Morgunblaðið - 22.02.2003, Qupperneq 38

MINNINGAR
38 LAUGARDAGUR 22. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Anna Björg Sig-urðardóttir
fæddist á Vaði í
Skriðdal 11. nóvem-
ber 1920. Hún lést
aðfaranótt 13. febr-
úar sl. á sjúkrahús-
inu á Egilsstöðum.
Foreldrar hennar
voru Magnea Her-
borg Jónsdóttir, f.
1892, d. 1967 og Sig-
urður Björnsson, f.
1886, d. 1939, sem
lengst af bjuggu í
Sauðhaga á Völlum.
Systkini Önnu eru:
Ingibjörg Sigríður á Hallorms-
stað, f. 1924, Páll Hermann í
Sauðhaga, f. 1926, Björn í Sauð-
haga II, f. 1927, Magnús á Úlfs-
stöðum, f. 1928 og Jón Benedikt í
Lundi, f. 1931.
Eiginmaður Önnu var Karl
Nikulásson, f. 1908 frá Gunn-
laugsstöðum á Völlum. Þau hófu
búskap í Vallanesi en fluttu í
Gunnlaugsstaði 1945 og bjuggu
þar síðan. Karl lést 16. október
1982. Þau áttu sex börn: 1) Guð-
rún Magnea, starfsmaður á Drop-
laugarstöðum í Reykjavík, f.
1944, gift Trausta Gunnarssyni
frá Bergsskála í Skagafirði. Þau
eiga tvö börn: a) Gunnar, f. 1965,
maki Hélené Fouquet, og b) Önnu
Herborgu, f. 1967, maki Ófeigur
Ingi Gylfason og eiga þau soninn
Gunnar Inga. 2) Pálína Ingibjörg,
verslunarmaður í Reykjavík, f.
1945, gift Jóni Gunnlaugssyni frá
Seyðisfirði. Þeirra börn eru fjög-
ur: a) Anna Björg, f. 1965, sam-
býlismaður Erik Olufsson. Börn
hennar eru Ásta Björg Hlynsdótt-
ir, Daníel Hlynsson
og Guðjón Jóhannes-
son, b) Gunnlaugur,
f. 1967, maki Ingi-
björg Gyða Guðrún-
ardóttir og eiga þau
dæturnar Ylfu og
Emblu, c) Vilhelm-
ína, f. 1979, d) Mar-
grét, f. 1981, sam-
býlismaður
Oddbergur Sveins-
son. 3) Sigurður,
starfsmaður Austur-
Héraðs á Egilsstöð-
um, f. 1947, kvæntur
Maríu Pétursdóttur
frá Bessastaðagerði í Fljótsdal.
Þau eiga tvo syni: a) Þröst Pétur,
f. 1971, maki Sylvía Daníelsdóttir
og eiga þau dæturnar Maríönnu
og Katrínu Rós., b) Aðalbjörn, f.
1972, sambýliskona Jóna Björt
Friðriksdóttir. 4) Valgerður Mar-
grét, bankamaður í Reykjavík, f.
1949, gift Einari Jónssyni úr
Reykjavík. Börn þeirra eru tvö: a)
Karl, f. 1975, maki Anna María
Bjarnadóttir, barn þeirra Einar
Valur, b) Jónína, f. 1980. 5) Gunn-
laugur, f. 1955, d. 17. júlí 1976. 6)
Finnur Nikulás, f. 1956, fram-
haldsskólakennari á Egilsstöðum,
kvæntur Rannveigu Árnadóttur
úr Kópavogi. Þau eiga tvær dæt-
ur: a) Gunnhildi, f. 1977, maki Mi-
roslaw Luczynski, b) Önnu Berg-
lind, f. 1985. Anna Björg bjó á
Gunnlaugsstöðum til haustsins
2001 að hún flutti í hús aldraðra
við Miðvang á Egilsstöðum.
Útför Önnu Bjargar verður
gerð frá Egilsstaðakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14. Jarð-
sett verður í Vallanesi.
Ein fyrsta minning Önnu tengda-
móður minnar var, er hún ásamt
foreldrum sínum þeim Sigurði og
Magneu er að flytja búferlum frá
Tunghaga að Sauðhaga á Völlum.
Anna, lítil dökkhærð brúneygð
telpa um það bil þriggja ára, undr-
ast þegar kýrnar eru reknar yfir
ána. Það er ekki löng leið milli bæj-
anna en Grímsáin óbrúuð og Sauð-
hagi ekki ennþá kominn í vegasam-
band. Enn er hesturinn þarfasti
þjónninn til flutninga og ferða.
Í Sauðhaga búnast þeim Magneu
og Sigurði vel. Börnin fæðast hvert
af öðru næstu árin og heimilið er
rómað fyrir myndarskap og dugnað
þeirra hjóna. Og þarna elst Anna
upp í stórum systkinahópi við leik
og störf.
Sannarlega var nóg að starfa og
mörg verk að vinna úti og inni, þeg-
ar heimilin voru að mestu sjálfbær
um flesta hluti eins og verið hafði í
sveitum frá ómuna tíð. Þar lærðu
börnin allt sem þurfti til í veröld
þar sem markmiðið var fyrst og
fremst að komast af og hafa í sig og
á hvernig sem vindar blésu. Hver
og einn varð sem mest að reiða sig
á eigin dugnað og atgervi.
Þarna mótaðist afstaðan til lífs-
ins; umhyggja, heiðarleiki, ráðdeild,
dugnaður og ábyrgð en einnig sókn
eftir menntun, menningu og fróð-
leik og að geta gert sér glaðan dag
og notið tilbreytingar þegar færi
gafst. Óefað var það einkum móð-
irin sem mótaði þessi viðhorf enda
hafði hún ung að árum brotist í að
mennta sig í Kvennaskólanum í
Reykjavík sem hlýtur að hafa verið
mikið átak fyrir fátæka sveitastúlku
á Austurlandi í þá daga.
Leið Önnu liggur síðan í Hús-
mæðraskólann á Hallormsstað þótt
Anna hefði hug á Bændaskólanum á
Hvanneyri, en þá var langt í land að
stúlkur settust þar á skólabekk. En
Húsmæðraskólinn á Hallormsstað
var ekki venjulegur skóli í nútíma-
merkingu heldur frekar mennta- og
menningarsetur undir stjórn Sig-
rúnar Blöndal þar sem jöfnum
höndum var lögð rækt við verklegar
og bóklegar menntir í anda lýðskól-
anna. Þar dvelur Anna við nám í tvo
vetur. Hún vann fyrir skólakostnaði
á sumrin sem kaupakona, m.a. var
hún eitt sumar kaupakona á Skriðu-
klaustri hjá Gunnari Gunnarssyni
skáldi og minntist oft þess tíma
með ánægju og einnig dvalarinnar á
Hallormsstað þar sem mörg vin-
áttubönd voru hnýtt sem entust
ævilangt. Á þessum tíma deyr faðir
hennar rúmlega fimmtugur. Nærri
má geta um áhrif þess en með
þrautseigju og einurð heldur móðir
hennar, ásamt börnunum, áfram
búskap og Anna námi sínu á Hall-
ormsstað.
Um þetta leyti fara þau Anna frá
Sauðhaga og Karl Nikulásson frá
Gunnlausgsstöðum að draga sig
saman eins og sagt var í þá daga og
það hefur maður sagt mér, sem vel
þekkti til, að þau hafi verið óvenju
fallegt par. Frumbýlingsárin taka
við þar sem bæði tvö unnu baki
brotnu við að skapa sér viðunandi
lífsviðurværi, fyrst í Vallanesi sem
ráðsmenn prestsins en fljótlega á
Gunnlaugsstöðum á Völlum, föður-
leifð Karls. Á Gunnlaugsstöðum,
bænum þar sem kjarrivaxnir ásarn-
ir mæta löndum Sauðhaga, á Anna
eftir að búa í 56 ár. Eflaust voru
frumbýlingsárin á þeim tíma mjög
erfið þar sem vélamenningin var
ekki ennþá gengin í garð og nánast
útilokað að halda vinnufólk. En
smám saman er landið brotið undir
ræktun og vélvæðingin heldur inn-
reið sína. Börnin sex koma í heim-
inn eitt af öðru. Um miðjan 6. ára-
tuginn fer að bera á heilsubresti hjá
Karli og æ síðan hvílir búreksturinn
langtímum saman að mestu á herð-
um Önnu og börnin hjálpa til eftir
getu. Upp úr 1960 kemur fyrsti bíll-
inn á heimilið og Anna á Gunn-
laugsstöðum er ein af fyrstu konum
sveitarinnar til að taka bílpróf sem
hún taldi mikla gæfu því eftir það
gat hún farið allra sinna ferða og
svo var allt þar til fyrir tæpum
tveimur árum að heilsan fór að bila.
Þegar ég kem inn í fjölskylduna
búa þau hjónin félagsbúi á jörðinni
með syninum Sigurði og Maríu eig-
inkonu hans.
Það er með sanni sagt að mesta
ógæfa foreldra sé að jarða börnin
sín. Rétt rúmlega tvítugur að aldri
deyr sonurinn Gunnlaugur úr
krabbameini. En lífið heldur áfram
og þrátt fyrir heilsuleysi Karls og
ægilegt áfall við fráfall sonarins
heldur Anna ótrauð áfram búskapn-
um. Sigurður og María hætta bú-
skap og flytja í Egilsstaði og eftir
það eru þau Anna og Karl ein á
Gunnlaugsstöðum. Anna var virk í
félagsmálum sveitar sinnar og elsk-
uð og virt af öllum sveitungum sín-
um og þeim sem þekktu til hennar.
Enn sem fyrr er lundin létt, mynd-
arbragur á heimilinu, húsfreyjan
gengur til flestra verka en gefur sér
alltaf tíma til að taka frábærlega vel
á móti gestum og gangandi. Öllum
líður vel í návist hennar. Frænd-
garðurinn er stór og hún nýtur þess
að systir hennar og allir bræðurnir
búa í grenndinni en alla tíð var mik-
ill samgangur milli heimilanna og
einstök vinátta við allar mágkon-
urnar fjórar. En þau Anna og Karl
áttu einnig góða granna og fjöl-
mennan vinahóp. Karl lést fyrir
rúmum 20 árum. Seinustu árin bar
hann merki langvarandi heilsuleysis
en hann var ákaflega greindur og
fróður maður. Ungur að árum
stundaði hann nám við Menntaskól-
ann á Akureyri og vann ýmsa
verkamannavinnu til sjós og lands
en Karl þótti mjög góður verkmað-
ur. Þau Anna og Karl áttu óvenju
fjölbreytt og mikið bókasafn sem
bar vott um fjölþættan áhuga
þeirra.
Í mörg sumur vann Anna utan
heimilis hjá bróður sínum og mág-
konu á Úlfsstöðum sem þar hafa
rekið ferðaþjónustu um árabil. Þeg-
ar Karl lést var Anna komin yfir
sextugt og smám saman minnkaði
hún við sig búreksturinn og honum
var sjálfkrafa hætt þegar riða
greindist í fjárstofninum. Þá tók
skógræktin við en Anna hafði alla
tíð mikinn áhuga á skógrækt. Og nú
má sjá á Gunnlaugsstöðum stóra
skógarfláka til vitnis um það. Þegar
aldurinn færðist yfir og um hægðist
hafði Anna meiri tíma til að sinna
hugðarefnum sínum. Hún las mikið,
hafði gaman af hannyrðum, einkum
vefnaði, og óf mikið á gamla vefstól-
inn sinn á Gunnlaugsstöðum. Fram-
anaf var heilsan góð og Anna létt á
fæti. Hún hafði ávallt gaman af að
ferðast og naut þess að horfa á leik-
sýningar og þar var Ibsen í miklu
uppáhaldi.
Hún tengdamamma var falleg
kona með dökkt „suðrænt“ yfir-
bragð og ávallt stutt í heillandi
brosið. Hún var ekki stór kona en
hún var stór manneskja vegna þess
að hún hafði til að bera þann fágæta
eiginleika að vekja ást og virðingu
með hógværð og hjartahlýju.
Árum saman fórum við fjölskyld-
an á hverju sumri austur í Gunn-
laugsstaði. Það var alltaf tilhlökk-
unarefni að hitta Önnu, spjalla við
hana og bregða sér með henni í
ferðir um næsta nágrenni. Hall-
ormsstaðaskógur, með óþrjótandi
göngustígum og skógarleiðum, er í
örskotsfjarlægð og bærinn mjög
miðsvæðis á Héraði, þar sem leiðir
liggja til allra átta.
Oft var reikað um jörðina, gengið
upp á ásinn, eða niður að fljótinu
eða út á klettaranann þar sem út-
sýni er sérlega vítt og fagurt. Þá
duldist engum að Anna unni land-
inu þar sem hún hafði lifað og strit-
að svo lengi en jafnframt átt sínar
góðu og glöðu stundir. Ég vissi þá
að skáldið hafði rangt fyrir sér þeg-
ar það sagði að brauðstrit bóndans
kæmi í veg fyrir að hann nyti feg-
urðar náttúrunnar og himinsins.
Og ég veit núna að þótt ég ein-
hvern tíma seinna fari um Gunn-
laugsstaðalandið og tylli mér niður
„úti á klettum“ á heitum sumardegi,
sem hvergi eru betri en á Héraði,
og horfði yfir landið og fljótið nið-
urundan spegilslétt, þá er fegurðin
þar ekki sú sama og áður var.
Hún á sér ekki framar endurvarp
í göfugri sál tengdamömmu minnar,
hennar Önnu á Gunnlaugsstöðum.
Einar Jónsson.
Nú er skarð fyrir skildi. Tengda-
móðir mín, frú Anna Björg Sigurð-
ardóttir húsfreyja á Gunnlaugsstöð-
um, er látin. Hún var mikil
sómakona og skörungur í sinni
sveit, ættarhöfðingi sem ljúft er að
minnast.
Það var að haustlagi árið 1963 að
ég kom fyrst á Gunnlaugsstaði og
fundum okkar Önnu bar saman.
Hún tók vel á móti þessum unga
manni, en þá vorum við Pálína að
byrja saman og giftum við okkur
nokkru síðar. Anna var alúðleg og
góð kona, bjartsýn og létt í lund og
bjó yfir miklum hæfileikum til að
umgangast fólk. Gestrisni Gunn-
laugsstaðaheimilisins var við brugð-
ið og oft mikill gestagangur. Að ala
önn fyrir stóru sveitaheimili og taka
þátt í öllum störfum á búinu út-
heimti mikla vinnu og dugnað. Það
var eins og þetta léki allt í höndum
hennar enda hamhleypa til allra
verka. Hún vann öll verk fyrirhafn-
arlaust að því er virtist.
Fyrir utan bústörfin vann Anna
mikið að félagsmálum. Hún starfaði
í kvenfélaginu og var formaður þess
um árabil. Einnig var hún í sókn-
arnefnd, skólanefnd, kirkjukór og
tók virkan þátt í menningarstarf-
semi af öllu tagi. Í gegnum allt
þetta starf eignaðist hún marga vini
sem héldu tryggð við hana.
Anna fæddist á Vaði í Skriðdal og
ólst upp í stórum systkinahópi í
Sauðhaga. Sauðhagafólkið er allt
harðduglegt ágætisfólk og vandað í
alla staði. Samheldni Sauðhaga-
systkinanna er annáluð og mikill
samgangur milli þeirra. Því öðlast
sá sem kemur inn á eitt þessara
heimila sjálfkrafa sess hjá hinum,
a.m.k var það tilfellið með mig.
Óvíða er fallegra en á Gunnlaugs-
stöðum. Frá bænum er mikið útsýni
til allra átta. Snæfellið sést vel og
fljótið með öllum sínum blæbrigðum
fyrir neðan bæinn streymir út í víð-
áttuna í norðri. Í austri blasir Sand-
fellið við, sem einnig sést vel frá
Sauðhaga. Gönguleið er á milli
Gunnlaugsstaða og Sauðhaga. Þetta
allt var Önnu svo hjartfólgið og
þökkum við fyrir að hafa fengið að
njóta þess með henni.
Önnu verður minnst um langa
framtíð fyrir myndarskap, dugnað,
hjartahlýju og höfðingskap.
Sendi börnum Önnu, barnabörn-
um og öllum aðstandendum mínar
innilegustu samúðarkveðjur. Megi
góður guð vera með ykkur.
Jón Gunnlaugsson.
Það var alltaf mesta tilhlökkunar-
efni sumarsins hjá okkur systrum
að komast í sveitina til ömmu.
Sumrin á Héraði eru engu lík.
Fljótið og skógurinn umlykja Gunn-
laugsstaði og öll sveitin er einstök.
Amma var líka einstök. Allt sum-
arið 2001 dvaldist ég hjá ömmu.
Það var yndislegur tími og urðum
við miklar vinkonur. Hún var dug-
leg við að segja mér frá gamla tím-
anum enda ég ólöt við að spyrja.
Amma var með eindæmum fé-
lagslynd kona. Stöðugur gestagang-
ur var á Gunnlaugsstöðum, enda
amma vinsæl. Hún var bóndi af
guðs náð og unni sveitinni mikið,
sveitinni sem hún fæddist í og ól
alla sína önn í, þar til hún lést. Ég
minnist ömmu minnar sem
skemmtilegrar og umfram allt ein-
staklega duglegrar konu. Hennar
dugnað mun ég reyna að hafa að
leiðarljósi í framtíðinni. Hún var
góð vinkona sem ég mun sakna. Ég
kveð ömmu með vísu sem hún
kenndi mér sumarið góða, og var
ort um hana sem unga stúlku.
Anna litla mund’ þú mig
margt þótt líði árið.
Gakktu lífsins gæfuveg,
góða ég á hárið.
Lífsins veg þér gangið greitt
gæfunnar að feta.
Lofi góður Guð þér eitt,
göfugt takmark setja.
Þegar jarðnesk bresta bönd
og bylgjur heimsins stranda.
Son Guðs leiði þig sér við hönd
til sælu- og dýrðarlanda.
(Leifur Björnsson frá Mýnesi.)
Vilhelmína Jónsdóttir.
Nokkur minningarbrot um elsku-
lega ömmu mína.
Það er sumar og við fjölskyldan
erum komin í sveitina, alla leið
austur á land. Amma stendur á
tröppunum og tekur á móti okkur.
Innandyra er allt með svipuðum
hætti og árið áður, amma er tilbúin
með kvöldkaffið. Ævintýrin eru allt
um kring í sveitinni og amma fer
með okkur í ferðir vítt og breitt,
allsstaðar eru vinir og ættingjar
sem taka vel á móti okkur. Við
systkinin leikum okkur í hlöðunni
sem er full af böggum, amma er
ekki hrifin. Baggarnir eru horfnir
og nú spilum við badminton. Amma
útbýr nesti, í þetta sinn förum við
ekki langt, við ætlum niður að fljóti
og kveikja varðeld, fjölskyldan
kemur saman og skemmtir sér. Ég
finn flatan stein og fleyti kerlingar.
Amma sýnir okkur kartöfluupp-
skeruna.
Amma gengur með okkur upp á
Ás og jafnvel alla leið inn í Sauð-
haga. Við stöldrum við á miðri leið
og horfum til baka, sólin er að setj-
ast og fljótið er spegilslétt.
Ég laumast inn í skáp og fæ mér
kleinu. Ég hleyp um hlaðið með
flugdreka eða sparka í bolta. Það er
alltaf sól í sveitinni. Við förum í
berjamó eða tínum jafnvel sveppi,
ég finn stærsta sveppinn.
Amma hefur eignast hest, við för-
um á bak.
Ég læri að keyra á hlaðinu hjá
ömmu, amma lánar mér púða til að
sitja á svo ég sjái betur út um
gluggann.
Það er komið haust og amma
kemur í bæinn, hún á afmæli og
fjölskyldan kemur saman. Mamma
er í fríi í vinnunni og við förum í
bæinn með ömmu.
Það er komið vor og amma kem-
ur í bæinn, við förum í leikhús.
Amma er orðin lasin, nú kemur
hún til að leita sér lækninga. Amma
ber sig vel.
Amma heklar.
Amma heldur á Einari Val í stof-
unni hjá okkur Önnu og brosir.
Það er vetur og amma er farin til
nýrra heimkynna.
Þannig man ég hana og er þakk-
látur fyrir allar góðu stundirnar
með henni. Dýrmætu minningarnar
lifa í hjarta mínu.
Karl Einarsson.
Aldrei framar munum við amma
sproka saman, aldrei framar
skemmta okkur í spilum, aldrei
framar ganga saman, aldrei framar
vaka saman á dýrlegum sumar-
kvöldum í sveitinni.
Aldrei í þessu samhengi er eitt-
hvað svo endanlegt og eitthvað sem
ég vil ekki en er samt óumflýj-
anlegt. Því alveg eins og nóttin
fylgir óhjákvæmilega fögrum degi
er það líkn þegar þreyttir sofna.
En hún amma mín gaf mér dýr-
grip sem ég mun alltaf varðveita.
Þennan grip get ég engum sýnt eða
handleikið því hann er fögur minn-
ing mín um einstaka konu sem var
svo ótrúlega þrautseig og dugleg en
í senn blíð og kærleiksrík.
Jónína R. Einarsdóttir.
Anna frænka mín var einstök og
góður vinur. Henni var ætíð mikið
umhugað um mig og allt sem mér
tilheyrir og sýndi það óspart í öllum
okkar samskiptum. Hún lagði mikla
áherslu á það að ég væri meðvit-
aður um það hversu mikið hún ætti
í mér og mér er það fyllilega ljóst
að það eru mikil forréttindi og ríki-
dæmi að hafa átt hana að.
Bernsku- og unglingsárin rifjast
upp, þegar ég oft á tíðum dvaldi til
lengri eða skemmri tíma við leik og
störf á heimili hennar og Kalla á
Gunnlaugsstöðum.
Árið 1976 dró skugga fyrir sólu í
lífi Önnu þegar Gunnlaugur sonur
hennar, jafnaldri minn og góður
vinur, lést 21 árs. Þessi missir hafði
einnig mikil áhrif á mig og var það
ómetanlegur styrkur í allri þeirri
úrvinnslu hversu mikið við gátum
rætt saman, enda varð mér ljóst að
það leiddi til þess að vináttubönd
okkar urðu enn sterkari.
Anna frænka var mjög listræn og
hafði mikið næmi fyrir allri fegurð í
umhverfinu. Hún var listelsk og
naut þess til dæmis að að lesa góðar
bækur og sækja leikhús. Á síðustu
árum nýtti hún tómstundir sínar í
vefnað og naut hún þess að hanna
og skapa fallega hluti sem hafa vak-
ið mikla athygli. Það sem hún hefur
gefið mér og fjölskyldu minni af
ANNA BJÖRG
SIGURÐARDÓTTIR