Morgunblaðið - 17.04.2003, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 2003 C 27
UMRÆÐAN
ÉG HEF svo margt við grein Þor-
valdar Arnar Árnasonar, „Slagsíða á
Morgunblaðinu“, sem birtist í þessu
blaði í gær að athuga að ég veit
hreint út sagt ekki hvar ég á að
byrja. Líklega er þó best að byrja á
því að segja að ég mótmæli harðlega
málflutningi hans. Ég uni því ein-
faldlega ekki að vera sakaður um að
hafa tekið þátt í „ótrúverðugum
fréttaflutningi“ í tengslum við hern-
aðarátökin í Írak.
Þorvaldur heldur því fram að í
umfjöllun um Íraksstríðið og að-
draganda þess hafi Morgunblaðið
lagst flatt „fyrir einhliða áróðri árás-
araðilanna“, ýmist hunsað eða gert
tortryggilegar aðrar skoðanir á mál-
inu. Hann nefnir að hinn 24. mars
hafi sér fundist mælirinn vera orðinn
fullur en að raunar hafi farið að síga
á ógæfuhliðina þegar í haust.
Nú hefur sá sem þessi orð ritar
komið að fréttaskrifum vegna Íraks-
deilunnar allan þann tíma sem Þor-
valdur nefnir og tek ég því ummælin
nokkuð til mín.
Í þessu sambandi er raunar rétt
að nefna að Þorvaldur blandar sam-
an eins og honum þykir henta frétta-
skrifum Morgunblaðsins og leiðara-
efni. Þó má ljóst vera að þar er
veigamikill munur á. Þorvaldur get-
ur verið ósáttur við leiðaraskrif í
blaðinu, sem vissulega mótuðust af
stuðningi við stefnu íslenskra stjórn-
valda að því er varðar Íraksstríðið,
en ég neita að sitja undir því sem
blaðamaður að hafa gengið erinda
stjórnmálaflokka eins og Þorvaldur
ýjar að. Mér finnst jaðra við meið-
yrði að halda slíku fram.
Rétt er að geta þess, af því að Þor-
valdur nefnir það sérstaklega, að
það var að mínu frumkvæði sem tek-
ið var viðtal við Kenneth nokkurn
Pollack, sem síðan var birt í blaðinu
27. febrúar sl. Þorvaldur segir að
með birtingu þess hafi farið að halla
„á ógæfuhliðina“ í umfjöllun blaðs-
ins. Segir hann að viðtalið hafi verið
„kynnt á heilsíðu gagnrýnislaust
sem fræðileg úttekt væri“.
Um þetta get ég sagt að hvað sem
líður eigin efasemdum um réttmæti
árásar á Írak var ég yfir mig ánægð-
ur að fá tækifæri til að ræða við
mann þennan. Ég vissi nefnilega
sem var að bók Pollacks The Gather-
ing Storm. The Case for Invading
Iraq hafði mikil áhrif er hún kom út í
Bandaríkjunum sl. haust. Ég vissi að
það var samdóma álit manna að ef
einhver hefði fært sannfærandi rök
fyrir því að rétt væri að ráðast á Írak
þá hafi það verið Pollack. Það var
mitt mat – sem efasemdarmanns um
þetta stríð – að hlýða þyrfti á þau
rök vegna þess einfaldlega að þau
skipta máli – það skiptir máli hvað
menn segja í Washington, vegna
þess að Bandaríkin eru valdamesta
ríki í heiminum. Við getum verið
ósammála því sem menn segja þar
en við segjum samt af því fréttir.
Það sem gerir málflutning
Þorvaldar hjákátlegan er að bók
Pollacks er einmitt það sem hann
gefur í skyn að hún sé ekki: hér er á
ferðinni fræðileg úttekt á efninu,
margra ára rannsóknir liggja að
baki verkinu og því fylgja tilheyr-
andi tilvísanir og heimildaskrá. Tel-
ur Þorvaldur sig virkilega þess um-
kominn að gera lítið úr bók Pollacks
(sem hann greinilega hefur ekki
flett) af því að honum líkar ekki nið-
urstaða höfundarins?
Var viðtalið við Pollack gagnrýn-
islaust? Því neita ég algerlega. Ég
get þó sagt að ég stunda ekki þannig
vinnubrögð í fréttaskrifum, að gera
lítið úr málflutningi viðmælanda
míns sé hann mér ekki að skapi.
Hvað annað segir Þorvaldur sem
gerir mig ergilegan? Það er af
mörgu að taka. Hann segir t.d. að
frétt um það að Bandaríkin ætluðu
að setja eigin herstjórn yfir Íraka
hafi „slæðst óvart“ inn á síður blaðs-
ins „vegna þess að íslenskur flug-
maður flaug með tilvonandi stjórn-
arherra frá Bandaríkjunum til
Kúveit“.
Þetta er náttúrlega bara vitleysa –
Þorvaldur les blaðið ekki nógu vel.
Hér eru menn ekki þátttakendur í
einhverju samsæri um að þegja um
tiltekna hluti. Kannski er ég of hör-
undsár, en ég sætti mig ekki við slík-
ar aðdróttanir; slíkar atlögur að
starfsheiðri mínum og kolleganna.
„Stuðningur við stríðið“ var ekki
heldur „yfirgnæfandi“ á forsíðu
blaðsins þá daga sem það stóð.
Staðreyndin er einfaldlega sú að það
geisaði stríð í Írak. Það var
fullkomlega eðlilegt að gera því skil
með stríðsfyrirsögnum!
Við greindum líka skipulega frá
því sem embættismenn Íraka sögðu
– andstætt því sem Þorvaldur heldur
fram – alveg eins og við sögðum frá
yfirlýsingum Bandaríkjamanna.
Við sögðum líka frá því þegar leið-
togar Rússlands, Frakklands,
Þýskalands og annarra þjóða tjáðu
sig um þetta stríð (sem þeir voru á
móti). Að halda öðru fram er einfald-
lega ósannindi.
Þá skrifuðum við ítrekað lýsingar
á aðstæðum venjulegra Íraka í
Bagdad, sem máttu þola loftárásir
bandamanna, auk þess sem við rökt-
um reglulega frásagnir af mannfalli
úr röðum óbreyttra borgara. Ekki
gleymdum við heldur að segja fréttir
af mótmælaaðgerðum gegn stríðinu.
Það ætti þó að blasa við að mest
áhersla var lögð á fréttir frá stríðs-
staðnum, þ.e. frá Bagdad þar sem
sprengjurnar lentu, heldur en frá
samkomum fólks í öruggri fjarlægð.
Finnast Þorvaldi það undarlegar
áherslur? Áttum við að draga úr
fréttaskrifum frá Bagdad vegna
þess að okkur mislíkaði það sem þar
fór fram?
Ef Þorvaldur er þeirrar skoðunar
þá hefur hann einfaldlega engan
skilning á fréttamennsku. Frétta-
maður skrifar nefnilega fréttir og
það er frétt að harðar loftárásir séu
gerðar á Bagdad.
Loks skil ég ekki hvað Þorvaldur
á við þegar hann segir að forsíða
blaðsins 22. mars hafi verið „fagn-
aðaróður um stórhertar árásir á
Bagdad“. Forsíðan þennan dag var
undirlögð af fimm dálka mynd
(óvenjulegt á þessum bæ) af brenn-
andi byggingum í Bagdad, afar lýs-
andi mynd af ástandinu í borginni.
Hvers vegna var myndin „fagnað-
aráróður“? Var hún ekki einmitt hið
gagnstæða – mátti ekki öllum vera
ljóst af þessari mynd að stríði fylgja
hörmungar og dauði? Hvað var at-
hugavert við fyrirsögnina „stórhert-
ar loftárásir á Bagdad“ – höfðu þær
ekki verið stórhertar?
Við lestur greinar Þorvaldar
vaknar sú spurning hvort hann telji
að við blaðamenn Morgunblaðsins
hefðum í haust, þegar ljóst var hvert
stefndi, átt að hætta að „lepja upp
réttlætingar og óra bandarískra
hernaðarhauka“ vegna þess að okk-
ur mislíkaði málstaðurinn. En hefð-
um við ekki fyrst þá verið að bregð-
ast þeirri skyldu okkar að segja
fréttir? Hefur ekki komið á daginn
að Bandaríkjamenn fóru í stríð? Var
það þá ekki frétt er þeir fóru fyrst að
leggja drög að því? Hefði þetta blað
ekki fyrst verið komið í herferð,
hefði ekki þá fyrst verið komin slag-
síða í fréttaumfjöllun okkar, ef við
hefðum hunsað yfirlýsingar sem þó
voru augljóslega fréttaefni? Er hægt
að sakast við okkur vegna þess að
við leggjum ekki mat á þær yfirlýs-
ingar í fréttum okkar, heldur látum
lesendum um að gera það sjálfir?
Mig grunar raunar að það sé ein-
mitt þetta, sem þjakar Þorvald:
nefnilega að það var engin slagsíða á
umfjöllun blaðsins – en Þorvaldur
hefði hins vegar viljað að slíku væri
til að dreifa, þ.e. slagsíða gegn stríði.
Ég ætla hins vegar að fá skrifa mín-
ar fréttir út frá faglegum forsend-
um, hér eftir sem hingað til.
Vegið að blaðamönn-
um Morgunblaðsins
Eftir Davíð Loga
Sigurðsson
„Mig grunar
raunar að
það sé ein-
mitt þetta,
sem þjakar
Þorvald: nefnilega að
það var engin slagsíða
á umfjöllun blaðsins.“
Höfundur er blaðamaður.
SÚ DÆMALAUSA misþyrming,
sem okkar sérstæða ljóðhefð hefir
mátt þola síðari helming síðustu
aldar er vægast sagt skelfileg!
Allskonar bögubósar titla sig
„skáld“, án þess að verða sér til at-
hlægis! Þetta er vissulega sönn en
sorgleg staðreynd, sem hefir við-
gengist alltof lengi.
Mér virðist ýmislegt benda til að
okkar 1000 ára ljóðhefð eigi fyrir
höndum að enda sinn glæsilega
feril í kyrrþey, án þess að þjóðin
hefji samstillta gagnsókn!
Fjölnismenn, upptendraðir af ást
á landi og þjóð unnu það afrek að
hefja gagnsókn á tímum eymdar og
volæðis og hvetja þjóðina til starfs
og dáða með áhrifaríkum hvatn-
ingar skrifum.
Samtímis endurreistu þeir ljóð-
hefðina með glæsibrag. Í stað vol-
aðs rímnakveðskapar og leirburðar
ortu þeir snjöll ættjarðar- og
tækifærisljóð. Fór þar fremstur í
flokki ljóðskáldið snjalla Jónas
Hallgrímsson. Þar með lauk að
mestu hlutverki hins volaða rímna-
kveðskapar.
Þarna urðu glæsileg þáttaskil.
Stuðlar og rímleikni urðu kjölfesta
ljóðagerðar, sem átti greiðan að-
gang að hjörtum þjóðarinnar.
Hófst nú sannkölluð vakningar-
alda á mörgum sviðum þjóðlífsins.
Skal nú farið hratt yfir sögu. Um
miðja síðustu öld fóru ýmsir að
höggva skörð í okkar dýrmætu
ljóðhefð.
Steinn Steinarr. Eftir að hann
með sinni alkunnu gráglettni sló
fram setningunni „íslensk ljóðhefð
er dauð“, þá orti hann sjálfur aldr-
ei – ég segi og skrifa aldrei – eitt
einasta óstuðlað ljóð! Hann var
alltof mikill fagurkeri til þess.
Hinsvegar var þá engu líkara en
flóðgáttir himinsins hefðu opnast
og hófst nú hin ömurlega veisla
bögubósa og hortittasmiða, sem
staðið hefir í marga áratugi, eftir
að þessari gáskafullu setningu var
slegið fram.
Jafnframt blasir við sú stað-
reynd að fáir kaupa og enginn lær-
ir „óljóðin“.
Hinsvegar virðist takmarkalaus
misnotkun á orðinu „skáld“ og ég
hef grun um að menntamálaráðu-
neytið annist undirleikinn á stund-
um með furðulegum styrkveiting-
um.
Er hugsanlegt að „gáfumanna-
félagið“ og „menningar-vitarnir“
hafi komist að þeirri niðurstöðu að
stuðlar skipti ekki lengur máli fyrir
okkar ljóðagerð?
Menningararfur er traustur bak-
grunnur hverrar þjóðar. Lista-
menn á æskuárum koma oft fram
með byltingarkenndar hugmyndir.
Sérhver kynslóð krefst breytinga!
Einstaklingar lenda stundum ut-
angarðs með ögrandi lifnaðarhátt-
um eða öðrum uppátækjum til að
vekja á sér athygli. Ég minnist t.d.
þeirra ára, þegar marxísk trúar-
brögð voru áberandi í farteskinu.
Nokkrir af svokölluðum „atóm-
skáldum“ voru dæmi um það.
Þjóðmenning vísar til fortíðar.
Við viljum sífellt varðveita merkis
atburði, gamlar byggingar og ýmsa
kjörgripi frá fornum tíma. Hvers-
vegna ættum við þá að kasta á glæ
einni okkar merkustu arfleifð?
Sjálfri ljóðhefðinni! Hún hefir í
gegnum aldirnar ávallt verið sér-
stæð og traust undirstaða okkar
menningar.
Að sjálfsögðu eigum við enn frá-
bær ljóðskáld en bögubósum fjölg-
ar ískyggilega. Margir virðast
halda að þeir séu að yrkja, þegar
allar bragreglur eru þverbrotnar
og ruglið eitt ræður ríkjum. Telja
slíkt býsna sniðugt!!
Sem betur fer eigum við mikinn
fjölda snjallra hagyrðinga um allt
land. Þegar þeir leiða saman hesta
sína er ávallt húsfylli og rífandi
stemmning. Ekkert sannar betur
einhug þjóðarinnar, áhuga hennar
og virðingu fyrir stuðlaðri ljóða-
gerð.
Gagnsókn verður að byggjast á
því að æskan sé látin læra fögur
ljóð í skólum og hún sé jafnframt
frædd um ljóðhefðina.
Okkur ber vissulega skylda til að
hefja ljóðagerðina til vegs og virð-
ingar um ókomin ár. Þótt öldufald-
ar óljóða rísi býsna hátt, þá er það
von mín og trú að fagurt fley ljóð-
dísarinnar sigli voðum þöndum í
gegnum gruggugar holskeflur hor-
tittasmiðanna!
Er jarðarför ljóða-
hefðar yfirvofandi?
Eftir Guðmund
Guðmundarson
„Okkur ber
vissulega
skylda til að
hefja ljóða-
gerðina til
vegs og virðingar.“
Höfundur er fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri.