Morgunblaðið - 16.11.2002, Blaðsíða 32

LISTIR
32 LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Nútímadanshátíð Tjarnarbíói. Kl.
17: Skin eftir Ástrósu Gunn-
arsdóttur, Solo2 eftir C. Corbett og
Rokstelpan eftir Sveinbjörgu Þór-
hallsdóttur. Kl. 20.30: Bylting hinna
miðaldra eftir Ólöfu Ingólfsdóttur
og Ismo-Pekka Heikinheimo.
Nemar úr Listaháskóla Íslands
verða með leiðsögn kl. 15 um sýn-
inguna Flökt-Ambulatory-
Wandelgang í Nýlistasafninu.
Hafdís Vigfúsdóttir lýkur burtfar-
arprófi í þverflautuleik frá Tónlist-
arskóla Kópavogs með tónleikum í
Salnum kl. 16.
Lúðrasveit Verkalýðsins heldur
barna- og fjölskyldutónleika í Ráð-
húsi Reykjavíkur kl. 14.
Höllin, Vestmannaeyjum Lög-
reglukórinn heldur tónleika kl. 15.
Maríella, Skólavörðustíg 12 Verk
eftir Sigtrygg Bjarna Baldvinsson
„Treemix-Skýmix “ verður á Mynd-
veggnum til 9. desember.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
ÞETTA er ekki í fyrsta sinnsem Guðbergur Bergssonsetur saman myndlist-arsýningu í Gerðarsafni
heldur hafa þau, Guðbergur og for-
stöðumaður safnsins, Guðbjörg
Kristjánsdóttir, átt heilladrjúgt
samstarf á þessum vettvangi áður.
Fyrst þegar Guðbergur valdi högg-
myndir Sæmundar Valdimarssonar
á sýningu í safninu í árslok 1998, í
tilefni 80 ára afmælis listamannsins.
Síðar þegar ákveðið var að setja
upp sýningu á verkum úr einkasafni
Þorvaldar Guðmundssonar í Síld og
fisk og eiginkonu hans, Ingibjargar
Guðmundsdóttur. Sýningin, Lífs-
hlaup, stóð yfir um aldamótin 2000.
Fyrir um tveimur árum vaknaði
sú hugmynd að gera sýningu um
birtuna í íslenskri myndlist sem nú
er að líta dagsins ljós.
„Maður veit aldrei hvernig hug-
mynd vaknar, sjáðu til,“ segir Guð-
bergur þegar hann er spurður um
kveikjuna að inntaki sýningarinnar.
„En maður tekur eftir því að birtan
skiptir afar miklu máli í íslenskri
myndlist. Þú sérð það á þessari sýn-
ingu,“ segir hann og rennir aug-
unum um salarkynnin. „Hér eru
ekki myndir af íslensku landslagi
heldur af íslenskri náttúru eða öllu
heldur birtunni sem ég held að hafi
ríkari áhrif á okkur en landslagið
sem slíkt.
Það hvað birta kunni að vera er
reyndar afstætt því hún getur líka
verið sú tegund af dimmu sem vekur
ljósið. Það er auðsætt á því hvernig
sköpunin varð að veruleika í Heil-
agri ritningu. Hlutir geta verið til
þótt þeir sjáist ekki. Í kristna hluta
heimsins er fyrsta dæmið um birt-
una og áhrif hennar að finna í Bibl-
íunni. Þar er eiginleiki ljóssins for-
senda fyrir því að sköpunarverk
guðs verði sjáanlegt. Áður hafði það
verið ósýnilegt eins og hugmynd:
Jörðin eyðileg, tóm og dimm en and-
inn sveif yfir vötnunum. Eins er það
með listaverkin. Þau eru til í formi
hugmyndar sem vaknar og verður
að raunveruleika. Slík vakning verð-
ur líka til þegar við sjáum íslenska
myndlist frá nýjum sjónarhóli og
fáum óvænt viðhorf til hennar.“
Hvernig valdir þú listamennina
sem hér eiga verk, þau Ásgerði Búa-
dóttur, Brynhildi Þorgeirsdóttur,
Eyborgu Guðmundsdóttur, Hring
Jóhannesson og Vilhjálm Bergsson?
„Ég valdi þau vegna þess að þau
komu flest fram þegar áhrif lands-
lagsmálverksins voru að dvína og hið
óhlutbundna málverk tók við.
Afstrakt málverkið hefur aldrei
verið eins vinsælt og myndir af ís-
lensku landslagi. Með þessari sýn-
ingu langar mig að koma á framfæri
að málararnir mála ekki landslag
heldur birtuna, hið andlega í ís-
lenskri náttúru. Afstraktlistin hefur
öðru fremur verið andleg list. Stað-
festingu á því er hægt að sjá í verk-
um Ásgerðar og Eyborgar. Og það
er auðsætt í verkum Hrings og Vil-
hjálms. Hringur tengist birtu jarðar,
Vilhjálmur birtu geimsins.
Mig langar líka til að gera áhorf-
endunum ljóst hvað er mikið sam-
hengi á milli allra listamannanna á
sýningunni.
Það er andlegt samband á milli
þeirra hvað varðar litanotkun sem á
sér djúpar rætur í íslensku hug-
arfari og listsköpun. Þó að litir séu
ekki nefndir í Eddukvæðum þá er
andlegi blærinn í ljóðunum jafnan í
ákveðnum „huglægum“ litum. Síðan
sést á seinni tímum hvernig þessir
litir, nefndir með nafni, eru eins og
undiralda í íslenskri menningu og
hefur áhrif á það hvernig málararnir
hverfa til ákveðinnar litanotkunar.
Þannig eru hefðirnar meðvitaðar,
ómeðvitaðar.
Litirnir sem alvarlegir málarar og
myndlistarmenn nota eru fremur
dimmir. Að miklu leyti stafar það af
því að í Eddukvæðunum eru andlegu
litirnir dimmir litir. Í dimmunni get-
ur líka falist birta.
Það er líka hægt að sjá samhengi í
formunum sem þessir listamenn
nota. Þau endurtaka sig ekki bein-
línis í verkunum heldur eiga sér viss-
ar hliðstæður sem auka fjölbreytni.
Þessi form eru ferhyrningar og þrí-
hyrningar og afleiðingar þeirra.
Ástæðan fyrir því að ég ákvað að
hafa myndina af fjallinu Keili utan á
sýningarskránni er sú að þríhyrn-
ingurinn er greinilega ríkjandi form
hjá mörgum íslenskum listamönn-
um.“
Flökta til og frá
„Það er fleira sem sameinar þessa
myndlistarmenn sem sýna hér í
Gerðarsafni. Eitt er það að þeir hafa
afar ákveðna myndsýn og eru ekki
að leita eftir neinu öðru en að koma
henni á framfæri.
Það sem háir íslenskum myndlist-
armönnum og íslenskum listamönn-
um almennt er eins konar umkomu-
leysi. Þeir eru sífellt óþolinmóðir að
leita að viðurkenningu. Þeir leita að
einhverju sem þeir halda að sé við
hæfi áhorfenda eða lesenda. Fyrir
bragðið eru þeir stöðugt að flökta til
og frá á ótraustu tilfinningasviði og
ná aldrei andlegum þroska. Þetta á
ekki við ofangreinda listamenn. Þeir
eru eins og Íslendingar voru áður
fyrr, menn og konur sem höfðu
ákveðið viðhorf til hlutverks síns
sem seinna glataðist eða breyttist
við það að stríðið skall á hugarheimi
okkar og atvinnuvegum.
Valið á listamönnunum tengist
líka hugtökunum um kyrrð. Eitt af
teppum Ásgerðar heitir til dæmis
Kyrrð. Margir sem hafa horft á það
gera sér ekki grein fyrir því að hugs-
un felst á bak við það og þess vegna
er engin tilviljun að það ber þetta
heiti. Hér á landi hafa verið haldnar
sýningar á málverkum eftir einstaka
málara en það hefur ekki verið hægt
að tengja þær almennilega með orð-
um og skilgreiningu.
Það hefur ef til vill verið tekið
fram frá hvað tímabili verkin eru.
Síðan hefur áhorfandinn þurft að
finna eitthvert samhengi í sýning-
unni. Með hjálp sýningarskrárinnar,
sem fylgir, á áhorfandinn ekki að-
eins að finna hið leynda samhengi í
verkunum heldur einnig sína eigin
hugmynd um birtuna.
Sýningarskráin er vegleg þar sem
myndir og texti skapa ákveðna sam-
fellu enda textinn verið gerður mjög
myndrænn. Þeir sem unnu sýning-
arskrána hafa gert það vel og
skemmtilega.“
Ekkert gert af tilviljun
Sýningin er augljóslega þaul-
hugsuð.
„Hér er ekkert gert af tilviljun
heldur er allt útreiknað og skipulagt.
Það á til dæmis við um hvernig
höggmyndum Brynhildar er komið
fyrir. Hvers vegna þær eru á þess-
um stað en ekki öðrum. Og hvers
vegna þær eru við hliðina á þessu
málverki eða veggteppi en ekki ein-
hvers staðar annars staðar í saln-
um.“
Er það þá þín eigin myndhugsun
sem ræður staðsetningu verkanna?
„Já, því sá sem sér um svona sýn-
ingu sér hliðstæðurnar frá sínum
sjónarhóli. En hann vill ekki gera
það á þann hátt að það liggi of mikið
í augum uppi vegna þess að hann vill
ekki koma fram við gestina eins og
þeir séu hálfgerðir kjánar sem sjái
ekkert með eigin augum. Slíkt er
bara gert í trúarsöfnuðum.
Sá sem setur upp sýningu leiðir
áhorfandann áfram með fínlegum
hætti þannig að hann uppgötvi sjálf-
ur, það skiptir höfuðmáli að hann
uppgötvi ekki vegna þess að hann sé
rekinn til þess. Þetta er enginn
barnaskóla lærdómur.“
Þú hefur lengi haft áhuga á mynd-
list. Á það við alla myndlist?
„Ég hef áhuga á myndlist, hvort
sem hún er gömul eða frumstæð.
Ég held ekki að myndlist eigi að
vera á einhvern sérstakan hátt held-
ur reyni ég að sjá tilganginn í verk-
unum og hugsunina á bakvið þau.
Stundum er engin hugsun á bak við
verkin heldur er eins og undirvit-
undin leiði myndlistarmanninn til að
gera hlutina á ákveðinn hátt.“
Þú hefur sjálfur fengist við mynd-
list.
„Já, og ég hef sýnt hér á Íslandi
þá einkum með SÚM og erlendis.
Ég hef til dæmis sýnt í arabalönd-
unum. Mér var nýlega boðið að taka
þátt í biennalinum sem verður í
Sameinuðu arabísku furstadæm-
unum á næsta ári og verið boðið að
halda þar fyrirlestur um listaheim-
speki.“
Hið leynda
samhengi
Morgunblaðið/Kristinn
Frá sýningunni sem Guðbergur Bergsson valdi verk á í Gerðarsafni.
Guðbergur Bergsson hefur valið fimm lista-
menn og verk þeirra á sýningu í Gerðar-
safni með tilliti til þess hvernig þeir nota
birtuna í verkum sínum. Hildur Einars-
dóttir ræddi við Guðberg um tilurð sýning-
arinnar, Kyrr birta – heilög birta.
he@mbl.is
DAGUR íslenskrar tungu er í dag,
16. nóvember, á fæðingardegi Jón-
asar Hallgrímssonar, en hann var
fyrst haldinn hátíðlegur árið 1996.
Fjölmargir aðilar efna til viðburða í
tilefni dagsins. Þá verður Stóra
upplestrarkeppni 7. bekkinga
grunnskólanna sett í dag, en hún er
haldin í tilefni dagsins. Fram fara
tvær forkeppnir í skólunum, bekkj-
ar- og skólakeppni, áður en keppt
er til úrslita í hverju byggðarlagi á
lokahátíðum í marsmánuði.
Málræktarþing
Málræktarþing Íslenskrar mál-
nefndar verður haldið í hátíðasal
Háskóla Íslands, kl. 11–13.30 og er
þetta í sjöunda sinn sem þingið er
haldið. Yfirskrift þingsins að þessu
sinni er Hver tekur við keflinu?
Samhengið í íslenskri tungu.
Frummælendur á þinginu verða
Guðrún Helgadóttir rithöfundur,
Andri Snær Magnason rithöfundur,
Benedikt Jóhannesson, stærðfræð-
ingur og framkvæmdastjóri Talna-
könnunar, og Þorvaldur Gylfason
prófessor. Guðrún Kvaran, formað-
ur Íslenskrar málnefndar, setur
þingið.
Mjólkursamsalan veitir styrk að
upphæð 400.000 krónur til nema á
háskólastigi sem vinnur að loka-
verkefni um íslenskt mál.
Söngnemendur Tónlistarskóla
Garðabæjar heiðra minningu Hall-
dórs Laxness með dagskrá í sal
Tónlistarskólans kl. 15. Þar flytja
nemendur þeirra Snæbjargar Snæ-
bjarnardóttur og Margrétar Óðins-
dóttur sönglög við ljóð Halldórs eft-
ir ýmis tónskáld, þar á meðal Jón
Ásgeirsson, Atla H. Sveinsson, Jón
Nordal og Jón Þórarinsson.
Ragnheiður Steindórsdóttir leik-
kona tengir síðan söngatriðin með
upplestri úr verkum skáldsins. Pí-
anóleikarar eru þær Katalín Lör-
incz og Kolbrún Ósk Óskarsdóttir.
Söngnemendur Nýja söngskól-
ans halda tónleika í Ráðhúsi
Reykjavíkur kl. 16. Flutt verða
sönglög við ljóð íslenskra ljóð-
skálda. Stutt kynning verður á
skáldunum milli atriða.
Edinborgarhúsið á Ísafirði Hag-
yrðingakvöld hefst kl. 20.30.
Flosi Ólafsson, leikari og hagyrð-
ingur, stjórnar. Fram koma vest-
firsku hagyrðingarnir Aðalsteinn
Valdimarsson, Jón Jens Kristjáns-
son, Ólína Þorvarðardóttir, Sjöfn
Kristinsdóttir og Snorri Sturluson.
Dómarar verða Elísabet Gunnars-
dóttir arkitekt, Erlingur Sigtryggs-
son héraðsdómari og Harpa Jóns-
dóttir grunnskólakennari, sem
nýlega hlaut íslensku barnabóka-
verðlaunin. Fyrriparti hringhendu
hefur þegar verið kastað fram:
Íslensk tunga eins og fljót
um andans klungur streymir.
Dagur
íslenskrar
tungu
HILDUR Ásgeirsdóttir opnar sýn-
ingu í Gallerí Sævars Karls kl. 14 í
dag. Þar sýnir Hildur ellefu vef-
listaverk sem unnin eru á síðast-
liðnum þremur árum.
Íslenskt landslag er hvatinn að
ofnum verkum Hildar sem hún kall-
ar Landslagsbrot. Hugmyndir að
verkunum kvikna á ferðum hennar
um Ísland, þau eru unnin eftir
minni en ljósmyndir notaðar til
stuðnings. „Í úrvinnslunni á lands-
laginu set ég afmörkuð viðfangefni
í nærmynd, þannig að þau verða
eiginlega afstrakt. Nokkrar mynd-
anna eru þó dæmigerðar landslags-
myndir, þar sem horft er yfir
breiðara svið. Allar myndirnar
heita þó eftir ákveðum stöðum,
þeim stöðum þar sem hugmyndin
að myndefninu varð til.“
Þetta er í fyrsta sinn sem Hildur
sýnir verk sín hér á landi en áður
hefur hún sýnt í Frakklandi, á
Spáni og í Ohio. Hildur er bæði
menntuð og búsett í Ohio í Banda-
ríkjunum en hún lauk mast-
ersgráðu í myndlist frá Kent State-
háskólanum og sérhæfði sig þar í
textílvefnaði.
Hildur vinnur veflistaverkin úr
silki en málað er á þræðina með
silkilitum. Aðferðin er að sögn
Hildar nokkurs konar sambland
fornrar japanskrar og indverskrar
vefnaðarhefðar. Sjálf hefur hún þó
aukið við tæknina og þróað í gegn-
um árin til að ná fram réttum áhrif-
um. „Við gerð verkanna byrja ég á
því að teikna skissu í tvíriti, aðra
fyrir uppistöðuna og hina fyrir
ívafið. Síðan legg ég þræðina lóð-
rétt á aðra skissuna og lárétt á
hina. Myndin er síðan máluð annars
vegar á uppistöðuþráðinn en hins
vegar á ívafið og með ólíkum litum.
Þegar vefnaðinum er lokið birtist
myndin sem unnin var í skissunni,
en þar sem þræðirnir eru málaðir
sitt í hvoru lagi verða hin end-
anlegu litbrigði til í vefnaðinum.
Þannig felur aðferðin í sér ýmsa
möguleika við litablöndun, því þeg-
ar t.d. blár og gulur þráður koma
saman nemur augað grænan lit.“
Hildur hefur verið búsett í
Bandaríkjunum mestan hluta ævi
sinnar. Segir hún umboðsaðila sinn
í galleríi í Ohio hafa hvatt sig til að
láta verða af því að sýna heima á Ís-
landi. Verkin sem eru á sýningunni
í Gallerí Sævars Karls eru öll unnin
sérstaklega fyrir sýninguna, ef frá
eru talin verk sem Hildur sýndi á
samsýningum í Boston og Ohio.
Sýningin er jafnframt sú fyrsta sem
Hildur heldur eftir rúmlega árs-
leyfi sem hún tók sér eftir að hafa
eignast sitt þriðja barn.
Hildur segist vera Íslendingur í
húð og hár og vinnur hún hug-
myndirnar að verkum sínum á
ferðalögum um Ísland á sumrin.
Hún segir verkin ekki unnin af
neinni nostalgíu fyrir „heimaland-
inu“, hún væri eflaust að fást við
það sama byggi hún á Íslandi.
„Landið er náttúruleg stórfenglegt
með allri sinni auðn og orku. Það er
uppfullt af viðfangsefnum.“
Ofin landslagsbrot
Morgunblaðið/Ásdís
Hildur Ásgeirsdóttir sækir viðfangsefni til íslenskrar náttúru.