Morgunblaðið - 05.01.2003, Blaðsíða 26

KVENNALEIKFIMI
Á SELTJARNARNESI
Góð alhliða kvennaleikfimi með suðrænu ívafi.
Styrkjandi æfingar ásamt góðum teygjum og slökun.
Kennt verður í sal íþróttarmiðstöðvar Seltjarnarness
mánudag og miðvikudag kl. 16.30.
og mánudag og fimmtudag kl. 17.30.
Leikfimin hefst mánudaginn 6. janúar.
Upplýsingar í síma 899 9354 eða 899 8669.
Þóra Sif Sigurðardóttir íþróttakennari og
Birgitta Sveinbjörnsdóttir danskennari.
LISTIR
26 SUNNUDAGUR 5. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Frá því um 1880 og allt að fyrra
stríði, 1914, voru Þingeyingar að
ganga í gegnum sína gullöld, bæði
félagslega og menningarlega. Einn-
ig þeir, sem hurfu til Vesturheims,
héldu sambandi við heimahagana og
létu rækilega til sín heyra yfir hafið.
Jakobína Johnson fæddist 1883,
fluttist fimm ára til Vesturheims og
lifði langa ævi í Kanada og Banda-
ríkjunum. Kvæði hennar voru í há-
vegum höfð vestanhafs. Átthagaást
hennar höfðaði ekki síður til þeirra
sem heima sátu.
En þar var einnig margt og mikið
að gerast. Þingeyskir bændur stofn-
uðu lestrarfélag, lærðu erlend
tungumál af sjálfum sér og kynntust
þannig milliliðalaust því sem var að
gerast í nálægum löndum. Realism-
inn hafði ekki síst áhrif á unga menn
um þær mundir. Nýrómantíkin
fylgdi fast á eftir. Hún skírskotaði
fremur til ljóðskálda. Unnur Bene-
diktsdóttir Bjarklind, sem tók sér
skáldanafnið Hulda, fæddist 1881.
Fyrstu bók sína, sem hún nefndi ein-
faldlega Kvæði, sendi hún frá sér
1909. Titill næstu bókar, Syngi,
syngi svanir mínir, gaf enn betur til
kynna hvert stefndi. Huldu er ekki
gefið meira rúm en öðrum í bók
þessari. Eigi að síður er ljóst að hún
hefur haft víðtæk og varanleg áhrif
á alþýðukveðskap í héraði. Kvæði
hennar voru hugnæm og þýð. Hún
fegraði sveitalífið, sætti sveita-
konuna við kjör sín, og meir en svo.
Í kvæðum hennar verður sveitasæl-
an hin hreina uppspretta ástar og
unaðar og yfirhöfuð alls þess sem ef-
tiusóknarvert er í lífinu. Baksvið
þeirrar myndar er gjarnan blóm í
haga, blíður sunnanblær eða blá
sumarnótt. Með smekkvísi sinni og
öruggri málkennd varð hún ákjós-
anleg fyrirmynd þeim sem eftir
vildu líkja. Sem heild má því segja
að kveðskapurinn sé hér æðimikið
úr sömu áttinni. Guðfinna Jónsdóttir
frá Hömrum, sem sendi frá sér fyrri
bók sína 1942, þá komin fast að
miðjum aldri, sveigði ekki mikið út
af þeirri stefnu. En Guðfinna var
ekki síður listfeng og vandvirk og
hlaut verðskuldað lof fyrir ljóð sín.
Lausa málið er hér fjölskrúðugra
og þar af leiðandi áhugaverðara. Þar
er að finna smásögur og endurminn-
ingaþætti, ennfremur stuttar ræður
og ritgerðir um ýmis málefni sem
konum voru hugleikin á hverjum
tíma.
Ef horft er til þess sem þingeysk-
ar konur voru að setja saman á
fyrstu áratugum liðinnar aldar er
tvennt athyglisverðast. Í fyrsta lagi
RIT ÞETTA er gefið út vegna
fimmtíu ára afmælis Menningar-
sjóðs þingeyskra kvenna. Auglýst
var eftir ljóðum og lausu máli. Skjótt
barst efni sem fyllt hefði þúsund síð-
ur að sögn. Miðað við blaðsíðufjöld-
ann er þriðjungur þess birtur í bók
þessari. Rífur helmingur þess eru
ljóð. En þarna er líka laust mál af
ýmsu tagi. Ljóðin mundu langflest
flokkast sem alþýðukveðskapur.
Elst er Látra-Björg, fædd 1722.
Hún var að sönnu Eyfirðingur en
fluttist yfir fjörðinn; upp frá því
kennd við Látur á Látraströnd. Fátt
er þarna annars um 18. aldar konur.
Frá fyrri hluta 19. aldar eru líka fá-
ar, helst að nefna Guðnýju frá
Klömbrum. Hún fékk inni í þriðja
árgangi Fjölnis. Raunar birtist
kvæði hennar ekki sérstaklega held-
ur var það fellt inn í »frjetta-bálk-
inn« vegna þess að hún hafði andast
á árinu eftir stormasamt einkalíf.
Það var sem sé skilnaður hennar
sem þótti fréttnæmur! Höfundur
fréttabálksins segir meðal annars:
»… því þó lítt hafi hennar gjætt ver-
ið – eins og vandi er um konur –
voru samt kjör hennar og „gáfur“
íhugunarverðari, enn almennt er á
Íslandi.« Guðný var Eyfirðingur
eins og Látra-Björg og dvaldist að-
eins skamman tíma á bæ þeim sem
hún var síðan kennd við. Ævikvæði
hennar, Endurminningin er svo
glögg, er að sjálfsögðu að finna í bók
þessari, og þá með smávegis orða-
lagsmun frá Fjölnis-prentuninni.
hversu vel þær skrifuðu, rökvíslega,
yfirvegað og misfellulaust. Í öðru
lagi hve grandgæfilega þær hafa
fylgst með mönnum og málefnum,
hérlendis og erlendis. Fæstar höfðu
þær notið skólagöngu fremur en
bændur þeirra. Eins og þeir höfðu
þær menntast af lestri blaða og
bóka, að ógleymdu samneyti við fjöl-
fróða sveitunga. Hvort tveggja,
sjálfstæðisbaráttan á landsvísu og
öflug félagsmálahreyfing heima í
héraði, kveikti hugmyndir, jók sam-
kenndina og lyfti undir sjálfstraust-
ið. Jónasi Jónssyni frá Hriflu varð
tíðrætt um kynslóð þessa sem hann
kallaði aldamótamennina. En hann
var svo sannarlega einn úr þeim
hópi.
Kvennahreyfingar voru þá byrj-
aðar að láta að sér kveða úti í heimi.
Þingeyskar konur höfðu veður af því
og tóku að íhuga stöðu »nútímakon-
unnar«. Þegar aldurinn færðist yfir
og tækniframfarirnar höfðu létt lífið
tóku þær að horfa um öxl, minnast
æskuára og bera saman tímana
tvenna. Raflýsing og greiðar sam-
göngur þóttu þá undrum sæta.
Ferðalag, sem nú þætti varla frá-
sagnarvert, gat jafnvel orðið efni í
merkilega ferðasögu. Margur þátt-
urinn í bók þessari lýsir því inn í
hugarheim sem var. Ennfremur er
þarna að finna margháttaða frásögn
af daglega lífinu eins og það gekk og
gerðist á morgni aldarinnar. Ritið
hefur því að öllu samanlögðu ótví-
rætt þjóðfræðigildi. Það sem yngri
konur hafa þarna til málanna að
leggja kann einnig að verða metið
svo síðar. Um það er of snemmt að
dæma hér og nú.
Hugverk hundrað og áttatíu
kvenna hafa verið tekin upp í bók-
ina. Ekki eru þær allar fæddar og
upp aldar í héraði, langt því frá, en
hafa þá flust þangað og dvalist þar,
sumar lengi, aðrar skemur. Enn aðr-
ar eru þar að vísu fæddar en hafa
svo hleypt heimdraganum og alið
aldur sinn fjarri átthögunum. Orðið
»þingeysk« verður því að skoða
nokkuð frjálslega þegar bókinni er
flett.
Þess má minnast að árið 1940
söfnuðu Þingeyingar saman alþýðu-
kveðskap í sýslunni og gáfu út undir
heitinu Þingeysk ljóð. Þvílíkt safnrit
var þá alger nýjung og vakti athygli
í bókmenntaheiminum. Síðar fóru
önnur héruð að dæmi þeirra. Nú er
eftir að vita hvort rit þetta finnur
viðlíka hljómgrunn með bókaþjóð-
inni – sextíu árum síðar!
Fjölskrúðugt safnrit
BÆKUR
Afmælisrit
Hugverk þingeyskra kvenna. Ritstj. Sól-
veig Anna Bóasdóttir. 351 bls. Útg. Pjaxi
ehf. Prentun: Pjaxi ehf. / Delo tiskarna,
Slóveníu. 2002.
DJÚPAR RÆTUR
Erlendur Jónsson
Bakleikfimi Hörpu
er flutt á Höfðabakka 9
í húsnæði Hreyfigreiningar
Dans- og músikleikfimi með samba og afró ívafi.
Í leikfiminni er markvisst unnið að því að leiðrétta
beitingu og vöðvavinnu hryggjar, axlargrindar og
útlima í gegnum stöðu- og hreyfimynstur sem
eykur álag á stóra vöðvahópa og sterka liði en
minnkar álag á viðkvæma liði og líkamssvæði.
Námskeiðið hefst 7. janúar.
Fullkominn tækjasalur Hreyfigreiningar er innifalin í
námskeiðsgjaldi. Skráning er í símum 511 1575,
695 1987 eða með tölvupósti: harpahe@mmedia.is
Kennari: Harpa Helgadóttir,
sjúkraþjálfari BSc, MTc, PhD student.
Mánu- og miðvikudagar Þriðju- og fimmtudagar
16.15-17.15 Byrjendur 16.15-17.15 Framhald 2
17.15-18.15 Byrjendur 17.15-18.15 Framhald 3
18.15-19.15 Framhald 1 18.15-19.25 Framhald 4
FLEST verk Katrínar Sigurð-
ardóttur eru rýmisverk sem minna
á líkön arkitekta eða leikföng
barna, en hún fæst einnig við net-
list sem birtist á Veraldarvefnum. Í
verkinu Circuit, en heitið er sótt í
latínu og þýðir hringur, leiðir Katr-
ín saman þessa tvo heima þar sem
hún sýnir okkur líkan sem við get-
um bæði séð sem hringveg sem
liggur milli bæja og rafrás í tölvu
með innbyggðum tölvukubbum.
Minni tölvunnar er því umsnúið í
kunnuglegt borgarlandslag sem
minnir okkur á að heimur tölv-
unnar skipar stóran sess í lífi
margra, jafnvel stærri en sá veru-
leiki sem við blasir á hringferð um
landið.
Katrín býður okkur upp á ferð án
upphafs og endis. Hér er hvorki
spurt um upphafspunkt né áfanga-
stað heldur er athyglinni beint að
sjálfu ferðalaginu. Þar sem Katrín
er búsett í New York og ferðast
mikið þarf þetta ekki að koma á
óvart. Sá sem ferðast um þessa
braut á þó enga venjulega ferð fyr-
ir höndum. Hér er ekkert val og
hvorki hægt að víkja af leið né
komast hjá því að lenda í þeim völ-
undarhúsum sem leynast á veg-
inum. Hér rekumst við á ákveðna
þversögn því að í raun eru tölvu-
kubbar (circuit boards) hannaðir
með hámarks orkuflæði í huga en
það virðist ekki eiga við hringrás
Katrínar, hér eru þeir helsta fyr-
irstaðan í hringrásinni, rugla ferða-
langinn í rýminu og tefja för hans.
KATRÍN SIGURÐARDÓTTIR
Circuit,
1999
Morgunblaðið/Kristinn
Katrín Sigurðardóttir, circuit,
Verkið er á sýningunni Íslensk
myndlist 1980–2000 í Listasafni Ís-
lands. Texti: Listasafn Íslands.