Morgunblaðið - 30.10.2002, Page 8

FRÉTTIR
8 MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
H
U
S
18
79
0
0
9/
20
02
Íbúðin skiptir um svip!
20% afsláttur af öllum húnum út október.
Yfirfelldar innihurðir.
Mikið úrval.
Frábært verð
á yfirfelldum innihurðum.
20% af húnum.
Dæmi: Mahony
80 sm hurð og 10 sm karmur.
Verð aðeins 19.795 kr.
Málþing um Magnús Ketilsson
Sérkennilegur
og margbrotinn
FÉLAG um átjándualdar fræði gengstfyrir málþingi um
Magnús Ketilsson (1732–
1803), sýslumann í Búðar-
dal. Málþingið er haldið í
sal Þjóðarbókhlöðu, 2.
hæð, klukkan 13.30 2. nóv-
ember nk. Það er öllum op-
ið og kostar ekkert inn.
Ragnhildur Bragadóttir
ritari félagsins og afkom-
andi Magnúsar svaraði
nokkrum spurningum.
Segðu okkur aðeins frá
Magnúsi?
„Magnús Ketilsson var
fræðimaður og sýslumaður
Dalamanna. Hann var einn
af merkustu Íslendingum
18. aldar, umbótamaður í
jarðyrkju og fleiri greinum
landbúnaðar og ritaði fjöl-
margt um þau efni. Ennfremur
hafði hann um tíma umsjón með
Hrappseyjarprentsmiðju og gaf út
um þriggja ára skeið Islandske
Maaneds Tidender, fyrsta tímarit
Íslendinga. Var hann þannig fyrsti
blaðamaður Íslendinga.
Magnús var sérkennilegur og
margbrotinn persónuleiki. Hann
var elstur níu barna séra Ketils
Jónssonar í Húsavík norður og
Guðrúnar Magnúsdóttur, systur
Skúla landfógeta og móðursystur
Geirs biskups Vídalíns. Heim
kominn frá Kaupmannahöfn 1754
tók hann strax við Dalasýslu. Er
haft fyrir satt að hann hafi verið
svo snauður, að varla hafi hann átt
fötin utan á sig. Í Búðardal á
Skarðsströnd fluttist hann 1762 og
hafði mikil umsvif, bjó þar stórbúi,
stundaði fjölbreytt fræðastörf auk
embættisstarfa.“
Segðu okkur meira...
„Magnús var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Ragnhildur Egg-
ertsdóttir á Skarði, Bjarnasonar
hins ríka á Skarði. Magnús var
málafylgjumaður mikill, harð-
drægur fjáraflamaður, talinn ákaf-
lega féfastur og vinnuþjarkur hinn
mesti, hélt fólki sínu mjög til verka
og krafðist af því reglusemi og sið-
prýði. Hann tók hart á öllu flakki
og betliferðum karla og kerlinga
úr öðrum sveitum, en Ragnhildur
mátti ekkert aumt sjá og var ein-
staklega örlát við fátæklinga og
aðra sem bágt áttu. Er mælt að
hún hafi stundum, þegar sýslu-
maður var í þingaferðum, búist
kerlingarbúningi, gengið með svo-
kallaða Saurbæjarhettu á höfði. Á
hettunni var goggur framan á enn-
inu og mátti snúa henni svo
ógjörla sá í andlitið. Reið hún út á
Skarð og hafði poka á baki með
fatnaði og ýmsu öðru sem hún ætl-
aði til glaðningar þurfalingum, en
lét trúnaðarkonu sína útbýta gjöf-
unum. Magnús lét hana sjálfráða
um að rétta fátækum hjálparhönd
enda unni hann henni mjög. Varð
þeim 11 barna auðið, fjögur þeirra
giftust systkinabörnum sínum, svo
Skarðsauðurinn mætti haldast
innan ættar. Er mikill ættbogi af
Magnúsi og Ragnhildi kominn.“
Einhverjar skemmti-
legar sögur?
„Magnús var árrisull
og þurfti afar lítinn
svefn, fór yfirleitt á
fætur klukka fjögur að
morgni, tveim stundum
á undan heimilisfólki og drakk
mikið ketilkaffi í morgunsárið og
kallaði hugvekjur sínar. Sjálfur
var hann neyslugrannur og vildi
ekki fitna. Þættist hann fitna um
of, gekk hann langar leiðir eða
malaði af miklum móð korn í hand-
kvörn. Eftir fertugt sat hann
venjulega við lestur eða skriftir
fram eftir degi eða yfirheyrði
skólapilta, en á veturna þegar
hann sá ekki lengur til við lestur,
eftir að hann hafði misst fyrri
konu sína, hallaði hann sér gjarna
að stólbakinu og runnu þá stund-
um tár niður kinnar hans. Þegar
hann hafði setið þannig um stund
og orðið var fullrokkið tók hann
langspil sem hann lék á manna
best. Hann var einnig listaskrifari
og hafði fagra söngrödd. Magnús
var orðvar og laus við stóryrði,
heyrðist aldrei fara með blótsyrði
eða klám. Það versta sem frá hon-
um heyrðist var: „Gastu ekki haft
það öðruvísi ólukkan þín?“
En sérviskur og svoleiðis?
„Magnús var annálaður fyrir
reglusemi en var þrátt fyrir það
mikill neftóbaksmaður og vín-
hneigður mjög. Viðmót hans var
þurrlegt og enginn var hann gleði-
maður utan víns. Hann gaf sig lítt
að solli eða veislum en hafði sér-
stakan hátt á í drykkju sinni,
drakk einungis 2–3 á ári og þá
mikið.
Hvað með útgáfumálin?
„Magnús átti eitt stærsta bóka-
og handritasafn á landinu. Dætr-
um sínum kenndi hann latínu og
grísku og sendi til menntunar.
Hann var ekki aðeins einhver
áhugasamasti ræktunarmaður
sinnar samtíðar, og þótt lengra
væri leitað, heldur einnig einhver
hinn atorkumesti og framtaks-
samasti um flest er til framfara
horfði. Hann var mikill áhrifamað-
ur á sinni tíð, afkastaði meiru við
að frumsemja og gefa
út bækur en nokkur
annar allt frá dögum
Guðbrands biskups,
forföður síns, eða þar til
Magnús Stephensen
kom til skjalanna.“
Hann hefur ekki notið sann-
mælis?
Hans hefur ekki verið minnst
sem skyldi og vill nú Félag um
átjándu aldar fræði gera bragar-
bót þar á. Dr. Sturla Friðriksson,
Jónas Jónsson, dr. Einar G. Pét-
ursson, Guðjón Friðriksson og
Hrafnkell Lárusson munu gera
Magnúsi þar skil.
Ragnhildur Bragadóttir
 Ragnhildur Bragadóttir er
fædd í Reykjavík 27. júlí 1952.
Stúdent frá MR 1972. Lauk BA-
prófi í bókmenntum og upplýs-
ingafræðum 1977 og BA-prófi í
sagnfræði 2001. Var yfirbóka-
vörður hjá Menningarstofnun
BNA í 12 ár. Forstöðumaður
myndasafns og síðan yfirþýðandi
hjá Íslenska útvarpsfélaginu í
nokkur ár og deildarstjóri í
Landsbókasafni Íslands – Há-
skólabókasafni um árabil. Hefur
nú umsjón með einkaskjalasöfn-
um Borgarskjalasafns Reykja-
víkur.
… runnu þá
stundum tár
niður kinnar
hans
Þér verðið að hætta þessu löggu-jólasveinaföndri, frú dómsmálaráðherra, hér duga engir
pappavendir. Þessir ormar eru að gera mig gráhærðan.