Morgunblaðið - 10.11.2002, Blaðsíða 64

MORGUNBLAÐIÐ, KRINGLUNNI 1, 103 REYKJAVÍK, SÍMI 569 1100, SÍMBRÉF 569 1181, PÓSTHÓLF 3040,
ÁSKRIFT-AFGREIÐSLA 569 1122, NETFANG: RITSTJ@MBL.IS, AKUREYRI: KAUPVANGSSTRÆTI 1 SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 2002 VERÐ Í LAUSASÖLU 190 KR. MEÐ VSK.
Fyrsta heimilið
ÞJÓÐVERJAR ráðgerðu loftárás
á Reykjavík í októbermánuði
1940. Þetta kemur fram í nýrri
bók „Ísland í hers höndum“ sem
kemur út nú um helgina eftir
Þór Whitehead, prófessor í
sagnfræði við Háskóla Íslands.
Þessar upplýsingar hafa ekki
birst áður en rannsóknir Þórs
hafa leitt í ljós að Þjóðverjar
höfðu lagt drög að loftárás á
„Reykjavíkurflugvöll“ haustið
1940.
Þá ráðgerðu Þjóðverjar að
sigla út á Atlantshaf svonefndu
vasaorrustuskipi sem nefndist
Admiral Scheer. Þeir óttuðust
hins vegar að bandamenn hygð-
ust sitja fyrir skipinu milli
Grænlands og Íslands. „Þeir ótt-
uðust jafnframt að bandamenn
væru búnir að koma flugvélum
til Íslands og leggja þar flug-
völl,“ segir Þór Whitehead.
„Væri því hugsanlegt að gerðar
yrðu loftárásir á skipið ef Bret-
ar yrðu þess varir. Þjóðverjar
höfðu því uppi áform um að
safna saman sínum stærstu
sprengjuflugvélum af gerðinni
Focke-Wulf Kondor í Noregi og
gera loftárás á „Reykjavík-
urflugvöll“ til að greiða þannig
fyrir siglingu skipsins.“
Þessi áform voru hins vegar á
misskilningi byggð, að sögn
Þórs. „Reykjavíkurflugvöllur
var þá ekki til, hann hafði enn
ekki verið lagður en drög höfðu
verið lögð að því að hefja það
verk. Upplýsingar Þjóðverja
voru því ekki fullnægjandi þó
svo að þeim hafi greinilega bor-
ist njósn af áætlunum Breta.
Skipið komst hins vegar óséð út
á hafið í skjóli þess að veðrið
versnaði. Því varð ekkert af
loftárás á Reykjavík en ekki
þarf að fara mörgum orðum um
hvílíkar hörmungar hefðu getað
riðið hér yfir. Ljóst er að Þjóð-
verjar hefðu tæmt sprengjufarm
sinn yfir Reykjavík jafnvel þótt
þeir hefðu engan flugvöll fund-
ið. Ef til vill hefði höfnin þá ver-
ið rökrétt skotmark sem og her-
skálahverfin en mörg þeirra
voru inni í bænum.
Þetta er eina dæmið sem ég
hef fundið í rannsóknum mínum
um áform um meiriháttar loft-
árás á Ísland.“
Veðrið bjargaði Reykjavík
Þjóðverjar höfðu
uppi áform um
loftárás á Reykja-
vík árið 1940

Myndræn tímavél/B14
SIGURÐUR Markússon, fyrrver-
andi stjórnarformaður Sambands
íslenskra samvinnufélaga, sem
stýrði uppgjöri SÍS á sínum tíma
segir nokkur hundruð listaverk í
eigu Sambandsins hafa verið seld
fyrirtækjum sem voru skyld Sam-
bandinu. Salan átti sér stað fyrir
tæpum tíu árum, í kringum 1993 og
1994. Sigurður segir að einir fjórir
kaupendur hafi keypt verkin og að
þau séu varðveitt þar enn að því er
hann best viti.
„Listaverkin voru metin af tveim-
ur óháðum aðilum og það var mjög
lítill munur á þessu mati, innan við
tíu prósent,“ segir hann.
Matið var lagt til grundvallar
söluverðinu og segir Sigurður að
það hafi verið í kringum 30 millj-
ónir króna á þeim tíma. Söluverðið
var notað til að gera upp skuldir
Sambandsins.
Að sögn Sigurðar voru í hópi
verkanna listaverk eftir langflesta
af stóru meisturum þjóðarinnar á
sviði myndlistar en einnig eftir
minna þekkta listamenn.
„Það voru verk þarna eftir Finn
Jónsson, Ásmund og Kjarval og
fleiri.“
Verkin eignaðist Sambandið á
löngum tíma og nefnir Sigurður að
Erlendur Einarsson, sem gegndi
forstjórastarfi SÍS í rúma þrjá ára-
tugi, hafi verið mikill áhugamaður
um málaralist.
„Hann keypti alltaf eitthvað af
listaverkum, líka eftir yngri lista-
menn sem síðar urðu þekktari,“
segir Sigurður.
Sambandið seldi
hundruð listaverka
fyrir tæpum tíu árum
Söluverð-
ið fór upp
í skuldir
ÞAÐ er jafnan margt um mann-
inn á kaffihúsum bæjarins um
helgar, enda sækja margir þang-
að eftirsóknarverð lífsgæði á
borð við kaffibolla og dagblað eða
félagsskap vina og vandamanna.
Setið á
kaffihúsi
Morgunblaðið/RAX
SKJÓLSTÆÐINGAR Svæð-
isskrifstofu málefna fatlaðra á
Reykjanesi eru nú margir að
flytja af stofnunum inn á
heimili, sem á stofnanamáli
nefnast sambýli, en það er eitt
af þeim úrræðum, sem um
þessar mundir er boðið upp á
til að gera fötluðum kleift að
lifa eðlilegu lífi eftir því sem
kostur er.
Sigríður Ósk Jónsdóttir er
í þeim hópi. Hún er nýflutt á
heimili fyrir fatlaða með sér-
íbúð. Fötlun Sigríðar Óskar er
þannig að hún ræður ekki við hreyfingar sínar og notar góm með rofabún-
aði, sem komið er fyrir á tungunni á henni, til að tjá sig. Hún kvaðst
ánægð með nýja sambýlið þegar Morgunblaðið heimsótti hana, enda ætti
hún þar góða vini./B1
Sigríður Ósk var að flytja í nýja íbúð.
Morgunblaðið/Golli
Tungumál Sigríðar
Í ársskýrslunni kemur fram, að
þrátt fyrir að nefnd á vegum fjár-
málaráðherra hafi komist að þeirri
niðurstöðu í febrúar 1999 að um-
rædd gjaldtaka samrýmdist ekki
þeim kröfum sem breytt ákvæði
stjórnarskrár setja hafa einstök
ráðuneyti dregið að hrinda áform-
um um breytingar á þessari stjórn-
sýslu í framkvæmd.
„…verður ekki séð af viðbrögð-
um hlutaðeigandi stjórnvalds að
þessari niðurstöðu sé andmælt,“
segir í skýrslu umboðsmanns um
niðurstöðu nefndar fjármálaráð-
herra. „Engu að síður er gjaldtök-
unni haldið áfram og það látið drag-
ast að gera breytingar á
framkvæmd hennar eða að fá ótví-
ræða afstöðu löggjafans til þess
hvort hann samþykkir fullnægjandi
lagaheimild til gjaldtökunnar. Um-
boðsmanni Alþingis er þarna nokk-
ur vandi á höndum. Hlutaðeigandi
stjórnvald hefur tjáð honum vilja
sinn til þess að færa umrædda
starfshætti til samræmis við þær
kröfur sem lög setja án þess að þau
áform gangi eftir. Á meðan verður
að ætla að umrædd stjórnsýsla sé
ekki í samræmi við lög,“ segir í
skýrslunni.
Tekur umboðsmaður einnig
dæmi af athugun sem hann hóf árið
1999 er varðaði réttarstöðu afplán-
unarfanga og málsmeðferð fangels-
isyfirvalda. Hefur orðið dráttur á
að dómsmálaráðuneytið setti reglur
um atriði sem tengjast þessu máli.
Gjaldtaka
talin fara á
svig við lög
UMBOÐSMAÐUR Alþingis telur að tiltekin gjaldtaka sem
átt hefur sér stað um árabil samkvæmt lögum um innheimtu
opinberra gjalda sé ekki í samræmi við lög. Dráttur hefur orð-
ið á að ráðuneyti hrintu áformum um breytingar í fram-
kvæmd. Umboðsmaður segir í ársskýrslu sinni að viðbrögð
stjórnvalda við athugunum sem hann hefur hafið að eigin
frumkvæði hafi valdið sé nokkrum vanda í starfi. Ástæðan er
aðallega dráttur á því að áform stjórnvalda gangi eftir og um-
beðnar breytingar verði að veruleika.
FJÁRHÚS í eigu Ingibjargar
Karlsdóttur á Blönduósi brunnu í
gærmorgun. Eldsins varð vart um
kl. 10 og með snarræði tókst
manni í nágrenninu að bjarga út
þeim sjö ám sem í húsinu voru en
talið er að einn hrútur hafi drepist.
Þessi fjárhús, sem voru komin til
ára sinna, gegndu ómetanlegu
hlutverki fyrir eigandann, Ingi-
björgu Karlsdóttur. Hús sem syðst
stóðu í fjárhúsalengjunni sluppu
óskemmd og mun Ingibjörg að öll-
um líkindum geta hýst kindur sín-
ar þar í vetur. Ekki er vitað um
eldsupptök.
Morgunblaðið/Jón Sigurðsson
Sjö ám
bjargað
úr bruna

Segir/4