Morgunblaðið - 16.11.2002, Qupperneq 52

UMRÆÐAN
52 LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
NÝLEGA birtist könnun í
breska blaðinu Public Network
Europe á uppbyggingu fjarskipta-
þjónustu í heiminum. Könnunin
náði til 200 landa og var tekið tillit
til uppbyggingar grunnkerfa, int-
ernets-aðgangs og markaðsað-
stæðna. Að loknu mati á gæðum
þessara þátta í öllum þessum lönd-
um lenti Ísland í 10. sæti en undan
voru Hong Kong (1), Danmörk (2),
Svíþjóð (3), Sviss (4), Bandaríkin
(5), Noregur (6), Kórea (7), Bret-
land (8), Holland (9).
Þetta er ótvírætt merki um það
að aðstæður á fjarskiptamarkaði
hér á landi eru vel viðunandi þrátt
fyrir smæð og fjarlægð frá stærri
markaðssvæðum.
Margt hefur gerst á Íslandi á
undanförnum árum sem gerir það
að verkum að staða okkar er eins
góð og raun ber vitni. Með upp-
byggingu ljósleiðaranets á höfuð-
borgarsvæðinu á vegum Línu.nets
var til dæmis byggður upp grunn-
ur að samkeppni í gagnaflutning-
um sem endurspeglast hefur í
a.m.k. 40% verðlækkun og mun
ríkulegra þjónustuframboði. Þessi
verðlækkun hefur skilað sér til
fyrirtækja og einstaklinga og ekki
er fjarri lagi að sparnaður út af
þessu nemi árlega um 800 millj-
ónum króna. Samkeppni í fjar-
skiptum, sem stuðlar að framför-
um, verður ekki virk nema að til
komi öflugur valkostur í gagna-
flutningum líkt og hér hefur gerst.
Uppbygging grunnkerfa
á Norðurlöndum
Á Norðurlöndum hefur átt sér
stað mikil uppbygging á grunn-
kerfum í upplýsingatækni. Þessi
uppbygging hefur í öllum tilfellum
verið unnin af sveitarfélögum eða
veitufyrirtækjum, líkt og hér á
landi, enda enginn í jafngóðri að-
stöðu til að byggja upp slík kerfi.
Sveitarfélögin og veitufyrirtækin
hafa aðgang að fjármagni og geta
við framkvæmdir samnýtt ýmsar
lagnaleiðir með öðrum kerfum.
Í Stokkhólmi hefur til dæmis
verið byggt upp mjög öflugt ljós-
leiðaranet af borgarfyrirtækinu
Stokab, sem rekur kapplakerfi
borgarinnar. Þetta kerfi er þétt-
riðið net margþráða ljósleiðara,
ásamt öflugu IP-gagnaflutnings-
kerfi. Kerfið var að mestu leyti
byggt upp með beinum framlögum
borgarinnar.
Sömu sögu er að segja af raf-
veitunni í Kaupmannahöfn og
veitufyrirtækjum í Osló og Hels-
inki. Þessi borgarfyrirtæki hafa öll
staðið fyrir öflugri uppbyggingu á
gagnaflutningskerfum. Það hefur
gerst þrátt fyrir að í þessum lönd-
um séu til staðar rótgróin símafyr-
irtæki.
Uppbygging í Reykjavík
Á síðustu þremur árum hefur
Lína.Net byggt upp á höfuðborg-
arsvæðinu eitt fullkomnasta ljós-
leiðaranet og IP-gagnaflutnings-
kerfi sem völ er á. Notkun þess er
í dag mun meiri en vonir stóðu til
og sýnir hve mikil þörf var fyrir
slíkt net. Nær allar heilbrigðis-,
rannsókna- og menntastofnanir í
Reykjavík eru tengdar með ljós-
leiðara Línu.Nets og nýta sér
kerfið til fjarkennslu, fjarfunda og
hagkvæmari samskiptaleiða sem
ekki þekktust áður. Allflestar
bankastofnanir, ráðuneyti, stærstu
fyrirtæki landsins ásamt nokkrum
þúsundum annarra fyrirtækja og
einstaklinga nota ljósleiðaranetið í
sínum daglegu störfum.
Að einu leyti virðist þó upp-
byggingin hér hafa verið öðruvísi.
Í öðrum löndum hefur myndast
mikil sátt um þessa uppbyggingu
hjá sveitarfélögunum. Þau hafa
gjarnan rökstutt þessar fjárfest-
ingar með þeim rökum að auka
beri aðgang íbúa að nýtísku upp-
lýsingatæknikerfi og að byggja
beri upp grunn fyrir samkeppni í
fjarskiptum. Jafnframt hefur verið
litið svo á að uppbygging af þessu
tagi sé arðbært langtímaverkefni.
Hér á landi, aftur á móti, hefur
ekki einhverra hluta vegna mynd-
ast sátt um þessi rök.
Til gamans má geta þess að svo
virðist sem að einungis í Stokk-
hólmi hafi komið upp ágreiningur
hjá stjórnmálamönnum um þessi
mál, en þar vildu hægri sinnaðir
stjórnmálamenn hraða mjög upp-
byggingunni. Þessu er sem kunn-
ugt er öfugt farið í Reykjavík.
Ísland í 10. sæti
í fjarskiptamálum
Eftir Eirík
Bragason
„Á höfuð-
borgarsvæð-
inu hefur
verið byggt
upp eitt full-
komnasta ljósleið-
aranet og IP-gagna-
flutningskerfi sem völ
er á.“
Höfundur er framkvæmdastjóri
Línu.Nets hf.
UPP á síðkastið hef ég spurt
mig þeirrar spurningar hvort þar
til bærir eftirlitsaðilar vinni mark-
visst að því að farið sé eftir bygg-
ingareglugerðum. Ég er nokkuð
viss um að þeir starfsmenn, sem
um þetta eftirlit sjá, munu hik-
laust segja „já“. Á móti segi ég:
Hvernig stendur þá á því að ég
rekst sífellt á dæmi þess að þeir
þættir sem eiga að vera til staðar
til að auðvelda aðgengi hreyfi-
hamlaðra eru ekki til staðar og oft
dregst það úr hófi fram að þeir séu
settir upp. Hver leyfir mönnum
þetta? Eru eftirlitsaðilar ekki með
næg úrræði til að þrýsta á þá, sem
standa í byggingarframkvæmdum,
að þeir fari eftir kröfum sem
byggingaeftirlit setur? Samskipti
mín við Sambíóin á Akureyri, sem
komust á síður blaða nú um dag-
inn, eru ekki einstakt tilfelli, þau
er einungis eitt dæmi um hvernig
fyrirtæki hefur reynt að komast
hjá því að uppfylla þær kröfur sem
gerðar eru. Oftast eru fjárhags-
legar ástæður nefndar til sögunnar
í þessu samhengi. Því fer illu heilli
víðs fjarri að téð fyrirtæki sé eins-
dæmi.
Nú er Rás tvö flutt til Akureyr-
ar, að hluta a.m.k. Stofnunin sú
hefur komið sér fyrir í húsi sem
lengi hefur átt eftir að setja lyftu
í. Og það hefur loksins verið gert.
Ástæða: Ríkisstofnun er að flytja í
húsið! Svona mætti lengi telja.
Vissulega fylgir lyftum og öðrum
búnaði talsverður kostnaður og
æskilegt ef hægt væri að sækja
um styrki til viðeigandi aðila, t.d.
Húsafriðunarnefndar sé verið að
gera upp gamalt húsnæði þar sem
getur verið erfitt og dýrt að gera
aðgengi fatlaðra viðunandi, stund-
um er það meira að segja illmögu-
legt. Hins vegar gegnir öðru máli
um nýbyggingar og hús, sem eru
endurbyggð svo að segja frá
grunni. Þá er það óþolandi þegar
reynt er að hanga í glufum reglu-
gerða og koma sér þar með undan
að hafa húsnæðið sómasamlega úr
garði gert svo að allir geti gengið
inn um sömu dyrnar. Ég vil í því
samhengi vitna í orð Lars Enqvist
(heilbrigðisráðherra Svíþjóðar árið
2000) til að sýna hversu frábrugð-
inn hugsunarháttur þarlendra er í
þessum efnum. Svíar eru að mínu
mati fremstir meðal jafningja þeg-
ar kemur að aðgengi fyrir alla:
„Málefni fatlaðra snúast um rétt
allra til að vera með í samfélaginu
– að vera þátttakendur. Að fá að
koma inn um sömu dyr og aðrir –
ekki að vera vísað inn um lag-
erinn.“
Byggingareft-
irliti er áfátt
Eftir Berg Þorra
Benjamínsson
Höfundur er háskólanemi
og notar hjólastól.
„Hvernig
stendur á
því að ég
rekst sífellt
á dæmi þess
að þeir þættir sem eiga
að vera til staðar til að
auðvelda aðgengi
hreyfihamlaðra eru ekki
til staðar?“
SENN líður að því að settur um-
hverfisráðherra gefi út úrskurð
sinn um Norðlingaölduveitu. Fjöl-
margir íbúar í Skeiða- og Gnúp-
verjahreppi bíða þess úrskurðar í
ofvæni. Þar í sveit er mönnum ekki
sama, þótt vissulega séu þeir til
sem telja réttast að þóknast vald-
inu og „hafa út úr þessu eins og
hægt er“.
Við höfum frá alda öðli alið
sterkar tilfinningar í brjósti til
þessa ævintýralands. Fjölmargir
sem hafa kynnt sér til hlítar fyr-
irhugaðar framkvæmdir bera ugg í
brjósti og telja illa komið fyrir nátt-
úruvernd á Íslandi ef skammtíma-
gróði á einn að stýra för. Í raun
myndi hún færast á byrjunarreit og
enginn öfundsverður af að setja
nafn sitt undir slíkan gjörning.
Tökum nokkur dæmi:
Spurt hefur verið hvort ekki sé
nein málamiðlun um framkvæmd-
ina. Því er til að svara, að við telj-
um að nú þegar hafi þetta land ver-
ið skert eins og ásættanlegt sé.
Vatnsmagn Þjórsár ofanverðrar er
nú aðeins rúmlega helmingur af því
sem það var áður en Kvíslaveitur
1–5 komu til framkvæmda.
Því hefur verið haldið fram að
Þjórsárver skerðist sáralítið við
Norðlingaölduveitu. Það er mikil
einföldun á staðreyndum. Þótt lón-
ið, 33 ferkílómetrar miðað við 575
m y.s., næði „aðeins“ um 5 km inn í
friðlandið ber að horfa á að engin
landfræðileg skilyrði afmarka það,
heldur var á sínum tíma dregin lína
á korti milli þekktra kennileita sem
hentuðu virkjanahugmyndum, en
ekki náttúrufarslegum forsendum.
Við skulum líka hafa í huga, að
stíflan og lónið eru bara byrjunin.
Það vita allir, að á næstu árum og
áratugum yrðu framkvæmdir að
halda áfram, og er beinlínis gert
ráð fyrir þeim, þótt þeim sé ekki
haldið hátt á lofti eins og er, því
það hentar ekki í umræðunni. Hér
á ég við hinar svokölluðu „mótvæg-
isaðgerðir“ þegar framburðurinn
fer að setjast til í lóninu. Eftir svo
sem 60 ár er gert ráð fyrir því að
aurinn ofanvert í lóninu og áreyr-
arnar hefðu hækkað um 2–3 metra.
Þá þyrfti að byggja öfluga varn-
argarða, utan og innan friðlands,
sem kæmu í veg fyrir að áin flæmd-
ist út og suður.
Einnig er gert ráð fyrir öðru
lóni, rétt austan Arnarfells hins
mikla, sem hugsanlegri mótvægis-
aðgerð fyrir umhverfisspjöll. Það
tæki þá við hluta af aurnum áður
en hann bærist í Norðlingaöldulón.
Dæling úr því lóni og haugsetning
efnisins sem upp kæmi er ávísun á
enn meiri framkvæmdir og lands-
lagsbreytingar.
Ég sé oft á ári út um stofuglugg-
ann minn hvernig framburður
Þjórsár rýkur í austanrokinu hér
niðri í byggðinni, stundum svo að
ekki sér í fjöllin handan árinnar, fá-
eina kílómetra í burtu. Ég hef ekki
séð raunhæfar tillögur um, hvernig
komið yrði í veg fyrir fok úr þess-
um haugum. Ef það er svo auðvelt
sem framkvæmdaaðilar vilja vera
láta, hvers vegna eru þær aðferðir
þá ekki búnar að sanna sig um allt
land?
Og hvernig dettur Skipulags-
stofnun í hug að samþykkja lón í
578 m y.s. þegar sá kostur var ekki
einu sinni lagður fram nema sem
viðmiðun?
Forstjóri Landsvirkjunar marg-
ítrekaði það á opnum kynningar-
fundi um Norðlingaölduveitu í vor,
að 575 m lónið væri hið eina sem
væri á borðinu. Ekki yrði farið
fram á hækkun þegar fram liðu
stundir, eins og margir höfðu
áhyggjur af þá þegar.
Senn líður að kosningum, og
þjóðmálaumræðan er farin að litast
mjög af þeirri staðreynd. Margir
stjórnmálamenn hafa tjáð sig um
virkjanamál, þar á meðal þingmenn
okkar Sunnlendinga, en eru sérlega
orðvarir nú um stundir. Það er erf-
itt að vera allra vinur.
Hitt er áreiðanlegt, að hér um
slóðir er úrskurðar setts umhverf-
isráðherra beðið með eftirvænt-
ingu.
Við vonum að valdamenn á Ís-
landi beri gæfu til að skilja mik-
ilvægi þessa máls. Að Þjórsárver
eru ekki verðlítil skiptimynt, heldur
land sem á hvergi sinn líka. Því
hefur enginn á móti mælt. Norð-
lingaölduveita yrði eins og ormur-
inn á gullinu, ormurinn sem á end-
anum varð að ófreskju.
Látum ófreskjuna ekki gleypa
okkur, – þótt hún liggi kannski á
gulli.
Er landið
einskis virði?
Eftir Höllu
Guðmundsdóttur
„Látum
ófreskjuna
ekki gleypa
okkur, – þótt
hún liggi
kannski á gulli.“
Höfundur er bóndi og fyrrverandi
sveitarstjórnarmaður í Gnúp-
verjahreppi.
VIÐ þurfum enga Spaugstofu
lengur, því Ísland er orðið ein
Spaugstofa. Skipulagsstofnun
dæmir Kárahnjúkavirkjun úr leik
en umhverfisráðherra fellir úr-
skurðinn úr gildi, Þjóðhagsstofnun
er felld niður því hún spáir ekki
nógu vel, fólk er snuprað fyrir að
syngja þjóðsönginn, vinstri maður
situr í stól borgarstjóra en þjónar
til borðs í stóriðjupartýinu, rithöf-
undur er kallaður á teppið af því
hann skrifar um bláa hönd, raf-
magnið í álið er selt svo ódýrt að
þar mætti halda að væri um ör-
væntingarfulla vændiskonu að
ræða sem þyrfti að fá fyrir næstu
sprautu en ekki stolta fossaeigend-
ur, flugmaður er kallaður á teppið
fyrir að fljúga yfir landið og lýsa
fegurð þess, iðnaðarráðherra
þræðir náttúruperlur um hálsinn á
sér, forsætisráðherra sýnir sex-
tándualdartakta og skammar
hæstarétt í öryrkjamálinu, Frikki
frontur kaupir Þjóðminjasafnið og
þarmeð síðasta vindil Jóns Sigurð-
arsonar, utanríkisráðherra virðist
ákveða stuðning við bush og blair
við eldhúsborðið heima hjá sér og
þegar alþingi fréttir af því segir
það ekki múkk, á alþingi er fólki
sagt að éta slátur, forsætisráð-
herra heldur að fólk sem leitar til
Mæðrastyrksnefndar sé að svíkja
út slátur, fólk má ekki mótmæla á
17. júní því það setur ljótan svip á
hátíðahöldin; datt einhverjum í
hug að þetta væru falleg hátíða-
höld við aðstæður þar sem níðst
hafði verið á lýðræðinu og frið-
sömum mótmælendum, vitað er að
stóriðjustefna Noregs mistókst svo
afhverju er verið að halda henni til
haga hér og blekkja austfirðinga,
afhverju þegir forsetinn, afhverju
þegir háskólinn, afhverju held ég
ekki kjafti? Þetta eru svo ýkt og
afkáraleg atriði að þau bera ekki
vott um snefil af jafnvægi. Það
mætti halda þau væru í Spaugstof-
unni en ekki í sjálfu lýðræðisríkinu
Íslandi. Lýðræðisríkið er hinsveg-
ar orðið að Spaugstofu og það er
mín trúa að enginn hlæi, það er
fólk sem grætur, nema kannski
örfáir einstaklingar sem sitja í
Ríkisvirkjun og Landsstjórn.
Þetta er þeirra einkahúmor og
þetta eru menn sem hlæja aldrei
nema hámarkshlátri. En þótt þeir
hlæi er ekki þarmeð sagt að þeir
skemmti sér. Sjónvarpið fær að
halda úti Spaugstofu sem gerir
grín að gríninu þeirra og þeir
hlæja þegar Spaugstofumenn sjást
passa sig á því að styggja engan
og vera sem mest á rjúpnaveiðum.
Þá nær þeirra einkahúmor há-
marki, enda sýnist mér á öllu að
það sé verið að einkavæða húm-
orinn.
Spaugstofan
Ísland
Eftir Elísabetu K.
Jökulsdóttur
Höfundur er rithöfundur.
„Lýðræð-
isríkið er
orðið að
Spaug-
stofu.“