Morgunblaðið - 25.01.2003, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 LAUGARDAGUR 25. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
É
g er ein af þeim sem
hefur sveiflast á
milli þess að telja
Kárahnjúkavirkjun
réttlætanlega og að
trúa því að hún sé mistök. Nú er
ég komin á seinni skoðunina og
held ég haldi mig þar. Þetta er
ekki útrætt mál. Það er ekki of
seint að mótmæla.
Margt hefur hjálpast að við að
koma mér á þessa skoðun. Til
dæmis að frétta af því að sumir
Austfirðingar mótmæla en skála
ekki fyrir Alcoa – Austfirðingar
eru reyndar ekki allir eins þótt
annað megi ætla af fréttum. Ann-
að dæmi er að álverið sem ganga
á fyrir rafmagni frá Kára-
hnjúkavirkjun mun hafa í för með
sér nokkra
brennisteins-
mengun sem
að vísu á að
dreifa
yfir stærra
svæði með
tveimur skor-
steinum ívið
hærri en Hallgrímskirkjuturn, og
mun þá Austfjarðaþokan öðlast
nýjan lit í logninu.
Dæmin eru fleiri, en það sem
helst varð til þess að láta mig
hrökkva við og hugsa: Hvað er að
gerast? var myndin um Guðmund
Pál Ólafsson líffræðing sem hefur
barist ötullega fyrir hálendi Ís-
lands. Atriðið þar sem hann
stendur með bók sína Hálendi Ís-
lands og rífur hverja fallega
myndskreytta blaðsíðuna á fætur
annarri úr bókinni til marks um
að staðirnir sem myndirnar sýna,
séu ekki lengur til eða verði bráð-
um ekki lengur til. Þeir fari undir
vatn fyrir uppistöðulón eða þar
þorni árfarvegur, minnki foss,
komi stífla, virkjun, álver eða
önnur mannvirki.
Á sínum tíma þegar Skipulags-
stofnun úrskurðaði að Kára-
hnjúkavirkjun hefði í för með sér
óafturkræf umhverfisspjöll voru
margir sem fögnuðu en aðrir ör-
væntu ekki. Úrskurðurinn var
allt að því óþarfur þar sem þá
þegar hlýtur að hafa verið ákveð-
ið fyrirfram að af framkvæmdum
yrði, hvað sem umhverfismat
leiddi í ljós.
Þriðja dæmið er þegar maður
fylgist með ráðamönnum þjóð-
arinnar grípa til pirrings eða
fyndni þegar þeir verða varir við
mótmæli vegna þessara fyrirhug-
uðu framkvæmda. Íslendingar
hafa verið duglegir að mótmæla
undanfarið, myndað grasrót-
arsamtök og það skiptir máli.
Iðnaðarráðherra reiðist umhverf-
isverndarsinnum fyrir að kynna
sjónarmið sín erlendis og heyrst
hefur að erlendum umhverf-
isverndarsamtökum komi ekkert
við hvað gert er við náttúru Ís-
lands. Forsætisráðherra grípur
til fyndninnar þegar hann er
spurður um afleiðingar virkj-
unarframkvæmda fyrir efnahags-
lífið og fyrirhugaðra mótvæg-
isaðgerða ríkisstjórnarinnar.
Ekkert svar. Ætlar hann ekki að
svara? „Ég skal gera það sem
forsætisráðherra hérna 2005,“
Hlátur. Þetta gerðist á Alþingi
Íslendinga, löggjafarsamkund-
unni, þar sem fara á í saumana á
öllum mikilvægum málum og af-
greiða á málefnalegan hátt. Því
markmiði virðist oft ekki fylgt á
hinu háa Alþingi.
Það er auðvitað ljóst að Kára-
hnjúkavirkjun þarf ábyrgð hins
opinbera. Dæmið gengur ekki
upp án þess að ríki og borg
ábyrgist það. Þess vegna má ekki
heyra á það minnst að stofna sér-
stakt hlutafélag um virkj-
unarframkvæmdirnar, eins og
ætti þó að vera markmiðið í sam-
ræmi við einkavæðingarstefnuna.
Það gengur bara ekki upp á við-
skiptalegum grunni. Náttúran
hefur verið einskis metin í arð-
semisútreikningunum sem á und-
an eru gengnir. En hvers virði er
hún? Hún er ómetanleg, en í
þessu sambandi er hægt að setja
margra milljarða verðmiða á
hana, þ.e. margir milljarðar tap-
ast með tapaðri náttúru.
Eins og borgarstjóri sagði þeg-
ar hún gerði grein fyrir atkvæði
sínu í borgarstjórn í síðustu viku,
er fjárfesting í Kárahnjúkum í
raun óbein fjárfesting í áliðnaði
og á því að byggjast að verulegu
leyti á viðskiptasjónarmiðum.
Ein leið hefði verið að stofna sér-
stakt fyrirtæki um framkvæmd-
ina og fjármagna það á hluta-
bréfa- og lánamarkaði án
ábyrgða hins opinbera. Eða að
ríkið stofnaði sérstakt fyrirtæki
um framkvæmdina sem nyti rík-
isábyrgðar, þar sem ávinning-
urinn væri fyrst og fremst talinn
þjóðhagslegur.
Þessar hugmyndir hafa marg-
sinnis verið bornar undir iðn-
aðarráðherra sem má, ekki frek-
ar en aðrir ráðamenn, heyra á
þær minnst. Málið er útrætt og
framkvæmdir skulu hefjast.
Fjórða dæmið er tölvupóstur
sem ég fékk. Póstur með punkt-
um um Kárahnjúkavirkjun og
það sem ég ætti að vita um hana.
Ókei, allar neikvæðu afleiðing-
arnar, en hver er hinn málstað-
urinn? Atvinnuuppbygging á
Austfjörðum, punktur. Í tölvu-
póstinum voru mörg atriði sem
vega upp á móti þeirri þörfu upp-
byggingu. Til dæmis: Um 60 foss-
ar hverfa eða raskast. Stórum
búsvæðum hreindýra og fugla
verður eytt. Stærsta meðvitaða
gróðureyðing í Íslandssögunni. Á
vorin munu 20 ferkílómetrar gró-
ins lands verða þaktir jökulaur.
Dæmi um óraunhæfar mótvæg-
isaðgerðir fyrir náttúruna eru að
hálendisgróður verður „styrktur“
með áburðargjöf til að verjast
áfoki. Kárahnjúkastífla verður
tveir og hálfur Hallgríms-
kirkjuturn (190 m). Tap á nátt-
úrugæðum mun nema milljörðum
króna. Þjóðgarður og virkjun
fara ekki saman. Stórfelldir
vatnaflutningar heyra sögunni til
enda hafa þeir reynst illa. Kára-
hnjúkavirkjun verður skammlíf
og er óendurnýjanleg en breytir
endurnýjanlegri auðlind í eyði-
mörk. Virkjun og stóriðja drepa í
dróma fjölbreytt mannlíf sem
byggist á menntun, fjölbreyttri
menningu, sköpunargleði og
frumkrafti einstaklinga. Kára-
hnjúkavirkjun eyðileggur mögu-
leika þeirra sem vilja nýta landið
til náttúruskoðunar og sjálf-
bærrar ferðamennsku.
Það tapa allir á Kára-
hnjúkavirkjun.
Kárahnjúka-
virkjun
Þessar hugmyndir hafa margsinnis ver-
ið bornar undir iðnaðarráðherra sem
má ekki frekar en aðrir ráðamenn
heyra á þær minnst. Málið er útrætt og
framkvæmdir skulu hefjast.
VIÐHORF
Eftir Steingerði
Ólafsdóttur
steingerdur
@mbl.is
RÉTTUR minn er mjög lítill og
verður sífellt rýrari eftir því sem ég
eldist. Almennt séð er réttur heyrn-
arlausra sem tilheyra ekki leikskóla,
grunnskóla eða framhaldskólastig-
inu mjög af skornum skammti.
Það sem mig langar til að fræða
fólk um í þessari grein er réttur
minn til táknmálstúlkunar. Eins og
fyrirsögnin bendir til er hann mjög
lítill. Hann er það lítill að þar sem
hans nýtur ekki við hefur hann rýrt
mjög möguleika mína til að geta
komið mér áfram og tekið þátt í lífs-
gæðakapphlaupinu eins og aðrir
gera. Ég skal því nefna dæmi:
Jafnvel þó svo að hið opinbera
auglýsi námskeið á sínum vegum og
allir eigi rétt á að taka þátt í því er
ekki þar með sagt að heyrnarlausir
geti tekið þátt í því vegna þess að í
flestum verkefnum á vegum hins op-
inbera er ekki gert ráð fyrir tákn-
málstúlkunarkostnaði.
Réttur minn til að taka þátt í nám-
skeiðum eða fundum á vegum stétt-
arfélagsins er líka skertur vegna
þess að það er háð góðvilja stéttar-
félagsins hvort túlkur verður greidd-
ur eða ekki. Ef ekki þá auðvitað fæ
ég ekki að taka þátt í því.
Réttur minn til að geta verið al-
mennur borgari og vænst þess að
sveitarfélag mitt greiði fyrir tákn-
málstúlkun ef mér skyldi detta í hug
að fara á myndlistar- eða annað tóm-
stundarnámskeið er jafnrýr sem
fyrr. Ég þarf að útlista nákvæmlega
hvað ég ætla að fara og gera ef ég
svo mikið sem drifist að biðja sveit-
arfélag mitt um að greiða fyrir tákn-
málstúlkun, og guð hjálpi mér nú ef
það er fyrir utan bæjarmörkin.
Beiðni mín verður rædd á bæjar-
ráðsfundi og tekin ákvörðun. Þeir
gætu jafnvel sagt nei. Með þessari
aðferð finnst mér afar mikið vegið að
persónufrelsi mínu. Ég efast um að
sveitarfélagið spyrji alla í hjólastól
hvert þeir séu að fara upp og niður
skábrautirnar sem sveitarfélagið
hefur kostað fyrir þá. Skábrautir eru
þeirra aðgengi, táknmálstúlkun er
mitt aðgengi.
Réttur minn sem sjúklings er
tryggður í lögum um réttindi sjúk-
linga og þakka ég fyrir það í hvert
sinn sem ég fer til læknis vegna mín
sjálfrar eða barna minna. Það er eini
staðurinn þar sem mér er tryggður
táknmálstúlkur í lögum.
Réttur minn ef ég þyrfti á ták-
málstúlkun að halda hjá sýslumanni
er aðeins tryggður með einu litlu
UMBURÐARBRÉFI sem dóms-
málaráðherra sendi út til allra sýslu-
manna á landinu árið 1995 og getur
jafnvel núverandi og næstu dóms-
málaráðherrar tekið það úr gildi ef
þeim svo mikið sem þóknast til að
gera það af einhverjum eða engum
orsökum.
Réttur minn til þess að sinna dag-
legum þörfum eða amstri sem kallar
á táknmálstúlk eins og það ef ég
þyrfti á að halda þjónustu fasteigna-
sala, verðbréfasala, bankastjóra,
lögfræðings, endurskoðanda við
gerð skattskýrslu, arkitekts, málara,
byggingarmeistara, rafvirkja, pípu-
lagningarmanns, heilsuráðgjafa ut-
an heilbrigðiskerfisins, í fangelsi, á
fundi hjá húsfélagi, á fundi hjá stétt-
arfélagi eða öðru hagsmunafélagi
mínu, við tómustundaiðkun barna
minna hjá íþróttafélagi eða öðru ut-
an skólakerfisins, við erfidrykkju
vegna látins aðstandanda, ferming-
arveislu barns, giftingarveislu, við
ættarmót eða jafnvel hjá miðli er
hvergi tryggður í lögum. Þetta er að-
eins upptalning en það er hægt að
ímynda sér að mikið getur gerst þeg-
ar heyrnarlaust fólk er að höndla
með aleigu sína hjá fasteignasala eða
verðbréfasala og fær ekki réttar
upplýsingar. Þeim gæti verið afhent
eitthvert plagg til undirritunar, og
lestarkunnátta heyrnarlausra er
ekki alltaf upp á marga fiska þegar
táknmálsins nýtur ekki við – það er
auðvelt að ímynda sér eftir á hvað
gæti gerst ef plaggið væri undirritað
í vafasömum tilgangi. Fólkið sem um
ræðir gæti misst aleiguna sína.
Hverra er ábyrgðin?
Undanfarin ár hefur bara verið
notast við bráðabrigðalausnir frá ári
til árs með góðvilja forsætisráðherra
að úthluta 2 milljónum á ári í þennan
málaflokk og er oft töluverður drátt-
ur á því að greiðslur séu tryggðar frá
ári til árs. Nú verð ég að segja að nóg
sé komið af góðviljaákvörðunum og
setja verður þennan rétt minn og
annarra heyrnarlausra í lög, jafnvel
þó svo að hæstvirtur menntamála-
ráðherra segði á Alþingi 11. desem-
ber sl. að lög um málefni heyrnar-
lausra yrðu aldrei sett í sérlög, varla
blindra og annarra fatlaðra. Ég verð
að segja að hann hefði betur stytt
ræðumennsku sína og sagt hreint og
beint það sem hann meinti með
þessu orðum, nefnilega það að tákn-
mál yrði aldrei viðurkennt. Það verð-
ur að lögbinda rétt minn til tákn-
málstúlkunar svo ég geti án allra
hnökra lifað og hrærst í því lífi sem
mér er ætlað að gera eins og hverj-
um öðrum manni sem býr hér á landi
og sá réttur er jafnvel tryggður í
stjórnarskrá Íslands 65 gr. að eng-
um manni megi mismuna eftir stöðu.
Ég nota orðið stöðu því staða mín
hérna er sú að ég er heyrnarlaus.
Með því að veita mér ekki rétt til
táknmálstúlkunar er mér mismunað.
Réttur minn til
táknmálstúlkunar
Eftir Sigurlínu Margréti
Sigurðardóttur
„Með því að
veita mér
ekki rétt til
táknmáls-
túlkunar er
mér mismunað.“
Höfundur er táknmálskennari.
Í SÍÐASTA pistli var vitnað í for-
ystugrein Morgunblaðsins frá 14.
ágúst 1999, í hverri þeim firnum var
gert á fæturna, að Burðarás hf.,
eignarhaldsfélag Eimskipafélagsins,
eignaðist ráðandi hlut í Landsbanka
Íslands og að Sambandsfyrirtækin
gömlu eignuðust ráðandi hlut í Bún-
aðarbanka Íslands. Og blaðið bætti
því við, að ,,ganga mætti út frá því
sem vísu, að allur almenningur
mundi telja það fráleita niðurstöðu á
einkavæðingaráformum ríkisstjórn-
arinnar“.
Burðarás keypti Landsbankann
að vísu ekki, heldur bruggarar úr
Garðaríki, sem kemur í einn stað
niður.
Öllum almenningi gefst kostur á
því í alþingiskosningunum í vor að
segja álit sitt á aðförum ríkisstjórn-
ar og hins nýja viðskipta- og útgerð-
arauðvalds sem tröllríður íslenzku
fjármálakerfi. Í framhaldi af tilvitn-
uðum ummælum Morgunblaðsins
má ætla að blaðið haldi áfram að
vekja ,,allan almenning“ til vitundar
um ókjörin.
Upplýsingar Agnesar blaðamanns
valda vökunum. Þau átök, sem hún
lýsir, hafa áður verið Morgun-
blaðinu ljós, sem marka má af for-
ystugrein blaðsins 8. marz sl.:
„Þessi átök um Íslandsbanka, sem
er eini banki landsins, sem er í
einkaeign, því að ríkið á enn stærstu
hlutina í Landsbanka og Búnaðar-
banka hljóta að vekja á ný umræður
um nauðsyn dreifðrar eignaraðildar
að bönkum, sem hófust sumarið
1998 en stóðu af miklum krafti
haustið 1999. ... Almenningur í þessu
landi mun ekki sætta sig við að sams
konar kapphlaup verði á milli aðila í
viðskipta- og atvinnulífi um yfirráð
yfir Landsbanka og Búnaðarbanka
og orðið hafa um Íslandsbanka. Rík-
isstjórn og Alþingi ber skylda til að
horfast í augu við þann veruleika
sem við blasir og setja löggjöf, sem
skapar eðlilegt jafnvægi í þessum
efnum.“
Til kapphlaups kom ekki þar sem
ríkisstjórnin afhenti einkaaðilum
báða bankana með hag ,,alls al-
mennings“ að leiðarljósi trúlega, þar
sem Morgunblaðið hefir ekkert haft
við þá einkavæðingu að athuga síðan
hún fór fram.
En af því sem Burðarás Eim-
skipafélagsins var nefndur hefir
hann haft öðrum hnöppum að
hneppa en bankakaupum, enda sem
mest að vinna við að ná undir sig
sameign þjóðarinnar, sjávarauðlind-
inni.
Í Reykjavíkurbréfi hinn 7. júlí
2002 endar ritstjóri Morgunblaðsins
umfjöllun sína um einkavæðingar-
áform ríkisstjórnarinnar með þess-
um orðum:
,,Almenningur á Íslandi á kröfu á
því að áður en lengra verður haldið
fari fram miklu víðtækari og al-
mennari umræður um þá þróun sem
hér hefur verið gerð að umtalsefni.
Það er ekki hægt að horfa upp á að
kjarninn úr viðskipta- og athafnalífi
landsmanna færist í hendur örfárra
manna, hverjir sem þeir eru og
hversu hæfir sem þeir eru, athuga-
semdalaust. Raunar mundi ekkert
lýðræðisríki í okkar heimshluta láta
það gerast.
Nú verða landsmenn að staldra
við og hugsa sinn gang.“
Það var og: Ekkert lýðræðisríki í
okkar heimshluta myndi láta slíkt
gerast!
En nú, þegar ódæmin blasa við, er
spurning hvort ritstjóri Morgun-
blaðsins getur ekki orðið sammála
undirrituðum um að eina leiðin út úr
ógöngunum sé að velta þeim mönn-
um frá völdum sem endemunum
valda.
Nýja Ísland III.
Eftir Sverri
Hermannsson
„Öllum al-
menningi
gefst kostur
á því í al-
þingiskosn-
ingunum í vor að segja
álit sitt á aðförum rík-
isstjórnar og hins nýja
viðskipta- og útgerð-
arauðvalds sem tröll-
ríður íslenzku fjár-
málakerfi.“
Höfundur er formaður
Frjálslynda flokksins.