Morgunblaðið - 27.02.2003, Blaðsíða 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 2003 39
Borgartúni 28, símar 520 7901/520 7900
Yfir 60 ára frábær reynsla
LLOYD DAGAR Í VERSLUNUM STEINARS WAAGE
SMÁRALIND - KRINGLUNNI - AKUREYRI
NÝ SENDING AF SKÓM
FYRIR DÖMUR OG HERRA
GLAÐNINGUR FYLGIR
15%
AFSLÁTTUR
AF ELDRI GERÐUM
MARGIR telja vafalaust að það
sé að bera í bakkafullan lækinn að
fjalla um málefni SPRON eftir alla
umræðuna á síðasta ári. Menn
voru ósparir á álit sitt á ágirnd
stofnfjáreigenda, að ekki sé nú
minnst á græðgi fimmmenning-
anna svonefndu. Alþingismenn
með ráðherra bankamála í broddi
fylkingar lágu ekki á liði sínu með
yfirlýsingum um velvild í garð
sparisjóða. Í þessu umræðuflóði
öllu fannst mér þó eitt sárlega
vanta en það er hvernig sparisjóð-
unum sjálfum kæmi til með að
vegna eftir þær breytingar sem
fyrirhugaðar voru á rekstrarformi
þeirra.
SPRON hlutafélag
Stjórnendur SPRON töldu
rekstrarform sparisjóðsins hamla
eðlilegum vexti hans á fjármagns-
markaði. Alþingi setti lög sem
heimiluðu að rekstri sparisjóða
væri breytt í hlutafélagaform.
Stjórnendur sparisjóða áttu sína
fulltrúa við samningu laganna. Rök
fyrir hlutafjárvæðingu voru m.a.
að auðveldara yrði að afla eigin
fjár á markaði og að hlutafélags-
formið væri flestum skiljanlegra
en gamla eignarformið, eignar-
haldið skýrara og formið meira í
takt við nýja tíma.
Hinn 7. maí 2002 var stofnað
hlutafélagið Sparisjóður Reykja-
víkur og nágrennis hf. Var gert ráð
fyrir að þáverandi SPRON samein-
aðist hinu nýja hlutafélagi, sem yf-
irtæki um leið allan rekstur, eignir
og skuldir sparisjóðsins.
Vegna þessara breytinga var
markaðsvirði SPRON metið. Matið
var 4,2 milljarðar. Innborgað
stofnfé nam þá rúmlega 10% af
þessu áætlaða mati. Framhald
hlutafjárvæðingarinnar átti að
vera að stofnfjáreigendur fengju
sama hlutfall af útgefnum hluta-
bréfum, þ.e. 10%, en sjálfseignar-
stofnunin SPRON – sjóðurinn ses
90%. Hlutfall atkvæðisréttar í
SPRON hf. átti að vera í samræmi
við þessi skipti. Aðrir hluthafar en
sjálfseignarstofnunin gátu þó aldr-
ei farið með meira en 5% atkvæða-
magns. Ég held að flestir geti ver-
ið sammála um að verðgildi
hlutabréfa sem stofnfjáreigendur
áttu að fá kom ekki nálægt því að
ná verðgildi þess stofnfjár sem
þeir höfðu greitt til sparisjóðsins.
Áttu stofnfjáreigendur þá ekki
um annað að velja en að taka við
hlutabréfunum? Jú, í boði var ann-
ar kostur. Hægt var að óska inn-
lausnar á stofnfé miðað við bók-
fært verð þess 31. 12. 2001. Ég hef
þá trú að meira en helmingur
stofnfjáreigenda hefði óskað eftir
innlausn. Eins og fram hefur kom-
ið átti sjálfseignarstofnunin að fá
90% af hlutafé í hinu nýja hluta-
félagi. Miðað við það er ljóst að
sjálfseignarstofnunin varð algjör
einvaldur meðal hluthafa, í raun-
inni eini hluthafinn. Nú mun vafa-
laust einhver segja: Er þetta ekki
hið besta mál, áttu hluthafar ekki
að ráða sjálfseignarstofnuninni?
En það var nú aldeilis ekki. Hlut-
hafar í SPRON hf. áttu ekki að
koma nálægt stjórn sjálfseignar-
stofnunarinnar. Þeir sem áttu að
stjórna henni og þar með SPRON
hf. voru þeir sem áttu stofnfé áður
en þessi hlutafjárvæðing hófst.
Hefði nú gengið eftir, sem talið er
hér að framan, að meira en helm-
ingur stofnfjáreigenda innleysti
stofnfé sitt þýddi það að meirihluti
þeirra sem áttu að stjórna sjálfs-
eignarstofnuninni og SPRON hf.
voru aðilar sem áttu alls engin
hlutabréf í sparisjóðnum. Menn
hljóta að vera mjög auðtrúa ef þeir
telja að þessi hlutafjárvæðing
SPRON hefði leitt til velfarnaðar.
SPRON sparisjóður
Í dag er rekstur SPRON í formi
sparisjóðs eins og verið hefur.
Eins og áður kom fram töldu
stjórnendur SPRON þetta rekstr-
arform hamla eðlilegum vexti
hans. Þessi staða hefur ekkert
breyst. Ný hlutafjárvæðing hlýtur
að liggja í loftinu. Undanfari henn-
ar er væntanlega sá sami og var í
ársbyrjun 2002. Stofnfjáreigendum
býðst hlutafé sem nemur bókfærðu
stofnfé, en séreignasjóðnum það
sem eftir stendur. Hvernig geta nú
stofnfjáreigendur tryggt verðmæti
stofnfjár síns? Jú, eftir því sem
markaðsvirði SPRON er metið
lægra því meiri verður hlutfallsleg
eign stofnfjáreigenda. Hvernig
lækkar markaðsvirðið? Ætli það sé
ekki fyrst og fremst með því að
SPRON tapi miklu á fjárfestingum
og rekstri?
Það endurskoðunarfyrirtæki
sem mat markaðsvirði SPRON í
tengslum við áætlaða hlutafjár-
væðingu telur að SPRON hafi
greitt 1 til 1,2 milljörðum of mikið
fyrir Frjálsa fjárfestingabankann.
Ef þetta er rétt hefur markaðs-
virði SPRON lækkað um sömu
fjárhæð. Markaðsvirði SPRON er
því nú, að öðru óbreyttu, um 3
milljarðar. Ef SPRON keypti nú
tvo banka til viðbótar með sömu
kjörum færi markaðsvirði spari-
sjóðsins undir einn milljarð. Stofn-
fjáreigendur væru þá með meiri-
hluta í útgefnum hlutabréfum en
séreignasjóðurinn í minnihluta.
Að sparisjóðnum sé gert að
starfa eftir lögum og reglum, sem
hugsanlega virka eins og að fram-
an er getið, gerir mann orðlausan.
Eitt verð ég þó að segja að lokum.
Mér finnst SPRON stöndugt fyr-
irtæki ef það lifir af undangengin
afskipti og „velvild“ þingmanna og
ráðherra.
SPRON
hvað næst?
Eftir Þór
Oddgeirsson
„Eftir því
sem mark-
aðsvirði
SPRON er
metið lægra
því meiri verður hlut-
fallsleg eign stofnfjár-
eigenda.“
Höfundur er löggiltur
endurskoðandi.
Moggabúðin
Geisladiskahulstur, aðeins 700 kr.
Fyrir
flottar
konur
Bankastræti 11
sími 551 3930
Nýr listi
www.freemans.is