Morgunblaðið - 23.11.2002, Blaðsíða 46

MINNINGAR
46 LAUGARDAGUR 23. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að hrukku margir við
þegar fréttir voru
birtar af verðbréfa-
viðskiptum Rauf-
arhafnarhrepps, en
hreppurinn tapaði á skömmum
tíma á annað hundrað milljónum
á viðskiptum á hlutabréfamark-
aði. Hreppurinn var svo óhepp-
inn að eignast peninga þegar
stór hluti almennings trúði því
að hægt væri að græða mikið á
því að kaupa hlutabréf og mest-
ur gróði væri af því að kaupa í
fyrirtækjum í upplýsinga- og
tölvugeiranum. Stjórnendur
sveitarfélagsins voru eins og
fleiri blindaðir af þeirri trú að
erfðafræðin og tölvu- og fjar-
skiptafyrirtæki ættu eftir að
hækka gríð-
arlega í verði.
Annað átti
eftir að koma
á daginn.
Fyrirtæki
eins og de-
CODE, Oz og Íslandssími hafa
fallið mikið í verði og fátt bendir
til þess að verðmæti þeirra eigi
eftir að hækka mikið í náinni
framtíð.
Margir einstaklingar hafa
einnig farið flatt á fjárfestingum
í hlutabréfum. Sama á við um
fyrirtæki. Landsbankinn keypti
t.d. hlutabréf í Íslandssíma og
Íslenska hugbúnaðarsjóðnum
fyrir háar upphæðir. Íslandssími
tapaði tæpum milljarði króna í
fyrra og Íslenski hugbún-
aðarsjóðurinn tapaði tæplega 1,6
milljörðum í fyrra. Bún-
aðarbankinn var stórtækastur
allra banka í lánveitingum til
einstaklinga sem fjárfestu í de-
CODE, en trú sumra starfs-
manna bankans á fyrirtækið var
svo mikil á sínum tíma að einn
þeirra lét hafa eftir sér í fjöl-
miðlum, að það gæti verið meiri
áhætta að kaupa ekki í deCODE
en að kaupa í fyrirtækinu. Bank-
inn hefur fryst greiðslur af þess-
um lánum, en fyrr eða síðar
verður hann annaðhvort að
ganga að skuldurum eða afskrifa
lánin. Það er líka spurning
hversu traust veð bankinn hefur
vegna þessara lána.
Lítið hefur verið fjallað um
fjárfestingar lífeyrissjóðanna á
verðbréfamarkaði, en lífeyr-
issjóðirnir fjárfesta fyrir tugi
milljarða á hverju ári. Sú spurn-
ing hlýtur að vakna hvort lífeyr-
issjóðirnir hafi í öllum tilvikum
farið nægilega varlega og hvort
áherslur þeirra í fjárfestingum
hafi alltaf verið réttar.
Ávöxtun lífeyrissjóðanna var
slök árið 2000 og 2001 og flest
bendir til þess að ávöxtun sjóð-
anna á þessu ári verði einnig lé-
leg. Ávöxtun á fyrri hluta þessa
árs var t.d. almennt verri en árið
2001. Þótt alltaf megi reikna með
að öðru hverju komi slök ár er
þessi lélega ávöxtun þrjú ár í röð
farin að hafa áhrif á rekstur
sumra sjóða. Þannig hefur léleg
ávöxtun Lífeyrissjóðs lækna þrjú
ár í röð leitt til þess að áfallnar
skuldbindingar sjóðsins eru
metnar 14,9% umfram eignir.
Samkvæmt lögum verða lífeyr-
issjóðir að grípa til ráðstafana ef
mismunur á skuldbindingum og
eignum er meiri en 10%. Lífeyr-
issjóðurinn þarf þess vegna að
skerða réttindi félagsmanna um
næstu áramót. Lífeyrissjóður
lækna er hér nefndur aðeins sem
dæmi, en ekki vegna þess að
hann hafi staðið sig eitthvað verr
í fjárfestingum en aðrir.
Lífeyrissjóðirnir hafa ekki séð
ástæðu til að gera félagsmönnum
sínum grein fyrir því hvernig
ávöxtun hefur verið af einstökum
fjárfestingum. Það kemur að
vísu fram í ársskýrslum og í
fréttabréfum sjóðanna hvernig
ávöxtun hefur verið af hlutabréf-
um, skuldabréfum, fjárfestingum
hér á landi og erlendis o.s.frv.
Sjóðirnir forðast hins vegar að
upplýsa félagsmenn um hvar ná-
kvæmlega var mesta tapið og
hvar sjóðirnir högnuðust mest.
Félagsmenn eiga því erfitt með
að meta hvort ástæða er til að
gagnrýna fjárfestingar lífeyr-
issjóðanna.
Eftirlit með starfsemi lífeyr-
issjóðanna er í höndum stjórna
sjóðanna og Fjármálaeftirlitsins.
Fróðlegt er í þessu samhengi að
skoða hvað forstjóri Fjármálaeft-
irlitsins sagði á ársfundi stofn-
unarinnar fyrr á þessu ári. „Ef
Fjármálaeftirlitið væri spurt,
hvaða eitt atriði það gæti dregið
fram nú sem ætti við um allan
fjármálamarkaðinn og laga
þyrfti, væri svarið: Stjórnir fjár-
málafyrirtækjanna.“
Ef stjórnir lífeyrissjóðanna
eru almennt veikar og fé-
lagsmenn illa upplýstir og
áhugalausir um starfsemi sjóð-
anna, hver heldur þá uppi nauð-
synlegu aðhaldi með starfsemi
þeirra? Fjármálaeftirlitið hefur
ár eftir ár kvartað yfir því að líf-
eyrissjóðirnir eigi of mikið af
óskráðum verðbréfum og að
sumir sjóðir séu af þeim sökum
að brjóta lög. Ekki er sýnilegt að
sjóðirnir hafi tekið mikið tillit til
þessara athugasemda því staðan
hefur lítið breyst hvað þetta
varðar. Því má spyrja hvort eft-
irlit Fjármálaeftirlitsins með
starfsemi lífeyrissjóðanna sé
nægilega öflugt og árangursríkt.
Tvennt vekur athygli þegar
rennt er augum yfir ársreikninga
lífeyrissjóðanna. Annars vegar
hvað umfjöllun um árangur af
fjárfestingum sjóðanna er al-
menn og takmörkuð. Hins vegar
vakna spurningar um hvort eðli-
legt sé að lífeyrissjóðirnir séu að
gera framvirka gjaldeyrissamn-
inga. Tilgangurinn með slíkum
samningum er að draga úr geng-
isáhættu við erlendar fjárfest-
ingar. Það er hins vegar talsverð
áhætta af því að gera slíka
samninga og dæmi eru um að
fyrirtæki hafi tapað miklum fjár-
munum á þessu. Á síðasta ári
hagnaðist Lífeyrissjóður versl-
unarmanna um 59 milljónir á
framvirkum gjaldeyrissamn-
ingum, en Lífeyrissjóðurinn
Framsýn tapaði hins vegar 60
milljónum á slíkum samningum.
Lífeyrissjóður Norðurlands, sem
lá með tæplega fjóra milljarða í
framvirkum gjaldeyrissamn-
ingum um síðustu áramót, nefnir
hins vegar ekki í ársskýrslu sinni
hvaða áhrif samningarnir höfðu
á efnahag sjóðsins.
Hvar ligg-
ur tapið?
Ef stjórnir lífeyrissjóðanna eru almennt
veikar og félagsmenn illa upplýstir og
áhugalausir um starfsemi sjóðanna,
hver heldur þá uppi nauðsynlegu að-
haldi með starfsemi þeirra?
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
✝ Hrafn Ragnarssonvar fæddur á
Skagaströnd 25. nóv.
1938. Hann varð bráð-
kvaddur á Kanarí-
eyjum 11. nóv. síðast-
liðinn. Foreldrar hans
voru Ragnar Þor-
steinsson kennari, f.
28. febr. 1914, d. 17.
sept. 1999, og kona
hans Sigurlaug Stef-
ánsdóttir, f. 25. sept.
1915, d. 15. des. 2000.
Systkini Hrafns eru
Úlfur, Hreinn, Edda,
Guðrún, Örn, Þor-
steinn og Gísli, en látinn er Örn.
Á jóladag 1960 kvæntist Hrafn
eftirlifandi eiginkonu sinni, Lilju
Kristinsdóttur, f. 8. apríl 1941.
Börn þeirra: 1) Kristinn Eiríkur, f.
21. júlí 1960, í sambúð með Önnu
Björgu Siggeirsdóttur, f. 30. apríl
1961. Börn þeirra: Sigyn Blöndal,
Una Margrét Árnadóttir og Lilja.
2) Sigurlaug, f. 20. júlí 1961. Sonur
hennar er Valdimar Valdimars-
son. 3) Líney, f. 24. maí 1963, gift
Georg Páli Kristinssyni, f. 8. febr.
1961. Börn þeirra eru Hrafnhildur
Lilja, Hanna Stella
og Alvilda María. 4)
Örn, f. 31. júlí 1969,
d. 6. nóv. 1993.
Hrafn fluttist ung-
ur til Ólafsfjarðar
með foreldrum sín-
um og bjó þar alla tíð
síðan. Hann hóf
snemma sjómennsku
á bátum frá Ólafs-
firði og stundaði sjó-
inn frá fermingar-
aldri, m.a. á
Norðlendingi og Ein-
ari Þveræingi. Hann
lauk stýrimanns-
prófi 1959 og var um langan tíma
skipstjóri á Guðbjörgu ÓF 3.
1972 keypti hann í félagi við
aðra Arnar ÓF 3 og rak saltfisk-
vinnslu. 1977 keypti Hrafn ásamt
fjölskyldu sinni útgerðina og rak í
rúma tvo áratugi.
Árið 1998 seldi Hrafn gamla
Arnar og hóf trilluútgerð undir
sama nafni og númeri og áður,
Arnar ÓF 3.
Útför Hrafns verður gerð frá
Ólafsfjarðarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
Elsku kallinn minn; ég veit ekki
hvar skal bera niður og hvað veit
ég hvað stendur upp úr í ölduróti
daganna sem við áttum saman og
áttu að verða svo miklu fleiri. Það á
eftir að koma í ljós. Maður sem
eyðir hálfri öld á höfum úti er ekki
alltaf í sjónmáli þeirra sem ganga á
föstu landi, en þegar hlaupið er yfir
áratugina er nálægðin samt mikil
og augljós í minningunni.
Ég get vel ímyndað mér að það
sé ekki auðvelt hlutskipti að vera
svokallaður uppalandi barna sinna
og vera á sama tíma í einhverju
síldar- eða útileguharki langt norð-
ur í hafi, en veit samt vel að þú
varst uppalandi á þinn hátt – veit
það vegna minninganna og tilfinn-
inganna. Sjórinn og bátarnir gripu
mig sömu heljartökum og þig í
æsku og minnugur þess tókstu mig
með þér svo ég gæti upplifað
stemmninguna sem fylgir því að
teljast maður með mönnum í sam-
félagi hörkunnar, þótt maður stæði
ekki óstuddur undir stærstu fisk-
unum sem þú dróst um borð. Sex
ára sumarið mitt var og er mér eitt
ógleymanlegt ævintýri og síðar,
fermingarsumarið, fékk ég að
kynnast sjómannslífinu sem skóla
og erfiðri vinnu. Raunar finnst mér
eins og þú hafir rekið skólaskip á
þeim árum, enda margur sjómað-
urinn fyrst stigið ölduna hjá þér
um borð. Margir þeirra afbragð
sinnar stéttar. Og þó svo ég hafi
látið heillast af þessum heimi var
það mér eilíf áminning um eðli
starfsins, að upplifa þann dag er þú
bjargaðir vinum þínum og kollegum
úr bráðum sjávarháska og þó ekki
öllum lífs. Það er erfiðast og það
setur ör á sálina. En að hafa þannig
áhrif á líf og framtíð fjölda fjöl-
skyldna er afrek sem seint má
gleymast. Menn eins og þú hreykja
sér ekki af sjálfsögðum hlutum og
sinna starfi sínu af ábyrgð. Ég tók
strax eftir því að innsæi þitt og
þekking á sjómannsstarfinu var
með eindæmum og dálæti kallanna
á þér fannst mér upphefð í að
heyra, enda hélst þér vel á mann-
skap og það má kalla farsæld í
starfi. Traust er lykilorð til sjós.
Og svo er það hin hliðin – lífið á
landinu og með fjölskyldunni. Ég
veit heldur ekki hvar á að bera nið-
ur í þeim efnum, enda af nægu að
taka. Þó svo skipstjórastarfið sé
þeim ósköpum brennt að því þarf
jafnt að sinna heima og heiman átt-
um við margar góðar stundir sam-
an. Ferðalögin í Dalina, veiðiferð-
irnar í fisklausu árnar, kjafta-
stundirnar og jafnvel pólitísku
rimmurnar eru stundir sem ljúkast
upp eins og skýrar myndir í hug-
skotinu.
Þetta með rimmurnar var orðið
eins og með sjólagið og veðrið
fannst mér – hann gefur stundum á
af norðri og stundum er þræsingur
af austri – en það lygnir í hug-
skotinu jafnt sem umhverfinu og
það eru engin eftirmál í veðrinu –
það er heiðarlegt eins og skoðanir
manns. Það getur hins vegar verið
manns gaman að berjast gegn því
þegar þannig stendur á og það má
allt eins telja óeðlilegt að gera það
ekki.
En lífið á landinu tekur líka sinn
toll líkt og á hafinu, því fékkstu
rækilega að kynnast. Það reiðir oft
hátt til höggs og það þarf sterk
bein til að þola mótlætið og slysin
og því finnst mér stundum eins og
ævin sé lík sögunni um gamla
manninn og hafið – við puðum lífið
á enda til þess eins að fá ekki að
landa þeim afla sem við þó náðum
að fanga. Það veit enginn hvað átt
hefur fyrr en misst hefur og þeim
missi verður ekki alltaf með orðum
lýst.
Og svo eru það barnabörnin –
þvílík gæfa í báðar áttir. Mýktin
undir þykku handarbakinu var
mörgum þeirra skjól og þau sóttu
öll með tölu í fangið á þér. Ég veit
að þú varst þeim allt og minning
þeirra um þig verður þeim vega-
nesti á lífsleiðinni, hvort heldur
sóttar verða minningar í hlýjuna
heima eða stuttu róðrana út á fjörð-
inn. Það voru góðir dagar.
Að baki okkur öllum stendur hún
mamma og það var mér einstök
gleðitilfinning að sjá samband ykk-
ar og trúfestu ná slíkum þroska
sem orðið var. Umhyggja þín og
einurð í að gera henni lífið léttara í
veikindum hennar var mér sönnun
þess og áminning um að lífinu lifum
við ekki án elskulegrar samhjálpar.
Að leiðarlokum þakka ég þér
pabbi minn fyrir hver þú varst mér
og hvernig þú af hlýhug, ást og um-
hyggju komst fram við stelpurnar
mínar allar.
Kristinn.
Kæri Krummi.
Hlýjan þín, þögul rósemin, kank-
víst brosið í augunum; allt þetta
hefur mér líkað svo vel í fari þínu
síðan ég kom inn í fjölskylduna sem
tengdadóttir ykkar Lilju. Lengi
mun ég muna sjóferðirnar okkar út
á fjörðinn, þar mátti vart á milli sjá
hvort okkar var ánægðara, ég með
að kynnast sjómanninum tengda-
pabba mínum eða þú að sýna land-
krabbanum ríkidæmi þitt, sjóinn.
Mig langar að þakka þér sérstak-
lega fyrir umhyggju og ástúð við
dætur mínar, hlýjuna og árin sex
sem áttu að verða svo óendanlega
miklu fleiri.
Þín tengdadóttir,
Anna.
Hrafn Ragnarsson, Krummi, eins
og fjölskylda og vinir kölluðu hann,
er látinn. Skyndilegt fráfall hans
kemur róti á hugann og minningar
um einstakan mann sækja fram.
Krummi var elstur níu systkina,
þar sem átta komust á legg, og er
hann hinn fyrsti þeirra sem fellur
frá. Fólk sem ólst upp um miðja
síðustu öld bjó að mörgu leyti við
aðrar aðstæður en nú þekkjast.
Þar ber einkum tvennt til. Svona
fjölmennir systkinahópar eru nú
næsta fátíðir og á fyrri tíð þótti
ekki tiltökumál þótt ungt fólk flytti
að heiman 14–16 ára gamalt. Frum-
burðurinn var því oft farinn að
heiman þegar örverpið fæddist.
Það var ekki fyrr en 1990 sem svo
hittist á að við systkinin vorum öll
stödd á sama stað á sama tíma. Þá
voru tekna myndir.
Þegar litið er á lífshlaup Hrafns
kemur ósjálfrátt upp í hugann
fyrsta lína í áratugagömlum dæg-
urlagatexta sem Dalamaðurinn
Ragnar Jóhannesson orti. „Hann
var sjómaður dáðadrengur … “ Það
er svona einfalt, svona var
Krummi.
Í einkalífi sínu var Krummi mik-
ill gæfumaður lengst af. Hann átti
góða konu og fjögur vel gerð börn
en árið 1993 urðu þau hjón fyrir
þeim sára harmi að missa son sinn,
Örn, í hörmulegu umferðarslysi. Þá
fóru erfiðir dagar í hönd og ein-
hvern veginn finnst mér eins og
sárin hafi aldrei gróið til fullnustu.
Nú er aftur vegið í sama knérunn
þegar heimilisfaðirinn fellur frá.
Við systkinin hans Krumma vottum
fjölskyldu hans dýpstu samúð okk-
ar og þá sérstaklega Lilju en henn-
ar missir er mestur.
Síðasta erindið í ljóðinu, sem
vitnað var til, hefst á orðunum: „Nú
er skipið hans horfið héðan.“ Þann-
ig lifum við hann eins og hann hafi
siglt burt.
Fyrir hönd systkinanna,
Hreinn.
Ekki hefði mig órað fyrir að ég
ætti eftir að skrifa eftirmæli um
Hrafn Ragnarsson mág minn því
mér fannst alltaf að hann hlyti að
verða allra karla elstur. Ég gat
bara engan veginn trúað því að
hann Krummi eins og hann var
kallaður væri dáinn, hefði orðið
bráðkvaddur úti á Kanaríeyjum.
Þegar ég sest niður til að reyna að
setja niður nokkrar fátæklegar lín-
ur, rifjast minningarnar um okkar
samskipti upp. Ég man vel þegar
ég var þrettán ára gamall og hann
kom með Guðbjörgina nýja frá
Noregi í byrjun árs 1960 og gaf
mér stórt og mikið vasaljós sem var
það langflottasta í bænum.
Einnig er minnisstæð sú stund
þegar við Stígandamenn komum
heim til Ólafsfjarðar með Krumma
á Guðbjörginni haustið 1969, eftir
tæplega fimm sólahringa hrakninga
langt norðaustur í höfum. Það var
mikill styrkur fyrir okkur fjölskyld-
una á Kambi að eignast Krumma
að þegar hann giftist Lilju systur
minni. Krummi var einstaklega
bóngóður maður sem vildi allra
vanda leysa, og ég minnist þess oft
að alltaf var hann fús til að gera
mér greiða þegar ég leitaði til hans,
stundum í erfiðum málum. Einnig
minnist ég hans fyrir hversu góður
hann reyndist Jónmundi bróður
mínum, mömmu, Unnari og Dísu
systur minni í þeirra veikindum. Þá
kom vel í ljós hversu mikill mann-
kostamaður Krummi var. Einnig
var aðdáunarvert að sjá hversu
nærgætinn og hlýlegur hann var
Lilju systur í hennar veikindum og
sorgum, allt snerist um það að
henni liði sem best. Krummi var
einnig vinmargur maður og hans
verður einnig sárt saknað af fé-
lögum hans, sjómönnunum í Ólafs-
firði. Elsku Lilja systir, það er erf-
itt að sætta sig við svona mörg áföll
í einni lítilli fjölskyldu eins og okk-
ar, Dísa systir og Krummi bæði dá-
in á þessu ári. Lilja mín, ég bið
góðan guð að veita þér og börnum
ykkar, Kidda, Sigurlaugu og Líney,
og þeirra fjölskyldum styrk í ykkar
miklu sorg. En minningin um góð-
an mann lifir. Hafðu þökk fyrir
samfylgdina, kæri mágur.
Gunnar R. Kristinsson
og fjölskylda.
HRAFN
RAGNARSSON