Morgunblaðið - 17.04.2003, Blaðsíða 6

6 C FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
„ÞAÐ sem mér er efst í huga á 75
ára afmæli nefndarinnar er hvað
við Íslendingar erum enn ómeðvit-
aðir um hversu
mikil fátækt er í
raun á meðal
ákveðinna hópa í
samfélaginu. Það
virðist eins og
stjórnvöld hverju
sinni geri sér ekki
grein fyrir vand-
anum,“ segir Ás-
gerður Jóna
Flosadóttir, for-
maður Mæðrastyrksnefndar
Reykjavíkur, en hún hefur gegnt
því starfi á fimmta ár en hún hefur
starfað með nefndinni samanlagt á
sjöunda ár. Á þeim tíma hefur orðið
mikil aukning á skjólstæðingum
nefndarinnar. Ásgerður Jóna seg-
ist einnig sjá berlega hvað það eru
mikil tengsl milli fátæktar og
heilsu. „Fátækt getur valdið heilsu-
tjóni og þá er ég einkum að tala um
geðheilsuna. Það er í raun mann-
réttindabrot að fá ekki að lifa ham-
ingjusömu lífi en þurfa frá degi til
dags að berjast fyrir nauðþurft-
um.Verst finnst mér að sjá hvað fá-
tæktin hefur niðurbrjótandi áhrif á
börnin. Slíkar félagslegar aðstæður
auka líkurnar á því að þau verði
fyrir einelti.Við vitum að einelti
hefur ekki aðeins alvarlegar afleið-
ingar fyrir barnið í uppvextinum
heldur geta áhrifin teygt sig fram á
fullorðinsárin og eyðilagt lífsgæði
einstaklingsins.“
Enn ómeðvituð um fátæktina
Ásgerður Jóna tók við starfi for-
manns Mæðrastyrksnefndar árið
1999 en þá hafði nefndin aðsetur á
tveimur stöðum. Hafi verið af því
mikið óhagræði fyrir skjólstæð-
ingana. Matnum var úthlutað á
Njálsgötu 3 og fatnaði á Sól-
vallagötu 48. Það hafi því verið
ákveðið að selja eignina á Njáls-
götu og færa húsið á Sólvallagötu í
það horf að öll starfsemi nefnd-
arinnar kæmist þar fyrir. „Þessi
breyting gerir það að verkum að nú
þarf fólk ekki að fara nema á einn
stað til að fá aðstoð.“
Ásgerður Jóna segir að ef þróun-
in haldi áfram eins og hún hefur
gert undanfarin ár, að beiðnum um
aðstoð fer sífellt fjölgandi, þurfi
Mæðrastyrksnefnd rýmra hús-
næði, þar sem konurnar geti líka
tekið á móti húsgögnum og öðrum
stærri hlutum eins og barnavögn-
um og kerrum sem velunnarar
Mæðrastyrksnefndar vilja gefa
nefndinni og fólk fengi endur-
gjaldslaust. „Æskilegt væri að slíkt
húsnæði væri nálægt stræt-
isvagnastöð. Þá þyrfti fólkið ekki að
norpa utandyra í biðröðum eins og
nú gerist iðulega. Auðvitað vildum
við þó helst sjá að hjálparstarf af
þessu tagi þyrfti ekki að vera jafn
umfangsmikið og raun ber vitni.“
Fyrirtækin skilja þörfina
Það kemur fram í máli Ásgerðar
Jónu að starf Mæðrastyrksnefndar
Reykjavíkur byggist á 8–12 konum
sem vinna í sjálfboðavinnu. „Kon-
urnar hafa starfað fyrir nefndina í
tugi ára og hafa eytt mest öllum frí-
tíma sínum í þágu nefndarinnar.
Þessar konur eru með mjög stórt
hjarta. Þær leggja ýmislegt á sig
fyrir þetta starf eins og að fara
heim með óhreinan fatnað sem
nefndinni er gefinn og þvo hann og
gera við nýjan fatnað.
Það er líka ánægjulegt að segja
frá því að síðastliðin tvö ár hafa
menntaskólanemar á Reykjavíkur-
svæðinu boðið fram hjálp sína og
aðstoðað í annasamasta mánuði
ársins, desember, við úthlutun og
fataflokkun hjá nefndinni.“
Ásgerður Jóna segir nefndar-
konur leggja megináherslu á að
hjálpa skjólstæðingum sínum um
fatnað, matvæli eða aðstoða þá við
að leysa út lyfin sín. „Þetta gætum
við ekki gert nema vegna gjafmildi
forsvarsmanna fyrirtækjanna í
landinu. Þeir skilja best nauðsyn-
ina fyrir starfsemi nefndarinnar og
gefa mat og fjármuni. Án þeirra
gæti nefndin ekki starfað.
Við héldum upp á 75 ára afmælið
opinberlega 17. mars sl. þegar for-
setinn, herra Ólafur Ragnar Gríms-
son, bauð gefendum og skjólstæð-
ingum okkar til Bessastaða.
Það sem gleður okkur líka mikið
á þessum tímamótum er að hátt í
eitthundrað börn fá vikudvöl í
sumarbúðunum Ævintýralandi að
Reykjum í Hrútafirði. Velferðar-
sjóður barna á Íslandi greiðir fyrir
dvölina en Mæðrastyrksnefnd
Reykjavíkur sér um að velja börn-
in. Er það í annað sinn sem sjóð-
urinn styrkir börnin á þennan
hátt.“
Með stórt hjarta
Hátt í eitthundrað
börn fara í sum-
arbúðir endur-
gjaldslaust á vegum
Velferðarsjóðs
barna á Íslandi og
Mæðrastyrksnefnd-
ar Reykjavíkur.
he@mbl.is
Formaður Mæðrastyrksnefndar, Ásgerður Jóna
Flosadóttir, segir nefndarkonur leggja megin-
áhersluna á að hjálpa skjólstæðingum sínum um
fatnað, matvæli eða aðstoða þá við að leysa út
lyfin sín.
Ásgerður
Flosadóttir
urinn rann til sumardvalarinnar,
að sögn Þorgríms.
Á stríðsárunum var það eitt af
verkefnum nefndarinnar að vinna í
barnsfaðernismálum kvenna sem
höfðu verið í tygjum við hermenn
sem hingað komu. Þá var ráðinn
lögfræðingur til nefndarinnar,
Auður Auðuns, sem starfaði hjá
nefndinni um langt árabil. Aðal-
starfsemi nefndarinnar var þessi
ár þríþætt, blómasalan á mæðra-
daginn, orlofsstarfið og úthlutun
til skjólstæðinga um jólin. Auk
þess brugðust konurnar við í ein-
stökum tilfellum, þegar þörfin var
knýjandi, eins og þegar sjóslys
urðu og heimilin urðu af aðalfyr-
irvinnu sinni.
Safna peningum,
mat og öðrum nauðsynjum
Laust eftir 1950 var byrjað að
ræða um að Mæðrastyrksnefnd
Reykjavíkur byggði eigið sumar-
dvalarheimili, fyrir mæður og börn
þeirra. Þær fengu land í Reykjadal
í Mosfellssveit, og reistu þar hús
sem þær nefndu Hlaðgerðarkot.
Það var opnað sumarið 1957 og
rekið á vegum nefndarinnar til
ársins 1973. Mæðrastyrksnefndar-
konur keyptu húseign á Hagamel
fyrir andvirði Hlaðgerðarkots og
leigðu hana Reykjavíkurborg, sem
rak þar skólaathvarf fyrir Haga-
skóla en fengu í staðinn húsnæði
hjá borginni til fataúthlutunar.
Meginstarf Mæðrastyrksnefndar
er sem fyrr að safna fötum, pen-
ingum, mat og nauðsynlegum
vörum sem úthlutað er þeim sem
eru hjálparþurfi.
Áratugum saman var starfs-
mönnum fyrirtækja sendur listi
sem fólkið skráði sig á um leið og
það lét fjármuni af hendi rakna.
Fyrir nokkrum árum varð sú
breyting að fyrirtækin sjálf fóru í
vaxandi mæli að legga til fram-
leiðsluvörur sínar eða peninga.
Morgunblaðið/Golli
Konurnar í Mæðrastyrksnefnd Reykjavíkur, talið frá vinstri: Steinunn Jónsdóttir, Halldóra Sigurbjörnsdóttir, Jóhanna M.
Guðjónsdóttir, Kristín Gísladóttir, Guðrún Magnúsdóttir, Ragna Rósantsdóttir, Anna Auðunsdóttir. Sitjandi, t.v. Bryndís
Guðmundsdóttir varaformaður, Ásgerður Jóna Flosadóttir formaður og Unnur Jónsdóttir, fyrrverandi formaður.
Í BYRJUNmars las égfrétt í blaði,sem hafðiyfirskrift-
ina „Hvergi skjól
fyrir nútímanum“.
Hún byrjaði
svona:
„Kannski þyrfti að
skapa einhverja staði
þar sem fólk getur
komið saman, hist og
hlustað hvert á annað
án þess endilega að
vera að gera eitthvað
sérstakt,“ segir Sigrún
Sigurðardóttir sagnfræðingur. „Í nútíma-
þjóðfélagi er svo mikil áhersla á skilvirkni
og hraða, allar athafnir þurfa að miða að
einhverju markmiði. Þess vegna þarf fólk
kannski að geta staldrað aðeins við.“
Þessi orð komu upp í hugann
fyrir skemmstu, þegar ég leit yfir
föstutímann, sem hófst á öskudag
og lýkur senn. Sá hluti kirkjuárs-
ins nefnist raunar langafasta eða
sjöviknafasta. Verið er að minna
á þann tíma, sem Jesús fastaði í
eyðimörkinni, þ.e.a.s. dagana 40,
eftir að hafa verið skírður í ánni
Jórdan. Öll fastan miðar að
dauða Jesú, og hinn ævaforni sið-
ur, að reyna að halda sig frá
neyslu kjöts á þessu tímabili,
helgaðist af því að ekki þótti
sæma manninum að lifa í vellyst-
ingum, meðan frelsari heimsins
píndist. Þetta er m.ö.o. undirbún-
ingstími, þar sem kristinn söfn-
uður íhugar af alvöru þá atburði,
sem leiddu til aftöku meistarans
á föstudaginn langa fyrir bráðum
2000 árum.
Íslensk kirkja heldur enn
þennan föstutíma í heiðri, þótt
ekki sé lagst í beinan meinlæta-
lifnað. Í stað þess er pínu Jesú og
dauða sérstaklega minnst. En
sterk hefð var einnig fyrir því á
kaþólskum tíma að hugleiða efni
píslarsögunnar; að sjálfsögðu.
Hins vegar breyttist ýmislegt
með tilkomu Passíusálmanna 50,
sem voru ortir árið 1659 en fyrst
prentaðir árið 1666 og hafa kom-
ið oftar út en nokkurt annað rit á
Íslandi, eða um 80 sinnum, og
verið þýddir á dönsku, ensku,
færeysku, hollensku, kínversku,
latínu, norsku, ungversku og
þýsku. Og þetta er sko engin
venjuleg bók. „Í hálfa þriðju öld
hefur Hallgrímur lagt fyrstu
hendingarnar á varir barnsins og
Passíusálmarnir verið lagðir á
brjóst flestra Íslendinga þegar
líkaminn var nár. Vaggan og
gröfin hafa helgast af stefjum
hans og munu enn gera meðan
kristni helst í landinu,“ ritaði Sig-
urbjörn Einarsson biskup í for-
mála Passíusálma 1943. Og vissu-
lega eru það orð að sönnu.
Orðið „passía“ er annars komið
úr latínu og merkir „þjáning“. Af
því orði er heiti sálmanna dregið;
í þeim er rakin píslarsaga meist-
arans. Því má kannski segja, að
hin líkamlega fasta kaþólskra
manna hafi vikið eða breyst með
tilkomu evangelísk-lútherskrar
kristni og orðið meira á and-
legum nótum, með aðalfæðu í áð-
urnefndu snilldarverki Hallgríms
Péturssonar frá 17. öld.
Óaðskiljanlegur hluti þessa
ferlis alls hefur frá árinu 1944
verið lestur passíusálmanna á
Rás 1. Frumkvæði að því átti
Magnús Jónsson, prófessor og
þáverandi formaður útvarpsráðs.
Fyrstur til að lesa Passíusálmana
þar var Sigurbjörn Einarsson, þá
dósent við guðfræðideild Háskól-
ans og síðar biskup Íslands. Út-
varpslesturinn miðast reyndar
við níuviknaföstu og lýkur að
kvöldi laugardags fyrir páska. Að
þessu sinni er það Jóna Hrönn
Bolladóttir, miðborgarprestur í
Reykjavík, sem les.
Hugmynd Sigrúnar, áð-
urnefnd, er afbragð. Reyndar var
hún að fjalla um veraldlegt af-
drep, en þörfin fyrir andlegt
„kaffihús“ er síst minni, á þessari
öld hraðans og tímaleysins. Og
vitanlega eru kirkjur landsins
þessi griðastaður, og hafa alltaf
verið. Í ár verða Passíusálmar
Hallgríms lesnir upp víðar en áð-
ur, og tilvalið þreyttum huga og
sál að líta inn í einhvern helgi-
dómanna á föstudaginn langa,
hverfa um stund aftur til fortíðar
og hlýða á þessa mikilfenglegu
sögu, bundna í ljóð, í 26 mismun-
andi bragarháttum.
Við opnun vefsíðu um Pass-
íusálma Hallgríms Péturssonar,
hinn 9. febrúar árið 1998, í Þjóð-
arbókhlöðu, komst Margrét Egg-
ertsdóttir, sérfræðingur á Árna-
stofnun, svo að orði:
Meginhugsunin í hugleiðslu Hallgríms er
að allt sem Jesús leið og þoldi var gert af
kærleika til mannanna, í þeim tilgangi að
vera þeim til björgunar, þannig að hver og
einn sem trúir á hann er laus frá refsingu
og dómi …Í hverjum sálmi er eins og
skáldið hafi valið ákveðin orð eða hugtök til
að hugleiða og útleggja á ýmsan hátt, í 8.
sálmi eru það t.d. hugtökin myrkur, vald
og tími. Í sálminum er meðal annars fjallað
um þann tíma sem Jesús þurfti að þjást,
það var afmarkaður tími og á sama hátt er
þjáning hvers manns innan ákveðins tíma,
svo og sá tími sem hverjum manni er gef-
inn, umfram allt er lögð áhersla á að Guð
er sá sem ríkir yfir tímanum. Jesús var of-
urseldur mannlegu valdi en er þó sá sem
valdið hefur, á sama hátt hafa valdsmenn
þessa heims takmarkað vald. Síðan tengir
skáldið saman vald og myrkur og segir
valdstjórnendum til syndanna, varar þá við
að beita órétti í skjóli myrkurs og minnir
síðan í næsta erindi á að í myrkri dauðans
muni enginn sjá muninn á höfðingjum og
alþýðufólki. Um leið áminnir hann alþýð-
una að treysta ekki á hylli höfðingjanna
vegna þess að vald þeirra er tengt myrkr-
inu. Í lok sálmsins er beðið fyrir yfirvöld-
unum og Jesús ávarpaður sem lífsins ljós,
augljós andstæða við myrkrið. Honum er
þakkað fyrir að hafa gengist undir vald
myrkursins og komið því til leiðar að ljóð-
mælandi og um leið hver sem trúir á Krist
verði aldrei ofurseldur ystu myrkrum kval-
anna …
Passíusálmarnir eru mikil uppspretta túlk-
unar og umhugsunar. Þeir eru byggðir á
kristnum lærdómi sem á sér rætur langt
aftur í aldir en jafnframt er þeim ætlað að
vera spegill fyrir samtíðina. Sú staðreynd
að Íslendingar hafa lesið þessa sálma,
sungið þá, vitnað til þeirra og lært þá ut-
anað kynslóð eftir kynslóð er til marks um
að þetta verk á erindi enn þann dag í dag.
Passían
Í dag er skírdagur, upprunadagur heilagrar
kvöldmáltíðar, og á morgun föstudagurinn
langi. Sigurður Ægisson hvetur landsmenn til
að hægja aðeins á ferðinni og nota tækifærið og
sækja kirkju þessa síðustu daga helguviku.
sigurdur.aegisson@kirkjan.is