Morgunblaðið - 06.11.2002, Blaðsíða 30

LISTIR
30 MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Listháskóli Íslands, Skipholti Dag-
ur Eggertsson flytur fyrirlesturinn
Staður fyrir samræður kl. 12.30.
Dagur lauk prófum frá arkitekta-
skólum í Osló og Helsinki. Hann er
búsettur í Osló og rekur þar arki-
tektastofuna Nois arkitektar ásamt
fleirum. Dagur kennir einnig við arki-
tektaskólann í Osló en er um þessar
mundir gestakennari við hönn-
unardeild Listaháskóla Íslands.
Ásrún Tryggvadóttir, dósent við
Kennaraháskóla Íslands, heldur fyr-
irlestur í skólanum, sal 2, í nýbygg-
ingu kl. 16.15. Rakin verður saga og
þróun listrænnar bókagerðar í máli
og myndum og leitast við að skil-
greina bókverk, bókalist og listabæk-
ur.
Fyrirlesturinn er á vegum Rann-
sóknarstofnunar KHÍ.
Rannsóknakvöld Félags íslenskra
fræða verður í Sögufélagshúsinu,
Fischersundi 3, kl. 20.30. Fyrirlesari
er Valdimar Tr. Hafstein þjóðfræð-
ingur og í erindi sínu fjallar hann um
samband höfundarréttar við þjóð-
fræðaefni. Valdimar mun stikla á
stóru í félags- og hugtakasögu höf-
undarréttar með tilliti til þjóðfræða-
efnis og fjalla um alþjóðlegt átak á
vegum undirstofnana Sameinuðu
þjóðanna til að vernda „höfund-
arlausa“ menningu með höfund-
arréttarlögum.
Valdimar er stundakennari í þjóð-
fræði við Háskóla Íslands og dokt-
orsnemi við Kaliforníuháskóla í
Berkeley. Í fyrirlestrinum kynnir
hann efni doktorsrannsóknarinnar
sem hann vinnur að um þessar mund-
ir.
Súfistinn, bókabúð Máls og menn-
ingar Laugavegi Málþing sem ber
yfirskriftina Er orðið upphafið? hefst
kl. 20. Mörður Árnason, Svanhildur
Óskarsdóttir og Sjón ræða málin í
kjölfar útkomu Íslensku orðabók-
arinnar. Dagskráin hefst klukkan 20.
Penninn-Eymundsson, Austur-
stræti 18 Reynir Traustason les upp
úr bók sinni Líf og leyndardómar
Sonju W. Benjamínsson de Zorilla kl.
12.30.
Bókaforlagið Bjartur stendur fyrir
lestri úr nokkrum bókum sem ný-
komnar eru út hjá forlaginu og hefst
dagskráin í Hlaðvarpanum kl. 20.30.
Viðar Hreinsson les úr Landnem-
anum mikla, ævisögu Stephans G.
Stephanssonar, Guðrún Eva Mín-
ervudóttir les úr skáldsögu sinni Sag-
an af sjóreknu píanóunum, Steinar
Bragi les úr skáldsögu sinni
Áhyggjudúkkur og Þorvaldur Þor-
steinsson les úr ævintýri sínu Blíð-
finnur og svörtu teningarnir – Ferðin
til Targíu. Þá munu Elísa Björg Þor-
seinsdóttir lesa úr þýðingu sinni á
Veröld okkar vandalausra eftir
Kazuo Ishiguro og Árni Ibsen úr þýð-
ingum sínum á ljóðum Williams Car-
los Williams. Þá munu Anna Pálína
Árnadóttir og Gunnar Gunnarsson
flytja lög við ljóð eftir Stephan G.
Stephansson.
Vöruhúsið á Höfn í Hornafirði
Sýning á þýskum samtíma-
ljósmyndum verður opnuð í dag.
Myndirnar eru í eigu Nytja-
listasafnins í Gera í Þýskalandi. Safn-
ið efnir til sýninga á tveggja ára fresti
og veitir verðlaun ljósmyndurum sem
þykja skara fram úr. Safnið kaupir
jafnan myndir þáttakenda og all-
margar þessara ljósmynda verða nú
sýndar í Vöruhúsinu. Sýningin er
komin til Hafnar fyrir milligöngu
Goethe-stofnunarinnar í Reykjavík.
Sýningin verður opin næstu helgar
frá kl. 14–18. Á sama tíma er hægt að
skoða jöklasýninguna og er aðgangur
ókeypis á þessar sýningar.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
P
rófkjörsslagur er haf-
inn fyrir næstu
kosningar. Fyrir
sumum er þetta
óþolandi tími, enda
verður vart þverfótað fyrir
frambjóðendum vikurnar fyrir
kjördag, þ.e. ef kosningabar-
áttan lukkast vel. Og engin
furða að menn spyrji sig hvað
verði eiginlega um suma fram-
bjóðendurna í þau fjögur ár
sem líða á milli kosninga.
Áhugaleysið skein úr svipnum
á fréttamanni Stöðvar 2, þegar
hann tók viðtöl við fulltrúa
frambjóðenda í vikunni. Var það
svo áberandi að fréttamaðurinn
virtist undrast það sjálfur og
hafði orð á því í fréttinni. Það
má velta því fyrir sér hvort því
ætti ekki að vera öfugt farið;
hvort fréttamenn ættu ekki að
sýna prófkjörum meiri áhuga en
aðrir. Þá fer
valið á listana
fram fyrir
opnum tjöld-
um og frétta-
menn fá
tækifæri til
að fylgjast með öllu sem fram
fer. Og má raunar velta því fyr-
ir sér hvort ekki sé hlutverk
fjölmiðla að ýta undir áhuga al-
mennings á þátttöku í lýðræð-
islegum kosningum.
Það gleymist stundum hvað
fólk þarf að leggja á sig og
leggja undir til þess að ná ár-
angri í stjórnmálum. Ímyndum
okkur að kosið væri í störfin á
hinum almenna vinnumarkaði.
Ef auglýst væri starf frétta-
manns Stöðvar 2, þá þyrfti að
skila inn lista yfir meðmæl-
endur, leigja húsnæði undir
kosningaskrifstofu, bjóða upp á
veitingar vikum saman, smala
saman ættingjum, vinum og
kunningjum til að sannfæra fólk
út um allan bæ um að maður
væri hæfur til starfans, hengja
upp auglýsingaspjöld, dreifa
bæklingum í öll hús, o.s.frv.
Kosningabaráttan kostaði að
lágmarki milljón og ef mikill
slagur væri um starfið gæti
kostnaðurinn skipt milljónum.
Oftast nær hlypu vinir og
vandamenn eða fyrirtæki undir
bagga með umsækjendum, en
svo gæti líka farið að fyrstu ár-
in í nýrri vinnu færu í að borga
niður skuldir eftir baráttuna,
þ.e. ef viðkomandi væri svo lán-
samur að hreppa kosningu. Ætli
fréttamenn á Stöð 2 bæru þá
ekki meiri virðingu fyrir því
ferli sem fylgir prófkjörum?
Yfirleitt er fólkið sem gefur
kost á sér í prófkjörum sæmi-
lega frambærilegt og í góðri
vinnu, sem er jafnvel betur
launuð en þingmennskan. Hvað
veldur því að fólk fæst til að
gefa kost á sér?
Blaðamaður heyrði í nokkrum
frambjóðendum og voru þeir á
einu máli um að áhugi á fé-
lagsstarfi og stjórnmálum lægi
til grundvallar. „Það má kalla
það köllun eða ástríðu, enda
blasa gallarnir við ef málið er
hugsað,“ sagði einn þeirra. „Er
eftir peningum að slægjast?
Nei. Er fjölskyldan ánægð? Nei.
Færðu almennt gott umtal og
ert vinsæll hjá öllum? Nei.“
Frambjóðendur eru margir á
því að opin prófkjör séu á und-
anhaldi, vegna þess að þau
flæmi nýtt fólk frá þátttöku í
stjórnmálum. Þau séu fjárfrek
og úrslitin geti verið meiðandi
fyrir fólk sem nái engum ár-
angri. Líkleg þróun sé sú að
prófkjör verði takmörkuð við
flokksmenn eða einhvern hluta
þeirra.
Sú skoðun kom einnig fram
að engin þeirra leiða sem stuðst
hefði verið við væri gallalaus og
því gæti verið hollt að nota þær
til skiptis, hafa annað slagið
prófkjör, en þess á milli upp-
stillingu eða beina valinu inn í
raðir flokksmanna.
Einna umdeildast við opin
prófkjör er að fjöldi fólks virð-
ist telja það borgaralegan rétt
sinn að hafa áhrif á það í mörg-
um flokkum hverjir séu í fram-
boði til Alþingis og tekur því
þátt í mörgum prófkjörum. Til
dæmis tóku yfir 400 Siglfirð-
ingar þátt í prófkjöri framsókn-
armanna í janúar árið 1999 og
mánuði síðar yfir 800 Siglfirð-
ingar í prófkjöri Samfylking-
arinnar. Það þýðir að rúmlega
100% atkvæðisbærra manna á
staðnum tóku þátt. „Íhaldið var
greinilega í mínus,“ sagði þing-
maður framsóknar kankvís við
blaðamann. Útkoman varð þó
önnur í þingkosningunum, enda
sagði einn bæjarbúa í samtali
við blaðamann: „Þetta var eins
og fótboltaleikur; við bæjarbúar
stóðum saman gegn Króks-
urunum.“
Frambjóðendur fara mismun-
andi leiðir til að fjármagna bar-
áttuna og leita flestir til fyr-
irtækja. Svo eru menn
misjafnlega hagsýnir. Til dæmis
segist Guðmundur Hallvarðsson
þingmaður Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík nota nokkuð af
sömu gögnum og í prófkjörinu
árið 1994, t.d. heljarmikinn
borða framan á kosningaskrif-
stofunni. Í sumum kjördæmum í
prófkjöri Samfylkingarinnar er
bannað að auglýsa í fjölmiðlum.
Það hefur sína kosti og galla.
Það þýðir að baráttan verður
ekki eins fjárfrek fyrir fram-
bjóðendur, en að sama skapi er
erfiðara fyrir nýtt fólk að vekja
athygli á sér og sínum málstað.
Stundum tekst frambjóð-
endum að finna nýstárlegar
leiðir til að koma sér á fram-
færi. Þegar Eyjólfur Konráð
Jónsson tók þátt í prófkjöri
sjálfstæðismanna árið 1990, þá
ávarpaði hann kjósendur með
nafni í bréfum með aðstoð
tölvutækninnar. Þetta olli mikl-
um titringi hjá öðrum frambjóð-
endum og kom kjósendum í
opna skjöldu. Héldu margir að
þetta væri til marks um að Eyj-
ólfur Konráð þekkti þá persónu-
lega.
Hvaða leið sem farin verður
við val á lista flokkanna fyrir
næstu alþingiskosningar er
næsta víst að nýtt fólk á eftir
að hasla sér völl. Í sinni fyrstu
kosningabaráttu var Rannveig
Guðmundsdóttir í þeim sporum.
Þá steig hún í fyrsta skipti í
pontu og það í sjónvarpssal.
„Við höfðum fengið einhver til-
skrif, s.s. að vera ekki í smá-
köflóttu eða bláu og að þúsund
hefðu komið upp í pontu á und-
an okkur, og enginn þeirra dáið.
Þegar ég stóð upp var ég alveg
viss um að ég yrði sú fyrsta til
að deyja.“
Prófkjör
og pólitík
Er eftir peningum að slægjast? Nei. Er
fjölskyldan ánægð? Nei. Færðu gott um-
tal og ert vinsæll hjá öllum? Nei.
VIÐHORF
eftir Pétur
Blöndal
pebl@mbl.is
TÓMAS R. Einarsson bassaleikari
er gestur fyrstu háskólatónleika
vetrarins í Norræna húsinu í dag kl.
12.30. Með Tómasi leika Eyþór
Gunnarsson á píanó, Jóel Pálsson, á
saxófón og bassaklarínett og Matt-
hías M.D. Hemstock á trommur. Á
efnisskránni eru sex valsar um ást-
ina eftir Tómas. „Það sem þeir eiga
sameiginlegt, er rómantísk tilfinn-
ing,“ segir Tómas um valsana sína.
„Sá elsti er frá 1989, og þeir yngstu
frá síðasta ári, og þá erum við að
frumflytja. Þrír þeirra, Vangadans,
Maínótt og Ástarvísa hafa komið út
á geisladiskum áður.“ Tómas segir
að valsarnir séu eins konar hljóm-
astúdía. „Það sem liggur að baki
þeirra, er að búa til innri rök með
órökréttum hljómum, þ.e. fá út lóg-
ík þótt það sé lítið rökrétt við
hljómaröðina ef miðað er við klass-
íska hljómfræði. Það er þetta, og
svo þessi hæga íslenska þunglynd-
istilfinning af rómantískri gerð sem
einkenna valsana.“ Valsinn hefur
orðið lífseigur í djassinum þótt það
hafi tekið hann langan tíma að rata
inn í þá grein tónlistarinnar. „Ég
man varla eftir valsi í djasssögunni
fyrr en eftir 1950. Brubeck bandið
var oft með skrýtna metra, og þeir
hafa sjálfsagt verið með valsa, en
svo flæddi þetta yfir með Bill Evans
og fleiri slíkum um 1960. Á Norð-
urlöndunum eru valsarnir líka líf-
seigir í djassinum, og þeir hafa
hentað mér.“ Það er Margrét Jóns-
dóttir dósent sem á veg og vanda af
dagskrá Háskólatónleikanna en
henni til aðstoðar hafa verið Krist-
ján Valur Ingólfsson úr tónleika-
nefnd Háskólans og Margrét Bóas-
dóttir sem er þeim til ráðgjafar
fyrir hönd Félags íslenskra tónlist-
armanna.
Íslensk tónlist í öndvegi
Margrét Jónsdóttir segir að rekja
megi upphaf Háskólatónleika til
vetrarins 1940–41, þegar Björn
Ólafsson konsertmeistari og Árni
Kristjánsson píanóleikari léku són-
ötur eftir Beethoven í hátíðasal
skólans. Tónleikahald Háskólans í
núverandi mynd má rekja til ársins
1972, þegar Róbert Abraham Ott-
ósson, Þorkell Helgason og Þor-
steinn Gylfason tóku að sér að sjá
um það. Fyrstu tónleikar í þeirra
umsjá voru haldnir í Félagsstofnun
stúdenta, en um 1980 voru tónleik-
arnir fluttir yfir í Norræna húsið.
Þá var jafnframt farið að halda tón-
leikana í hádeginu á miðvikudög-
um. Það var Þorkell Helgason sem
átti þá hugmynd, og líklega hefur
það verið fyrsta hádegistón-
leikaröðin sem skipulögð var hér á
landi. Margrét segir að í vetur verði
tíu tónleikar í röðinni, fernir fyrir
jól og sex eftir jól. „Ég vil vekja sér-
staka athygli á þeim íslensku verk-
um sem verða á dagskránni í vetur.
Valsarnir hans Tómasar eru á dag-
skrá í dag; – þar af eru þrír þeirra
frumfluttir. Þórir Jóhannsson frum-
flytur verk eftir Óliver Kentish á
sínum tónleikum 13. nóvember og
leikur einnig nýlegt verk eftir Kar-
ólínu Eiríksdóttur, en bæði verkin
voru samin fyrir hann. Peter
Tompkins og Pétur Jónasson leika
Noktúrnu eftir Hildigunni Rúnars-
dóttur á tónleikum í febrúar. Það
verk var samið fyrir þá, og hefur
bara einu sinni heyrst áður. Sigríð-
ur Aðalsteinsdóttir og Daníel Þor-
steinsson flytja meðal annars þrjú
íslensk þjóðlög í útsetningu Snorra
Sigfúsar Birgissonar í mars og Há-
skólakórinn flytur Háskólakantötu
Páls Ísólfssonar á lokatónleikunum
26. mars, og ég efast um að það
verk hefi heyrst oft á tónleikum.
Verkið var frumflutt haustið 1961 á
Háskólahátíð, þegar skólinn minnt-
ist 50 ára afmælis síns.“ Íslensk tón-
list verður því áberandi í dagskrá
Háskólatónleika í vetur og segja
þau Margrét, Kristján Valur og
Margrét Bóasdóttir að mikilvægt sé
að Háskólatónleikar verði sá vett-
vangur sem íslenskir tónlistarmenn
geti leitað til með íslenska tónlist og
að Háskólinn styðji þannig við ís-
lenska tónsköpun.
Bassaklarinetta og
gömbuflokkur
En það verður þó margt fleira á
dagskrá Háskólatónleika í vetur.
20. nóvember leika Lín Wei og Anna
Guðný Guðmundsdóttir verk fyrir
fiðlu og píanó eftir Fauré; viku
seinna leika Petrea Óskarsdóttir og
Þórarinn Stefánsson franska músík
fyrir flautu og píanó. Í febrúar
dregur Rúnar Óskarsson upp það
sjaldséða hljóðfæri bassaklarin-
ettuna og blæs verk eftir Eric
Dolphy, Claudio Ambrosini og
Wayne Siegel. Í mars leika Elísabet
Waage og Laufey Sigurðardóttir
verk fyrir hörpu og fiðlu, og sá ein-
staki viðburður verður einnig í þeim
mánuði að leikið verður á þrjár
gömbur, á tónleikum þeirra Ólafar
Sesselju Óskarsdóttur, Hildigunnar
Halldórsdóttur og Sigurðar Hall-
dórssonar, en þau leika tónlist frá
endurreisnartímanum.
Margrét Jónsdóttir segir kjörið
fyrir Háskólanemendur og aðra
gesti að hefja hádegishlé sitt á mið-
vikudögum í kaffiteríu Norræna
hússins. Tónleikarnir hefjast kl.
12.30 og eru um hálftíma langir. Að-
gangseyrir er 500 krónur en ókeyp-
is fyrir handhafa stúdentaskírteina.
Tómas R. Einarsson á fyrstu Háskólatónleikum vetrarins
Hæg íslensk þunglyndis-
tilfinning af rómantískri gerð
Morgunblaðið/Jim Smart
Margrét Bóasdóttir, Kristján Valur Ingólfsson og Margrét Jónsdóttir. Þau
skipuleggja Háskólatónleika í vetur, þar sem íslensk tónlist er í öndvegi.
Tómas R. Einarsson og félagar
hans leika sex valsa Tómasar um
ástina á Háskólatónleikum í dag.