Morgunblaðið - 27.01.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 MÁNUDAGUR 27. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Áður riðu hetjur um héruð, en tæknin hefur breyst, nú sigla þær.
Fræðafundur í Lögbergi
Hvers vegna
þyngri refsingar?
HVERS vegna vilj-um við þyngrirefsingar einmitt
nú?“ er spurning sem Beth
Grothe Nielsen, lektor við
Háskólann í Árósum, leit-
ar svara við í fyrirlestri
sem hún heldur kl. 12.15 á
fræðafundi á vegum laga-
deildar HÍ í Lögbergi og
Sakfræðifélags Íslands.
„Í vestrænum löndum
er nú tilhneiging til að
þyngja refsingar fyrir til-
tekin brot. Þessi þróun
hófst í Bandaríkjunum og
Englandi í lok áttunda
áratugarins og hefur bor-
ist til Norðurlandanna,
þ.á m. til Danmerkur og
Íslands. Þetta hefur leitt
til hækkunar refsiramma
vegna vissra afbrota.
Dómar hafa orðið þyngri í sumum
tilvikum í framhaldi af þessu,“
sagði Beth Grothe Nielsen í sam-
tali við Morgunblaðið.
Hún hefur komið nokkrum
sinnum til Íslands, fyrst fyrir 25
árum en er nú gestafyrirlesari við
lagadeild HÍ í annað sinn. Hún
dvaldi hér í tvær vikur fyrir
tveimur árum og verður jafn lengi
nú þessara erinda. Hún mun fjalla
um ofbeldisbrot á námskeiði um
ofbeldisbrot frá sjónarhóli
kvennaréttar fyrir laganema á 4.
og 5. ári. Markmið þeirrar 3 ein-
inga kjörgreinar er að veita stúd-
entum þekkingu á ákvæðum al-
mennra hegningarlaga um
tiltekin brot sem einkum beinast
að konum og börnum. Aðalkenn-
arar námskeiðsins eru Ragnheið-
ur Bragadóttir prófessor og
Brynhildur G. Flóvenz lögfræð-
ingur. Fjallað er m.a. um nauðgun
og önnur brot gegn kynfrelsi
fólks, kynferðisbrot gegn börn-
um, vændi og heimilisofbeldi.
Lögð er sérstök áhersla á að
nálgast þessi viðfangsefni út frá
þeim sjónarmiðum sem fram hafa
komið í kvennarannsóknum síð-
ustu ára.
Beth Grothe Nielsen er mjög
þekktur fræðimaður á þessu sviði,
bæði fyrir rannsóknir og ritstörf
varðandi þolendur ofbeldis, unga
sem aldna. Hún ritaði ásamt Ann-
ika Snare fyrstu bók Norðurlanda
um svokallaða þolendafræði
„Viktimologi“. Einnig hefur hún
ritað bækur og fjölda greina um
kynferðisbrot gegn börnum og
réttarkerfið, þolendur afbrota,
meðferð brotamanna, afbrot ung-
linga og um ýmis ný úrræði í
refsikerfinu.
„Nú fjalla ég sérstaklega um þá
þróun sem verið hefur í refsikerf-
inu í því hvernig þolendur ofbeld-
isbrota eru meðhöndlaðir, bæði
jákvæða þróun og neikvæða,“
sagði Beth Grothe.
„Það er tilhneiging hjá stjórn-
málamönnum nú um stundir að
nota þolendur sem rök fyrir því
að þyngja beri refsingar vegna til-
tekinna ofbeldisbrota. Það er vilji
hjá mörgum stjórnmálamönnum
til þess að þyngja refsingar í stað
þess að reyna að
greina hvað það er í
samfélaginu sem leiðir
til afbrota af þessu
tagi. Nú er hægri
stjórn í Danmörku og
hún er fylgjandi þyngri
refsingum en sú skoð-
un á einnig upp á pallborðið hjá
demókrötum þar í landi. Rökin
eru að vegna þolenda verði að
þyngja refsingar.“
– Er þetta nýtt?
„Já. Sl. 10 til 20 ár hefur aukist
til muna að fjallað sé um þolend-
ur, áður var áherslan meiri á
brotamanninum. Þessi þróun er
einkum áberandi í Bandaríkjun-
um. Fyrirtæki þar nota m.a. í
auknum mæli ótta þolenda, eink-
um kvenna, til að selja varnar-
vopn, svo sem litlar byssur í
bleiku, bláu og með perlumóður-
skrauti. Þessi þróun er ekki áber-
andi á Norðurlöndum en þó eru
konur þar í auknum mæli farnar
að sækja sjálfsvarnarnámskeið.
Þessi þróun er ekki vegna þess að
ofbeldisverk gegn konum hafi
aukist. Tölfræðin sýnir að svo er
ekki.
Það er miklu meira um ofbeld-
isverk í Bandaríkjunum en á
Norðurlöndum og þess vegna eru
þar miklu fleiri fangar. Nú eru um
60 fangar á hverja 100 þúsund
íbúa á Norðurlöndum en þeir eru
tífalt fleiri í Bandaríkjunum. Þar
eru refsingar að þyngjast og
dauðarefsingar viðgangast en það
fækkar ekki brotunum. Danir
vilja þyngja refsingar einkum
vegna ofbeldisbrota ungra manna
gegn jafnöldrum.
Þá hefur Lene Espersen,
dómsmálaráðherra Dana, lagt
fram tillögur um að þyngja refs-
ingar fyrir heimilisofbeldi. Menn
eru ekki á einu máli um gagnsemi
þessa, benda á að konur kæri síð-
ur ef kæran leiðir til þungrar
refsingar. Vegna sparnaðar hafa
framlög Dana til kvennaathvarfa
lækkað en ekki framlög til fang-
elsa – þar á ekki að spara. Í
Bandaríkjunum er orðið mikið um
einkarekin fangelsi vegna fjölg-
unar fanga en þau eru ekki til á
Norðurlöndum.“
– Hvað um sönnunarbyrði
vegna kynferðislegs of-
beldis á börnum?
„Hún er samkvæmt
dönskum réttarfarslög-
um sú að ákæruvaldi
ber að sanna sök hins
ákærða en mikið er nú
rætt um trúverðug-
leika frásagna barna í þessum
málum. Þrátt fyrir sparnað fá þol-
endur kynferðisofbeldis opinber-
an stuðning, þolendur nauðgunar
þurfa þó að borga hluta kostn-
aðar. Meira er um ofbeldisverk
innan raða innflytjenda en minna
þarf kannski til að lögreglan
blandi sér þar í mál.“
Beth Grothe Nielsen
 Beth Grothe Nielsen fæddist á
Norður-Jótlandi 1938. Hún lauk
lagaprófi frá Háskólanum í
Kaupmannahöfn 1972 og Lic jur
frá sama skóla 1981. Hún hefur
stundað kennslu og rannsóknir á
sviði refsiréttar, afbrotafræði,
refispólitíkur og þolendafræði
um árabil og ritað bækur og
greinar um þessi efni. Hún er
lektor við Háskólann í Árósum
en er nú gestafyrirlesari við
lagadeild HÍ í tvær vikur. Beth
Grothe Nielsen á eina dóttur.
Stjórn-
málamenn
vilja þyngja
refsingar fyrir
sum brot