Morgunblaðið - 25.01.2003, Blaðsíða 4
FRÉTTIR
4 LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í MÁLI nokkurra þingmanna sem
þátt tóku í fyrstu umræðu á Alþingi í
vikunni um frumvarp heilbrigðisráð-
herra, Jóns Kristjánssonar, um lyfja-
gagnagrunna, kom fram að ýmsum
spurningum væri enn ósvarað varð-
andi gagnagrunnana. Jón Kristjáns-
son mælti fyrir frumvarpinu á
fimmtudag en það var lagt fram á Al-
þingi fyrir jól. Með frumvarpinu er
lagt til að Tryggingastofnun ríkisins
(TR) verði falið að setja á fót tvo lyfja-
gagnagrunna til sameiginlegra nota
fyrir TR, landlækni og Lyfjastofnun.
Annar gagnagrunnurinn mun inni-
halda persónugreinanlegar upplýs-
ingar en hinn ópersónugreinanlegar
upplýsingar um afgreiðslu lyfja til
sjúklinga. Fyrrnefndum þremur að-
ilum verður skv. frumvarpinu heimill
aðgangur að persónugreinanlegu
upplýsingunum.
Ráðherra sagði að sá misskilningur
virtist hafa komið upp að persónu-
upplýsingar og upplýsingar um ein-
staka sjúklinga væru starfsfólki við-
komandi stofnana aðgengilegar í
persónugreinanlega lyfjagagna-
grunninum. „Til að taka af allan vafa
skal tekið fram að gert er ráð fyrir að
persónuupplýsingar séu dulkóðaðar í
þessum gagnagrunni og engum að-
gengilegar nema í einstökum tilvikum
þegar rökstuddur grunur um misferli
liggur fyrir. Í stað þess að skrá nöfn
og kennitölur þeirra sjúklinga sem fá
ávísað ávana- og fíknilyfjum hjá
Lyfjastofnun eins og hingað til hefur
verið gert verða persónueinkenni
þeirra dulkóðuð og varðveitt þannig í
persónugreinanlega lyfjagagna-
grunninum. Rafrænt eftirlit mun
gera landlækni viðvart í skilgreindum
tilvikum þegar þörf er á að persónu-
upplýsingar séu skoðaðar. Því verður
ekki unnið með persónuauðkennin
nema í þeim tilvikum sem eru utan
skilgreindra marka. Af þessu leiðir að
persónuverndar verður betur gætt
gagnvart sjúklingum og læknum en
áður auk þess sem viðkvæm gögn
fara um færri hendur.“
Lyfjanotkun
viðkvæmar upplýsingar
Í umræðunum á eftir framsögu
ráðherra lögðu þingmenn m.a.
áherslu á að lyfjanotkun væri við-
kvæmar persónulegar upplýsingar,
en þeir sögðust þó flestir hafa skiln-
ing á því að koma þyrfti í veg fyrir að
ávana- og fíknilyf væru misnotuð.
Ýmsum spurningum væri þó enn
ósvarað varðandi gagnagrunnana.
Þuríður Backman, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, benti til að mynda á að ekki
væri enn ljóst hverjir nákvæmlega
hefðu aðgang að gagnagrunnunum og
í hvaða tilgangi ætti að nota þá. Hún
sagðist hafa skilning á tilgangi frum-
varpsins en lagði þó áherslu á að fara
þyrfti varlega í það að setja á síka
gagnabanka sem hér um ræddi.
Lára Margrét Ragnarsdóttir, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, sagðist
eins og Þuríður hafa skilning á til-
gangi frumvarpsins. „Það er vissu-
lega afar nauðsynlegt að fylgjast vel
með því að ávana- og fíknilyf séu ekki
misnotuð líkt og því miður eru dæmi
um,“ sagði hún, „en það er hins vegar
álitamál hvort það réttlæti að settur
verði á laggirnar rafrænn gagna-
grunnur með persónugreinanlegum
upplýsingum. Með nýrri tækni verður
það sífellt auðveldara að safna saman
upplýsingum um einstaklinga. En á
sama tíma er enn meiri hætta að þær
verði misnotaðar með einum eða öðr-
um hætti þegar fleiri en einn eða tveir
aðilar geta nálgast þessar upplýsing-
ar. Ég mun því setja mikinn fyrirvara
á þetta frumvarp eins og ég hef gert á
sams konar frumvörpum í þessa
veru.“
Sjónarmið nokkurra þingmanna við umræðu á Alþingi um lyfjagagnagrunna
Varlega verði farið í að setja
á laggirnar gagnagrunna
„ÞETTA er stór dagur, því vissum
áfanga er náð í kennslu og mennt-
un á Íslandi,“ sagði Helgi Jós-
efsson, verkefnisstjóri Fjölmennt-
ar, á formlegri opnun
menntaverkefnisins fyrir geðsjúka
í húsi Geðhjálpar í gær. „Með
þessu hefur ákveðið skref verið
tekið í þá átt að mennta fólk sem
hefur ekki átt um marga kosti að
velja. Opna nýjar gáttir svo að fólk
sjái sjálft að það sé mikilvægt og
hafi sitthvað til brunns að bera.“
Fjölmennt, áður Fullorðins-
fræðsla fatlaðra, er sjálfseignar-
stofnun sem rekin er af Örorku-
bandalagi Íslands og Þroskahjálp
samkvæmt þjónustusamningi við
menntamálaráðuneytið. Nú hafa
geðfatlaðir bæst í hóp þeirra sem
sótt geta sér menntun til Fjöl-
menntar. Um er að ræða tilrauna-
verkefni í samvinnu við Geðhjálp
og verður aðstaða til kennslu í
húsi Geðhjálpar að Túngötu. Alls
78 umsóknir bárust og 12 kenn-
arar sinna kennslu. Verkefnið, sem
er til eins árs, kostar um sex millj-
ónir króna og hefur tæplega helm-
ingur þeirrar fjárhæðar safnast
með styrkjum. Síminn færði verk-
efninu þrjár tölvur og prentara í
gær og þá færði Starfsmenntaráð
forsvarsmönnum verkefnisins 2
milljóna króna styrk.
Tækifæri
fyrir marga
Bjarni Kristjánsson, stjórnarfor-
maður Fjölmenntar, sagði verk-
efnið veita mörgum færi á að
mennta sig sem ekki geta nýtt sér
símenntun annarra. „Lítið skref
þess sem er bundinn í fjötra fötl-
unar getur jafnast á við langferð
þess sem frjáls fer,“ sagði Bjarni
og vonaðist til að Fjölmennt yrði í
sífelldri endurskoðun.
Sigursteinn Másson, formaður
Geðhjálpar, sagði tilraunaverkefn-
ið marka ákveðin tímamót þar sem
í fyrsta skipti væri verið að veita
þeim sem glíma við geðraskanir
beina aðstoð við að mennta sig.
Benti hann á mikilvægi þess að
skapa raunverulega endurhæfingu
fyrir geðfatlaða. Sagði hann Land-
læknisembættið áætla að geðrask-
anir kostuðu ríkið um 30 milljarða
á ári og því hlyti að vera sameig-
inlegt markmið okkar að breyta
því og virkja geðfatlaða því það
skili sannarlega árangri.
Verkefni Fjölmenntar og Geðhjálpar um menntun geðfatlaðra
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Tómas Ingi Olrich menntamálaráðherra hrinti starfi Fjölmenntar og Geðhjálpar formlega úr vör. Á miðri mynd
er Brynjólfur Bjarnason, forstjóri Símans, en hann færði verkefninu rausnarlega gjöf frá fyrirtækinu.
Árangursríkt að
virkja geðfatlaða
FÁLKINN sem veiddi
sér til matar í miðbæ
Reykjavíkur í gær er á
fyrstavetri, einn af um
2–3 fálkum sem jafnan
halda til við höf-
uðborgarsvæðið að
vetrarlagi. Aldur hans
má ráða af því að fjaðr-
ir hans eru dökkar en
fjaðrabúningurinn lýs-
ist með árunum.
Um hádegisbil í gær
sá ljósmyndari Morg-
unblaðsins fálkann
fljúga til norðurs frá
Tjörninni með bráðina
í klónum. Tveir garg-
andi hrafnar eltu hann
á röndum og freistuðu
þess að fá fálkann til að
sleppa bráðinni. Máva-
ger fylgdi í kjölfarið
og fylgdist grannt með
úr fjarlægð. Fálkinn
settist á Norðurgarð og reif bita úr
fuglinum en hóf sig fljótlega á flug
á ný og stefndi með bráðina í átt að
Örfirisey. Kristinn Haukur Skarp-
héðinsson, dýravistfræðingur á
Náttúrufræðistofnun Íslands, segir
að 2–3 fálkar, yfirleitt ungfuglar,
haldi til á höfuðborgarsvæðinu að
vetrarlagi. Fálkarnir stunda að-
allega veiðar við strandlengjuna en
verða stundum að leita á önnur mið.
Aðspurður segir Kristinn Hauk-
ur að borgin sé ekki sérlega hent-
ugt veiðisvæði fyrir fálka, þeir vilji
heldur stunda veiðar yfir opnu
landi, sjó eða vötnum en vilja síður
þurfa að elta bráðina á milli húsa.
„Það er ekki algengt að menn sjái
þá taka bráð en fálkarnir eru samt
sem áður í þeim tilgangi á sveimi
yfir borginni,“ segir hann.
„Það var nú einmitt gamall ljós-
myndari á Mogganum í gamla
daga, hann Ólafur K. [Magnússon]
sem náði einmitt mynd af fálka
drepa önd á Tjörninni fyrir svona
30–40 árum.“
Fálkinn sem var myndaður í gær
var þó ekki með svo gómsæta mál-
tíð í klónum en Kristinn Haukur tel-
ur sennilegt að bráðin hafi verið
ungur hettumávur.
Myndina, sem Kristinn Haukur
vísar til og birtist í Morgunblaðinu,
tók Ólafur þegar fálkinn hóf sig til
flugs með öndina. Finnur Guð-
mundsson fuglafræðingur taldi
þessa mynd einstæða þar sem aldr-
ei áður hefði tekist að ljósmynda
fálka klófesta bráð sína í þéttbýli.
Myndin birtist víða um lönd, m.a
birtist myndröð Ólafs í bandaríska
tímaritinu The National Geo-
graphic.
Fálkinn tyllti sér og reif bráðina í sig.
Gómsæt máltíð
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Þessa einstöku mynd tók Ólafur K. Magnússon þegar fálki hóf sig á flug frá
Reykjavíkurtjörn með önd í klónum. Myndin birtist víða um lönd.
Morgunblaðið/RAX