Morgunblaðið - 05.01.2003, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. JANÚAR 2003 11
Reykvíkingar höfðu mjög gaman af. Margir
komu og sáu sýninguna en aðalgagnrýnin var
þó raunverulega úti í bæ, í kjaftaganginum hjá
fólki sem aldrei sá sýninguna.“
Hann segist hafa verið vanur því í „stórborg-
inni“ Reykjavík að geta framkvæmt hvaðeina í
sýningarsölum og haldið svo bara fyrir augu og
eyru „en þarna voru öll sund lokuð og vægast
sagt þjarmað alveg ofboðslega að mér. Ýmsir,
sem ég ætla ekki að nefna, siguðu öllum sem
þeim datt í hug á mig en ég átti nokkra góða vel-
unnara meðal gömlu, fráförnu jálkanna sem
stóðu með mér. Ýmsir töldu þó best fyrir mig að
kasta inn handklæðinu og gefast upp.“
Hannes kom einn norður í fyrstu; eiginkona
hans var við vinnu í Reykjavík og börnin á leik-
skóla. „Ég hafði fengið leyfi til að koma mér fyr-
ir í kjallara safnsins og stóð frammi fyrir því að
hrökkva eða stökkva. Að flytja í bæinn eða
fara.“
En málið var ekki einfalt.
„Það var auðvitað ekkert sjálfgefið að fá eig-
inkonuna til að segja upp góðu starfi fyrir sunn-
an og flytja í höfuðvígi ríkisrekinnar jafnrétt-
isstofu. En svo heppilega vildi til að um sama
leyti losnaði staða deildarstjóra barnadeildar
Fjórðungssjúkrahússins sem hún fékk. Eftir að
ég hafði verið hér í eitt ár var fjölskyldan því öll
lögskráð á Akureyri; Akureyrarbær hefur því
fengið allt sem ég á, með húð og hári.“
Hver sýningin rak svo aðra í Listasafninu á
Akureyri, eins og eðlilegt má teljast, árið 2000
og undir árslok velti Hannes framhaldinu mikið
fyrir sér. „Mér fannst ég kominn í erfiða
ábyrgðarstöðu; ég þyrfti að byggja safnið upp –
Listasafninu allt!“
Spurt er hvort ástandið á safninu hafi breyst
til hins betra, og Hannes svarar:
„Ég er satt að segja aldrei öruggur um mig.
Eftir að hafa lent í svona mótbyr er maður alltaf
á tánum, samanber eineltisumræðuna. Þetta
hefur minnst með peninga að gera; vinnutími
minn er frá tólf uppí fjórtán tíma á sólarhring.
Ég fæ ekki greitt í samræmi við það en þetta er
fyrst og fremst spurning um að gefast ekki upp;
að klára grautinn.“
Mest af öllu vill hann reyna að ná „einhvers
konar samstöðu um stofnunina, brjóta hana úr
viðjum klíku og pólitíkur og breyta í þver-
pólitíka stofnun sem flestir geta sameinast um“.
Eitt af því sem safnið hafði verið sakað um
var að hundsa heimamenn, en það segir Hannes
algjöra firru. Haraldur Ingi hafi verið búinn að
sýna þá nánast alla og suma aftur og aftur.
„Það verður að segjast eins og er að þegar
Listafnið fór af stað með sína fyrstu sýningu
skrikaði því fótur og seint hefur gróið um heilt.
Listastarfsemi á Akureyri er mikil og þegar
Listasafnið var loksins stofnað hafði hver sína
meiningu. Við það mynduðust átök sem ég fékk
svo sannarlega að kenna á.“
Sátt og samlyndi – vonandi
„Kristinn G. Jóhannsson, þekktur myndlist-
armaður og virtur myndlistarkennari hér í bæn-
um, einn þeirra sem sótti um starf forstöðu-
manns á móti Haraldi Inga á sínum tíma, hélt
hér einkasýningu árið 2001. Þegar ég falaðist
eftir því að hann sýndi í safninu hafði Kristinn
aldrei stigið fæti hér inn, átta árum eftir að
safnið var stofnað. Þetta segir grimma sögu.“
Annar heimamaður, Jónas Viðar, sýndi í
Vestursal á sama tíma og Hannes segir sýning-
arnar upphaf ákveðinnar þíðu. „Þeir seldu mjög
vel, nánast allt, og sérstaklega var til þess tekið.
Þetta gladdi mig mjög.“
Næst á eftir heimamönnunum kom sýning
mynda franska ljósmyndarans heimsfræga,
Henri Cartier-Bresson, sem vakti verðskuldaða
athygli.
Um sumarið var samsýning 16 myndlist-
armanna sem starfa og búa á Akureyri og gagn-
rýnisraddir héldu áfram; „nú fannst einhverjum
ég væri að gera lítið úr listamönnunum með því
að gera skoðanakönnun. Það þótti ekki fínt að
spyrja sýningargesti að því hvert væri falleg-
asta verkið að þeirra mati. En þetta braut samt
ákveðinn múr þegar á heildina er litið.“
Í kjölfarið kom önnur alþjóðleg sýning,
„danski listmaðurinn Per Kirkeby sem þykir
frægasti samtímalistamaður Norðurlanda.
Hann er mjög tengdur landinu; hefur starfað
hér sem náttúrufræðingur en aldrei sýnt á Ís-
landi, þótt áður hefði verið eftir því leitað.“
Frumherjar frá byrjun aldarinnar voru næst-
ir á svið; Ásgrímur, Kjarval og ýmsir fleiri –
myndir sem safnið fékk lánaðar frá Listasafni
Íslands og Kjarvalsstöðum.
Árinu lauk svo með sýningum Óla G. Jó-
hannssonar og Kristjáns Davíðssonar. „Óli G. er
ekkert lamb að leika sér við og hann var í
ákveðnu forystuhlutverki þeirra sem tóku mig á
beinið; hann hafði miklar skoðanir á þessum
arrogant utanbæjarmanni. Hafði sent mér föst
skot sem ég kaus að svara ekki.
Haustið 2000 hélt Óli sýningu í Reykjavík,
þar gekk ég til hans, kynnti mig og sagði að við
yrðum að tala saman. Úr varð einkasýning hans
árið eftir. Óli var þarna kominn í mikla sveiflu,
sem hann hefur haldið síðan, og hann seldi út
sýninguna. Það á enginn Óla G. en það er svo
sannarlega hægt að ræða við hann í trúnaði og
trausti. Og það sama á við um flesta aðra.“
Hannes segir nýliðið ár það farsælasta í sögu
safnsins. „Þá skapaðist í fyrsta skipti raunveru-
leg þíða og mun fleiri gestir heimsóttu safnið en
áður. Ég hef lagt mig fram af alefli um að gera
allt sem ég get fyrir safnið. Ég er nokkurs kon-
ar menningarmálaliði; legg mig allan fram um
að starfa af heilindum og gera safnið sýnilegt.“
Fyrri hluta árs í fyrra hófst svo besta skeið í
sögu safnsins. Segja má að Skipulögð hamingja
hafi verið fyrsta sýningin á því skeiði; rússnesk
myndlist sem kom frá Arkangelsk, sérstaklega
samsett fyrir safnið, í kjölfarið kom Akureyri-
myndlist II þar sem burtfluttum Akureyringum
voru gerð skil og síðan var m.a. boðið upp á Milli
goðsagnar og veruleika, þar sem verk eftir
múslimska listamenn voru sýnd og síðan tók við
við sýningin Rembrandt og samtíðarmenn hans.
„Ég held að ekki sé hægt að væna safnið um
skort á breidd í verkefnavali,“ segir Hannes
þegar hann hefur farið yfir árið með blaðamanni
og bendir á að gestir ársins hafi líklega verið yf-
ir 20 þúsund; þar af um 10 þúsund á Rem-
brandt, um 4 þúsund á Akureyrarsýninguna og
4 til 5 þúsund á arabasýninguna.
Það er mikið verk, segir Hannes, að vera for-
stöðumaður Listasafnsins á Akureyri. „Ég er
sýningarstjóri, ritstjóri, kynningarstjóri, verk-
efnastjóri, hugmyndafræðingur, rekstrarfræð-
ingur – allt í einum pakka. Í stóru söfnunum í
Reykjavík sinnir einn hverju þessara starfa.
Safnið hér er hið minnsta af stóru söfnunum;
með minnsta mannskap og minnstu fjárlög. Og
það sem ég er kannski stoltastur yfir er að fjár-
málalega hefur dæmið gengið upp, þótt það eigi
ekki að geta það.“
Hann segir stöðu forstöðumanns listasafns
sköpunarverk sem menn verði að vaka og sofa
yfir, 24 tíma á sólarhring. „Sýningarstjórar,
eins og ég er í dag, eru eins og einnota umbúðir
sem hægt er að kreista út úr og fleygja þeim
svo. Ég er ekki sá embættismaður sem afi gamli
sá fyrir sér í lífstíðardjobbi, þótt margir aðrir
njóti forsælu og öryggis sem slíkir. Fólk vill
ekki frelsi, sagði rússneski listamaðurinn Mela-
mid eitt sinn við mig, það þráir aðeins öryggi.“
Eins og áður kom fram gildir ráðningarsamn-
ingur Hannesar fram á vor. Möguleiki er á end-
urráðningu í fjögur ár; ekki lengur, „ekki nema
verði einhvers konar breyting á því eins og þeg-
ar Björn Bjarnason, þáverandi mennta-
málaráðherra, breytti tímabundinni ráðningu
Þjóðleikhússtjóra í æviráðningu, sem mörgum
þótti athyglisvert.“
En hvað með framhaldið hjá Hannesi?
„Ég tek eitt skref í einu.Ég er ekki einn í
þessu; á konu sem er reyndar miklu betri
starfsmaður en ég, og Akureyrarbær var hepp-
inn að fá. Við eigum tvö yndisleg börn, þannig
að mér finnst það hafa verið nokkuð góður díll
fyrir bæinn að fá allan pakkann norður. Annars
er mjög gott að búa á Akureyri, sem hefur svo
sannarlega margt að bjóða.“
Hann á sér þá ósk að skila Listasafninu sóma-
samlega til næsta manns, „sterkara og öflugra
en ég tók við því, og að safnið fái efstu hæð húss-
ins við Kaupvangsstræti – sem því hefur verið
lofað frá upphafi“.
Ákveðnir einstaklingar höfðu eitrað fyrir safn-
inu, sérstaklega forstöðumanninum, og sumir
meira en aðrir. Ég blés á allt slíkt sem mér var
sagt og vildi komast að þessu af eigin raun. Vildi
stöðva þessa borgarastyrjöld sem geisað hafði
allt of lengi í Gilinu.“
Í byrjun næsta árs gaf Hannes út bækling
með dagskrá ársins og það hefur safnið nú gert
þrjú ár í röð, nokkuð sem hann segir að ekki hafi
verið gert annars staðar á Íslandi.
Hann mun hins vegar ekki gefa út dagskrá
fyrir nýhafið ár vegna óvissu um eigin framtíð.
Er ráðinn til vors og veit ekki meir.
Að halda fyrir augu og eyru
Fyrsta sýning ársins 2000 var Losti 2000,
„þar sem heilt stóð blóðheitra listamanna var
beðið að tjá sig um kynjamál.
Akureyringar létu mikið að sér kveða vegna
þessarar sýningar. Hún fór einhvern veginn
þveröfugt í þá og lögsókn var íhuguð vegna
verks eftir Jón Laxdal, til að fá sýningunni lok-
að.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Hannes
skapti@mbl.is
Fyrsta sýning nýhafins ár í Listasafninu á
Akureyri verður óvenjuleg. „Hún kemur inn á
viðkvæma hluti og ég vona að ekki fari allt í
bál og brand, heldur að sýningin veki athygli
og skapi umræðu. Mér finnst vanta að listin
taki þverpólítískan þátt í mótun samfélags-
ins,“ segir Hannes Sigurðsson.
Hann segir íslensk söfn þurfa að takast á
við samfélagslegar hræringar og sitt eigið
umhverfi. „Það hefur safnið ekki enn gert af-
dráttarlaust undir minni stjórn, þótt ég viti
hvar ég myndi bera niður, en fyrsta sýning
ársins er til þess að minna á að safnið ætlar
sér ekki bara að vera í fortíðinni, virðulegt,
og að safn getur ekki alltaf höfðað til allra.“
Sýningin, sem opnuð verður 18. janúar,
ber yfirskriftina Aftökur og útrýmingar. Hún
er þrískipt; „í fyrsta lagi sýningin Hitler og
hommarnir sem vakti mikið umtal á Man-
hattan í fyrra og fjallar um útrýming-
arherferð Nasista gegn hommum. Á móti
þessu tefli ég sýningu frá Berlín, Hinstu mál-
tíðir, eftir unga svissneska listakonu sem
fjallar um dauðadóma í Bandaríkjunum. Hún
vakti ekki síður athygli árið 2000. Og í þriðja
lagi er sýningin Aftökuherbergi, eftir Lucindu
Devlin, sem var framlag Bandaríkjanna á
Feneyjartvíæringnum í fyrra. Hver sýning
myndi nægja í sjálfu sér en hugmyndin á bak
við þetta er að vekja athygli á ýmsum mál-
um, sem okkur sannarlega koma við,“ segir
Hannes, og bætir við: „Fjallað er um for-
dóma í sinni fjölbreyttustu mynd og hvert
þeir geta leitt. Algjört myrkur.“
Á meðfylgjandi mynd er Hannes við eitt
verkanna á sýningunni.
Vona að
sýningin skapi
umræðu