Morgunblaðið - 10.11.2002, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
M
AGNÚS
Magnússon
er þekktast-
ur fyrir að
hafa stjórnað
spurninga-
þættinum
Mastermind í aldarfjórðung í breska
ríkissjónvarpinu, BBC. En þar er
aldeilis ekki upptalið; hann hefur
komið víðar við. Stjórnaði lengi öðr-
um þætti hjá BBC, Chronicle, og hef-
ur auk þess þýtt margar íslenskar
bækur, bæði Íslendingasögurnar og
verk Halldórs Laxness, á enska
tungu.
Magnús er 73 ára, fæddur í
Reykjavík árið 1929. „Pabbi var frá
Akureyri og mamma frá Laxamýri
en þau hittust í Reykjavík og ég
fæddist þar.“ Magnús bjó aðeins
fyrstu níu mánuði ævinnar hérlendis.
Faðir hans varð yfirmaður Sam-
bands íslenskra samvinnufélaga
(SÍS) í Evrópu 1930, með aðsetur í
Edinborg, og þá fluttist fjölskyldan
til Skotlands. Magnús hefur ekki bú-
ið á Íslandi síðan þá, en talsvert verið
hér og talar góða íslensku. Samtalið
fer því fram á móðurmálinu en „ég
þarf stundum að skreppa í enskuna“,
segir hann í upphafi.
Að rifna úr monti!
Magnús segir það hafa komið sér
mjög á óvart að honum hlotnist heið-
ursverðlaun Eddunnar að þessu
sinni. En því sé ekki að leyna að hon-
um þyki ákaflega vænt um það. „Mér
finnst þetta gríðarlegur heiður fyrir
mann sem ekki hefur búið á Íslandi í
72 ár. Ekki ósvipað því að fá fálkaorð-
una. Ég er eiginlega að rifna úr
monti!“
Hann líkir slíkum heiðursverð-
launum við að minningargrein. „Fólk
talar fallega um þig á meðan þú ert
enn á lífi!“
Nú hlær hann dátt.
„Þetta skiptir máli fyrir mann í
mínu starfi, þar sem fólk er þekkt í
dag en gleymt á morgun. Það er stór-
kostlegt að gleymast ekki, að eignast
orðstír.“
Ámóta verðlaun eru veitt í Bret-
landi; BAFTA – British Academy of
Film and Television Award, og þar
eru líka einu sinni á ári veitt svona
heiðursverðlaun. „Þar koma aðeins
til greina menn sem lifa af,“ segir
Magnús og bætir við: „Þau er hægt
að fá ef maður verður nógu gamall!“
Aftur skellir hann upp úr.
En hvenær og hvernig skyldi
Magnús hafa kynnst þessum miðli,
sjónvarpinu?
Hann svarar því þannig að eftir að
námi lauk í háskólanum í Oxford hafi
hann þurft að fara „að græða“! Varð
að fara að vinna fyrir sér. Í Oxford las
hann ensku og norrænu „og ég flækt-
ist svo út í fjölmiðlun til þess að vinna
mér inn vasapeninga. Svo fór reynd-
ar að það varð mitt aðalstarf, og síðar
var mér boðið að prófa sjónvarp“.
Magnús starfaði fyrst sem
blaðamaður á prentmiðlum og sinnti
að mestu leyti greinaskrifum.
Byrjaði á Scottish Daily Express og
starfaði síðar á The Scotsman, þar
sem hann varð aðstoðarritstjóri.
Svo bauðst Magnúsi að prófa sjón-
varp, eins og hann tekur til orða, og
líkaði það strax vel.
„Ég byrjaði í gamanþætti sem hét
Tonight, snemma á sjöunda áratugn-
um. Þátturinn var sendur út beint frá
London á hverju kvöldi og það var
ægilega gaman. Þarna var um eins
konar brautryðjandastarf að ræða og
ég lærði mikið af þessu.“
Seinna tók hann svo að sér þátt
sem kallaðist Chronicle, sem var á
dagskrá einu sinni í mánuði. „Þar
fjallaði ég um sögu og fornleifafræði
hvarvetna í heiminum í hverjum
mánuði. Og fékk því að fara um allan
heim og reportera.“
Hann samsinnir því að það hafi
verið algjört draumastarf.
„Ó já, ég fékk borgað fyrir að
ferðast um og læra. Það var alveg
stórkostlegt!“
Í einum af fyrstu þáttunum heim-
sótti hann t.d. Trójuborg, þar sem nú
er vestasti hluti Tyrklands; vettvang
Trójustríðsins sem Hómer segir frá í
Illíonskviðu, hann fór til Suður-Am-
eríku og einn þátturinn fjallaði um
Vínland, svo dæmi séu tekin. „Það
var ægilega spennandi.“
Vasapeningar
Spurningaþátturinn Mastermind
hóf göngu sína á BBC 1972. Magnús
segist eiginlega hafa tekið hann að
sér til þess að næla sér í svolitla vasa-
peninga. „Þetta voru eingöngu 22
þættir á ári og ekki svo mikil vinna í
kringum þá. En þættirnir urðu svo
vinsælir að þeir voru það eina sem
fjöldi fólks vissi að ég væri að fást við
í sjónvarpi. Ég stjórnaði hins vegar
Chronicle lengi samhliða Master-
mind.“
Magnús hefur fjallað mikið um vík-
ingaöldina, og segir þann tíma í sér-
stöku uppáhaldi hjá sér. „Já, þegar
maður er Íslendingur er ekki annað
hægt,“ segir hann. „Ég hef skrifað
dálítið mikið um Ísland og víkinga-
öldina yfirleitt og gert líka sjónvarp
um það.“ Tólf þátta sjónvarpsþátta-
röð sína, Vikings!, gerði Magnús
1980 og var hún sýnd hérlendis á sín-
um tíma.
„Svo hef ég komið heim og gert
þætti eins og Magnusson’s Iceland,
Land of My Fathers og fleiri.“
Tengslin við Ísland hafa sem sagt
alltaf verið mikil og áhugi Magnúsar
á þeim geysilegur.
„Við erum ekki nógu margir, Ís-
lendingar, til þess að nokkur geti
skorast undan!“
Hann hefur til dæmis þýtt íslensk-
ar bækur í miklum mæli á enska
tungu, bæði nokkrar Íslendinga-
sagnanna og sumar bóka Halldórs
Laxness.
Hann hlær, þegar blaðamaður full-
yrðir að það sé ekki slæmt djobb.
„Nei, yndislegt! Og nú hef ég feng-
ið tækifæri til að endurskoða þýðing-
arnar. Þetta er allt að koma út aftur.
Ný þýðing Heimsljóss kom út í
Ameríku fyrir mánuði, Brekkukots-
annáll og Paradísarheimt eru líka
komnar út aftur, Atómstöðin kemur
út næsta sumar og Kristnihaldið
kemur út eftir ár, svo mikið hefur
verið að gera. Það er ægilega gaman
að gera þetta aftur og ég er sífellt að
læra hvernig á að þýða.“
Og hann segir sögurnar breytast
talsvert í ensku útgáfunni frá því sem
áður var.
„Mesta breytingin er að ég nota ís-
lensku nöfnin alveg eins og þau eru.
Fyrir 30 árum þorðu breskir útgef-
endur ekki að nota nöfn eins og Álf-
grímur; hann varð að vera Alfgrim,
Njáll varð Njal og hundurinn Sámur
varð Sam.
Nú fékk ég hins vegar leyfi til að
nota íslensku mannanöfnin og ís-
lensk staðarnöfn.“
Og við það að endurskoða þýðingar
verka Halldórs Laxness kveðst
Magnús hafa lært meira en áður um
það hvernig Laxness vann. „Það hef-
ur verið dásamlegt að fara yfir þetta
aftur. Ég er alltaf að læra um Lax-
ness; fæ aldrei nóg af honum.“
Nefnir svo að þegar hann kom
heim í vor til að tala á Laxness-þingi
hafi hann lært mikið af því að hlusta á
fræðimennina sem þar töluðu um
skáldið. „Mér finnst ég þekkja hann
miklu betur en áður.“
Ein þeirra bóka sem Magnús hef-
ur skrifað er Scotland: the story of a
nation. „Ég er ekki sagnfræðingur,
en ég er mikill sagnamaður. Og þar
er mikill munur á. Ég segi sögu Skot-
lands því ég vil endilega hvetja fólk
til þess að sýna fortíðinni áhuga.“
Telur hann ef til vill að fólk al-
mennt sé ekki nægilega áhugasamt
um fortíðina?
Að gleymast ekki
Morgunblaðið/Sverrir
Magnús Magnússon í kunnuglegri stellingu; situr í förðunarstólnum áður en hann fór í viðtal í Ríkissjónvarpinu á föstudaginn.
Magnús Magnússon, sjónvarpsmaður í Bretlandi, tekur í kvöld við heiðursverðlaunum Eddunnar, íslensku kvikmynda- og sjón-
varpsakademíunnar. Skapti Hallgrímsson spjallaði við Magnús og komst að því að hann hóf störf í blaðamennsku á sínum tíma í
því skyni að afla sér vasapeninga og að hann lærði að blóta á íslensku sem 17 ára háseti á síldarvertíð um borð í gamla Snæfellinu.