Morgunblaðið - 17.04.2003, Blaðsíða 10

10 C FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Tómas Ingi Olrich menntamála-ráðherra. Nú þegar ríki ogborg eru búin að stofna einka-
hlutafélag um byggingu og rekstur
Tónlistarhúss og ráðstefnumiðstöðv-
ar, hver verða þá næstu skref?
„Nú tekur stjórn félagsins við mál-
inu og vinnur að því í ljósi þeirrar
verkáætlunar, sem fyrir liggur. Vinna
þarf upplýsingaefni og útboðsgögn
fyrir væntanlega fjárfesta. Að loknu
útboði verða mannvirkin fullhönnuð
og framkvæmdir hefjast. Í tengslum
við samþykkt ríkisstjórnar og borg-
arráðs, var sett fram tímaáætlun. Þar
er reiknað með að ef allt fer að óskum
og útboð heppnast vel gætu fram-
kvæmdir hafist á árinu 2006. Þessar
tímaáætlanir ber að skoða í ljósi þess
að um útboð er að ræða. Það ræðst af
tilboðum hvernig málin þróast.“
Það virðist vera mikil óánægja
meðal tónlistarfólks með þá frestun á
framkvæmdum sem felst í nýju verk-
áætluninni.
„Verkáætlunin var kynnt, með
tímasetningum, bæði í ríkisstjórn og
borgarráði og fjölmiðlar fjölluðu um
hana þá. Hins vegar ber að athuga
það að tímaáætlanir, bæði þær fyrri
og þær síðari, þær eru í nánum
tengslum við framvindu málsins. Það
ber ekki að líta á slíkar áætlanir sem
bindandi, heldur viðmiðanir, sem ráð-
ast af því hvernig málið þróast við
frekari vinnslu. Ekkert hefur komið
fram sem breytir þessum áætlunum,
en þær eru háðar ýmsum óvissuþátt-
um.“
En hvað var það sem tafði, frá því
verkáætlunin sem kynnt var í apríl í
fyrra var samþykkt og þar til nýja
verkáætlunin var samþykkt?
„Í raun og veru er það fyrst og
fremst það, að við gerum okkur betur
grein fyrir því hvernig á að taka á
málinu og upplýsingar um umfang
málsins eru gleggri. Það tók líka tíma
að ákveða hvernig best væri að
standa að þessu og niðurstaðan var sú
að best væri að stofna einkahluta-
félag.“
Það hefur alltaf verið talað um að
samráð verði haft við Samtök um
byggingu tónlistarhúss. Hefði ekki
verið heppilegra í ljósi viðbragðanna
að láta þau vita um þessa nýju verk-
áætlun?
„Við birtum hana með samkomu-
laginu, sem gert var milli ríkis og
borgar um mánaðamótin febrúar-
mars, og ég taldi að umfjöllun um það
í fjölmiðlum hefði ekki farið framhjá
neinum. Eflaust er æskilegt að hafa
nánari tengsl við áhugafólkið sem
hefur fylgt þessu eftir af mikilli
festu.“
Vilji til að leysa jafnframt
húsnæðisvanda Óperunnar
Íslenska óperan hefur formlega
óskað eftir aðild að Tónlistarhúsi.
Hefur sú ósk verið rædd?
„Já, það hefur verið rætt. Það er
ljóst að ef þessari áætlun yrði breytt
með þeim hætti að þriðji salurinn yrði
stækkaður upp í það að vera óperu-
hús, þá er það gjörbreyting á áætl-
unum, og mér finnst líklegt að þá yrði
að semja um málið að nýju. Ég er því
smeykur um að slíkar hugmyndir
myndu hafa í för með sér að málið
frestaðist. Það sem mestu máli skiptir
er þó það að Reykjavíkurborg hefur
óskað eftir því að láta skoða mögu-
leika á breytingum á Borgarleikhús-
inu, til þess að það geti nýst til óp-
erusýninga. Þessi athugun stendur
yfir, og menntamálaráðuneytið hefur
ákveðið að taka þátt í kostnaði við
þessa athugun. Við bindum vonir við
það að hún gæti fólgið í sér góða lausn
fyrir Óperuna sem er vaxandi stofn-
un, en býr við skilyrði sem við viljum
að batni.“
Óperan leggur mikla áherslu á
tengsl sín við Sinfóníuhljómsveitina
og óperustjóri hefur einnig nefnt þær
breytingar í samfélaginu að risnir eru
salir fyrir kammertónlist, og því rík-
ari ástæða til að hafa óperusal í Tón-
listarhúsinu en kammermúsíksal, þar
sem þeirri þörf virðist fullnægt í bili.
„Það er út af fyrir sig gilt sjónar-
mið. Það mun koma í ljós, hvort sú
starfsemi sem fer fram í Borgarleik-
húsinu getur átt samleið með óperu-
starfsemi. Ég held að það sé ekki
hægt að svara því hver verður úr-
lausnin fyrir Íslensku óperuna fyrr
en viðræðum við Reykjavíkurborg er
lokið. Ég sé ekki fyrir mér að farið
verði í þá grunnvinnu sem ég hygg að
það feli í sér að breyta áætlunum um
Tónlistarhús, þannig að þar rísi einn-
ig óperuhús. Ég sé fyrir mér að það
gæti þýtt talsverða frestun.“
Í hverju yrði sú frestun fólgin? –
Það er ekki byrjað að teikna húsið eða
farið að skipuleggja nákvæmlega
hvernig það á að vera að innan.
„Nei, en það liggur fyrir samkomu-
lag um það hvernig skuli unnið að
þessu og þar eru ýmsir verkþættir
sem fara nú í gang á þessu ári, og þeir
eru miðaðir við það samkomulag sem
fyrir liggur. Ég vil hins vegar taka
fram að ég vil mjög gjarnan hlusta á
rök Óperunnar og ástæðan fyrir því
að ég tók jákvætt í að ræða við borg-
ina um breytingar á Borgarleikhús-
inu, var fyrst og fremst gerð í þeirri
von að þar mætti finna lausn sem
væri ásættanleg fyrir Óperuna og
borgina sem hefur átt við mikla
rekstrarerfiðleika að stríða í Borgar-
leikhúsinu. Við þurfum að gæta að því
að reyna að ná fram samlegðaráhrif-
um til þess að auðveldara sé að reka
þessar menningarmiðstöðvar sem
Tónlistarhúsið verður og Borgarleik-
húsið er. Það er öllum í hag að ná
fram sem bestum rekstri og sem
mestum tekjum af þessari stofnun, til
þess að við getum látið listamennina
fá meira úr að spila, en missum ekki
of mikið af peningum í rekstrarkostn-
að.“
Myndi það sama ekki eiga við um
það ef Óperan og Sinfóníuhljómsveit-
in deildu húsnæði?
„Einhver samlegðaráhrif myndu
eflaust nást, en það þyrfti þá að reka
tónleikasalinn sérstaklega, og óperu-
salinn sérstaklega.“
Það er ekki laust við að þetta
hljómi eins og að nú eigi að leysa
rekstrarvanda Borgarleikhússins
með því að stoppa upp í götin með Óp-
erunni.
„Slíkt verður auðvitað ekki gert
Löngu tímabært að
þessi aðstaða verði til
Morgunblaðið/Þorkell
Tómas Ingi Olrich
menntamálaráðherra
„Verkáætlunin var
kynnt með tímasetn-
ingum og fjölmiðlar
fjölluðu um hana.“
Á aðalfundi Samtaka umbyggingu tónlistarhúss ný-verið, var Egill Ólafssonkjörinn formaður samtak-
anna. Fráfarandi formaður Stefán P.
Eggertsson er áfram í stjórn, sem
varaformaður. Önnur tíðindi af aðal-
fundinum voru þau að Bjarni Daní-
elsson óperustjóri var kjörinn í
stjórn. Hlutverk Samtakanna gegn-
um árin hefur verið að berjast fyrir
byggingu hússins með því aðhaldi og
stuðningi við yfirvöld sem þótt hefur
þurfa. En hver er framtíð Samtak-
anna og hver er staða þeirra í dag?
Því svarar nýkjörinn formaður, Egill
Ólafsson.
„Ég lít svo á að ný staða sé uppi
innan Samtakanna og að hún endur-
spegli einlægan vilja tónlistarmanna
í landinu, vilja sem gerir ráð fyrir því
að í nýju tónlistarhúsi í Reykjavík sé
miðað að því að allar tegundir tónlist-
ar fái notið sín. Yngri kynslóðir tón-
listarfólks átta sig á því að tónlistina
á ekki að draga í dilka, flóran hefur
aðeins stækkað með tilkomu hinnar
svokölluðu rytmísku tónlistar á síð-
ustu öld sem og raftónlistar af öllum
gerðum og nauðsynlegt er fyrir
hvern tónlistarmann að tileinka sér
víðsýni og fordómaleysi ef hann ætl-
ar að halda velli í framtíðinni. Ég
skynja því meiri samstöðu meðal tón-
listarfólks en ég hef fundið fyrir áður.
Tónlistarunnendur og eins þeir sem
stuðla að tónlistarflutningi og öðrum
störfum tengdum tónlistinni telja
það löngu tímabært að í höfuðborg
landsins rísi hús sem með réttu má
kalla tónlistarhús. Það er og mikil-
vægt að nú eru Samtökin í góðu sam-
bandi við ráðgjafa og hönnuði vænt-
anlegs tónlistarhúss. Hönnuðirnir
starfa innan vébanda bandarísks fyr-
irtækis sem Artec heitir og hefur fyr-
irtækið komið að hönnun margra
helstu og bestu tónlistarhúsa á vest-
urlöndum. Þetta góða samband má
helst þakka fráfarandi formanni
Samtakanna, Stefáni P Eggerts-
syni.“
Hvernig er samstarfi Samtakanna
við ríki og borg háttað – hvað hafa
Samtökin að segja um framvindu
mála?
„Því miður hefur samstarf Sam-
takanna við ríki og borg verið harla
lítið hingað til. Oftar en ekki hafa
Samtökin fengið þau skilaboð frá
stjórnvöldum að trufla ekki málin,
stjórnmálamenn séu að vinna í mál-
inu, „málið sé í farvegi“. Það verður
að segjast eins og er að því miður hef-
ur það gerst allt of oft í sögu Samtak-
anna að málið hefur þokast harla lít-
ið. Við eygðum þó raunverulega von
þegar á vordögum síðasta árs var
ákveðið að borg og ríki stofnuðu með
sér hlutafélag um byggingu hússins
og samkomulag þess efnis var und-
irritað í Háskólabíói að viðstaddri
Sinfóníuhljómsveitinni og Vladimir
Askenazy, auk ráðamanna og fjölda
gesta. Þá var ráðgert að félagið yrði
stofnað á haustdögum og stefnt að
því að ná í fjárfesta og hefja verkleg-
ar framkvæmdir árið 2004, sam-
kvæmt þeirri áætlun sem lögð var til
grundvallar samkomulaginu. Hér
virðist því miður hafa verið um að
ræða einhvers konar sviðsetningu
fyrir væntanlegar sveitarstjórnar-
kosningar sem fylgdu í kjölfarið.
Ekkert hefur gerst í þessum málum
fyrr en nú, rúmu ári síðar að áður-
nefnt einkahlutafélag borgar og ríkis
er stofnað. Stofnun þess er þó byggð
á annarri framkvæmdaáætlun en
þeirri sem lögð var til grundvallar við
undirritun samkomulagsins í Há-
skólabíói, en öllu hefur nú verið hnik-
að aftur um tvö ár og áætlað að verk-
legar framkvæmdir hefjist ekki fyrr
en árið 2006. Það má mikið vera ef
staðið verður við þá áætlun og tel ég
öllu líklegra, miðað við reynsluna
hingað til, að framkvæmdir frestist
til 2007 eða jafnvel til 2010.
Því miður er tónlistarmönnum
haldið utan við umræðu stjórnmála-
manna um málið, en ég tel sjálfsagt
að við eignumst fulltrúa í stjórn ný-
stofnaðs einkahlutafélags ríkis og
borgar um byggingu hússins.
Nýlega átti ný stjórn Samtakanna
mjög góðan og gagnlegan fund með
borgarstjóra, Þórólfi Árnasyni, um
stöðu mála og mér fannst sá fundur
lofa góðu um væntanleg samskipti
Samtakanna við borgina. Mér sýnist
að þar fari maður sem hefur til að
bera víðsýni og skilning á þýðingu
listanna fyrir íslenskt samfélag.“
Megum ekki hugsa smátt
Verða einhverjar áherslubreyting-
ar hjá Samtökum um byggingu tón-
listarhúss í kjölfar þess að Óperu-
stjóri er nú kominn í stjórn – munu
Samtökin óska eftir því að Íslenska
óperan fái inni í húsinu?
„Stjórn samtakanna er nær ein-
róma sammála um að nauðsynlegt sé
að reisa nýtt hús fyrir tónlistina til
langrar framtíðar, eins og ég hef áð-
ur vikið að. Það er brýnt að þar eigi
allar tegundir tónlistar aðgengi. Þess
vegna fögnum við Bjarna Daníels-
syni í stjórn Samtakanna. Við erum
að stórefla vettvang fyrir tónlistar-
menn og aðra þá sem vinna fjölmörg
störf er tengjast tónlistarstarf-
seminni í landinu, með tilkomu þessa
nýja húss. Við höfum ekki lengur efni
á því að hugsa smátt, ef við viljum að
búseta haldist í landinu. Okkur er
það ljóst að búsetuskilyrði eru alltaf í
beinu samhengi við aðgengi fólks að
menningu í hverju samfélagi og það
er ótækt að Óperan starfi áfram við
þau skilyrði sem hún býr við í Gamla
bíói þar sem ómögulegt er að reka
fyrirtækið. Frá upphafi hefur verið
gert ráð fyrir einum meginsal húss-
ins, sem í fyrstu var ætlað að rúma
allt að 1.300 manns í sæti, þar af 200
manns í sæti uppsviðs, sem annars
voru ætluð kór í þeim tilfellum sem
það ætti við, en átti að henta áheyr-
endum sem vildu njóta þess að sjá
framan í stjórnanda þegar enginn
var þar kórinn. Þetta teljum við að
takmarki notagildi salarins og því er
það okkar tillaga að horfið verði frá
þessu og þá um leið verði salurinn
stækkaður þannig að hann rúmi
1.800 sæti, 1.100 sæti á fyrsta gólfi og
700 sæti á tvennum svölum þar fyrir
ofan. Þessi meginsalur hússins er
fyrir Sinfóníuhljómsveit Íslands og
alla aðra stórviðburði í tónlistinni
eins og djass og popptónleika og ekki
síst viðburði á vegum Listahátíðar í
Reykjavík. Hér verður um fjölnota
sal að ræða, með tilheyrandi ljósa- og
hljóðbúnaði um leið og hann ætti að
verða ómþýður fyrir sinfóníska tón-
list. Salurinn getur þó ekki rúmað
stærstu nöfnin í rokkinu, sem krefj-
ast þess að leika fyrir ákveðið lág-
mark áheyrenda, en hann rúmar
flest annað og alla þá listamenn sem
setja hljómburð og aðstöðu ofar pen-
ingainntektinni og þeim fjölgar stöð-
ugt sem þannig hugsa. Hugmyndir
okkar eru og að nauðsynlegt sé að
reisa sérstakan óperusal, sem rúmar
750–800 áheyrendur. Þessum sal á að
vera hægt að breyta í sal sem hentar
fyrir kammertónlist. Við höfum rætt
þetta við ráðgjafana frá Artec og þeir
hafa leyst svona mál mjög vel með
einföldum lausnum, sem breytir slíku
rými úr óperuhúsi í góðan kammer-
sal. Með einföldum snúningi veggjar,
sem situr utarlega á hringsviði,
lokast af turnar ofan við svið (ætlaðir
fyrir leiktjöld á rám) og hliðarrými
sem nauðsynleg eru óperuhúsi, en
eru oftast fjandsamleg hljómburði
fyrir kammertónlist. Þannig að leik-
húsi, óperuhúsi er breytt í „skókassa
formið“, sem þykir henta best þegar
órafmögnuð tónlist er annars vegar.
Báðir þessir salir eiga svo að henta
fyrir stórar og miðlungsstórar ráð-
stefnur. Ennfremur er ráðgerður 3.
salur sem hentaði minni ráðstefnum
og minni tónleikum, en mér finnst að
þennan sal mætti endurskoða og
jafnvel hugsa sem svo kallað black-
box sem er fjölnota rými sem hentað
getur við margvísleg tækifæri, allt
frá litlum ráðstefnum til margmiðl-
unartónleika, tilraunatónlistarflutn-
ings, æfingarými fyrir Sinfóníu-
hljómsveitina í þeim væntanlega fáu
tilfellum þegar stærsti salurinn er
upptekinn vegna stórra atburða, sem
yfirtaka salinn dögum saman.“
Þú hefur lýst hér þinni sýn á húsið,
en hvaða væntingar hefðurðu til
framtíðargildis þess fyrir íslenskt
tónlistarlíf?
„Mér finnst nauðsynlegt að þetta
hús verði reist af þeim stórhug sem
t.d. einkenndi byggingu Þjóðleikhúss
á sínum tíma. Þá skildu menn mik-
ilvægi þess að til væri hús sem með
réttu mætti kalla musteri tungunnar.
Nú reisum við hús sem með réttu á
að kalla musteri tónanna. Fyrir
löngu er orðin til í landinu stétt tón-
listarmanna á öllum sviðum tónlistar,
sem vakið hafa athygli út fyrir Ísland
og skapað af þeim sökum aukinn
áhuga heimsbyggðanna fyrir Íslandi.
Fyrir löngu höfum við eignast fyr-
irtaks tónlistarfólk sem starfar í
landinu og auðgar lífið með tónleik-
um af öllu tagi og leggur á sig
ómælda og oft á tíðum ólaunaða
vinnu til að almenningur megi njóta
þessa í formi margvíslegra afurða.
Almenningur metur þetta starf í æ
ríkari mæli og þegar og ef tónlistin
verður gerð að stærri uppeldisþætti í
skólanámi barnanna okkar, eykst
Húsið verði
reist af stórhug
Morgunblaðið/Ásdís
Egill Ólafsson tónlistarmaður
„Það verður að segjast eins
og er, að því miður hefur
það gerst allt of oft í sögu
Samtakanna að málið hefur
þokast harla lítið.“