er
gert að vinna eftir. Ekki er fyrirsjá-
anlegt að þau mál leysist í bráð, því
ungir læknar sækja í
ríkari mæli beint til út-
landa eftir nám, eða
reyna að takmarka
tíma sinn hér heima
sem mest.
Þegar svo er komið
að bráðveikt fólk getur
reiknað með því að
hitta fyrir lækni á spít-
alanum sem staðið hef-
ur vaktina í sólarhring
eða meira án hvíldar, er
ekki vel komið fyrir ís-
lensku heilbrigðiskerfi
(sem nýlega er búið að
lýsa yfir að sé „hið
besta í heimi“). Slíkt er
hættulegt sjúklingum – og reyndar
læknunum sjálfum; ný dæmi þekkj-
ast í okkar hópi um yfirlið við vinnu
vegna ofþreytu!
Stjórnvöld verða að rétta okkar
hlut, gera starfið þannig að ungir
læknar geti hugsað sér að vinna það.
Og náttúrulega helst þannig að ég
geti sagt við dóttur mína: „Pabbi
kemur heim í kvöld, og á morgun
skulum við fara í barbí.“
Pabbi, viltu koma heim í kvöld?
Andri Már
Þórarinsson
Höfundur er deildarlæknir á skurð-
deildum Lsp. við Hringbraut.
Unglæknar
Aðstæður ungra lækna í
dag eru um margt ólíkar
því sem gerðist fyrir 2
áratugum, segir Andri
Már Þórarinsson. Við
eigum vel flest fjöl-
skyldur og börn.