Morgunblaðið - 14.07.2003, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 14. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. Þ
AU eru innflytjendabörn, fædd
í Frakklandi. Sum þeirra eru
fædd annars staðar og flutt-
ust kornung til nýs lands.
Minni þeirra er að hluta til
markað af gamla landinu sem vildi ekkert
með þau hafa. Þau hafa heyrt talað um
draugaföðurland, menningu sem ekki
þoldi ferðalagið mjög vel. Þau hafa ekki
þekkt annað land frá því þau voru börn.
Minningar þeirra hafa ekki annað viðmið
en það sem þakið er gráma, sprungið,
hlaðið táknum örvæntingarinnar. Þó þykir
þeim vænt um þetta viðmið. Það er talið
um að þau séu um tvær milljónir talsins.
Þó finnst fólki almennt að þetta unga
fólk sé hluti af innflytjendunum. Hárfínt
eða ómeðvitað form kynþáttafordóma:
þeim er ruglað saman við foreldra þeirra,
það er talað um „lykt“ og „innrás“ í sam-
bandi við þau og fólk snýr baki við þeim
eins og þau hafi ekkert með framtíð
Frakklands að gera.
Frá því Gisgard d’Estaing ákvað að
heimila innflytjendafjölskyldum að sam-
einast – mannúðleg ákvörðun sem var
fylgt eftir með ábyrgri stjórnmálastefnu –
hefur Frakkland verið með lokuð augu.
Þar er látið eins og konurnar og karlarnir
sem hittust á ný hefðu ekki samfarir.
Menn breyttu úthverfum í verkamanna-
blokkir án þess að hugsa um umhverfið
upp á nýtt. Úr því ekki var hægt að losna
við þetta fólk var reynt að gera það ósýni-
legt. Það var látið viðgangast að til urðu
kuldaleg hverfi þar sem ekki var gert ráð
fyrir neinu manneskjulegu eða menning-
arlegu. Og ekki leið á löngu þar til hörmu-
legar afleiðingarnar fóru að koma í ljós.
Börnin uxu úr grasi, gengu í skóla þar
sem lýðræðislegur hugsunarháttur og trú-
leysi ríkti; það var tekið á móti þeim án
minnstu mismununar; samt dróust þau
aftur úr félögum sínum og féllu, kannski
vegna þess að foreldrar þeirra gátu ekki
veitt þeim þann stuðning sem þurfti í
náminu; þá fóru þau að ganga í skóla göt-
unnar og ofbeldisins, fyrir sum þeirra
urðu afbrotin ákveðinn lífsstíll, öðrum
fannst þetta land lítið sem ekkert koma
þeim við. Þau lentu í allskyns erfiðleikum
á ferlinum: þau áttu ekkert land innra
með sér og því áttu þau enga sjálfsmynd.
Jafnvel þótt þau veifuðu franska nafn-
skírteininu sínu breytti það engu. Heima
hjá þeim er þessi sjálfsmynd ekki heldur
styrkt: stjórnkerfið er ekkert nema ólund-
in. Smátt og smátt myndast þverbrestur
innra með hverjum ungum manni og
hverri ungri konu. Hvert og eitt þeirra
heyr sína innri baráttu. Stúlkurnar virðast
ákveðnari í að sjá fyrir sér franska fram-
tíð. Þær vita að þetta land hlýtur fyrr eða
síðar að veita þeim tækifæri. Íslamskir
bókstafstrúarmenn fylgjast með og bíða
síns tíma til að birtast sem „frelsarinn“
með eða án slæðu. Einmitt sú slæða hylur
hárið og gefur til kynna að viðkomandi til-
heyri ákveðnum hópi. En trúarbrögð eiga
ekki að vera einhvers konar flóttamanna-
staður fyrir sjálfsmyndina, síst af öllu í
skólanum sem er ekki staður til að lýsa
slíku yfir. Því slæðunni fylgja allskyns
bönn í viðbót: engin leikfimi, engir tónlist-
artímar, engin náttúrufræði, engin teikn-
ing o.s.frv. Með henni er í rauninni verið
að hafna því að aðlagast samfélaginu og
nýta sér margskonar ávinning af baráttu
eins og þeirrar sem hafðist fram í desem-
ber árið 1905, þegar aðskilnaður ríkis og
kirkju var staðfestur.
Kennarar, félagsmálastarfsmenn í
hverfum, félagsfræðingar, blaðamenn og
fleiri voru margbúnir að vara yfirvöld við.
Á árunum 1990 til 1995 lögðu samtök
nokkur, Banlieuscope (bókst. Úthverfasjá,
aths. þýð.), sem höfðu það að markmiði að
kanna og meta stefnu yfirvalda í málefum
fólks í úthverfum, fram hvorki fleiri né
færri en sjötíu skýrslur sem unnar höfðu
verið af um það bil fimmtán ungum fræði-
mönnum. Nokkrir fjölmiðlar fjölluðu um
skýrslurnar. Ráðuneyti og aðrar stofnanir
ríkisvaldsins sem málið varðaði stungu
þeim hins vegar undir stól. Úr því sam-
tökin mættu svo miklu skeytingarleysi og
hræsni af hálfu stjórnvalda lögðu þau upp
laupana.
Frakkland hefur aldrei haft neina al-
vöru stefnu í innflytjendamálum og því
síður í málefnum þessa unga franska fólk
af nýju og óvæntu tagi. Ekkert hefur ver-
ið hugsað fyrir börnum þessara milljóna
innflytjenda. Menn hafa algerlega látið
grundvallarvandamálin varðandi þau lönd
og leið. Menn hafa látið sér nægja að
„fylgjast með og refsa“.
Aðeins 4% þessara barna ná því að
komast í háskóla. Í þeirri stétt sem er
hliðstæð fjárhagslega og félagslega –
verkamannafjölskyldur sem eru franskar
að uppruna – fara um 25% barnanna í há-
skólanám.
Á sama hátt er það svo að þótt af-
brotatíðni sé álíka mikil hjá báðum þess-
um þjóðfélagshópum, þá eru refsingar
gegn börnum innflytjenda mun harðari.
Um 70% þeirra sem sitja í fangelsi (sitja
inni fyrir smáglæpi) í aldurshópnum yngri
en 25 ára koma úr innflytjendafjölskyld-
um.
Foreldrarnir standa höllum fæti. Þeir
sem hættir eru að vinna sökkva í sárt
þunglyndi. Þetta er fólk sem ekki hefur
aðeins verið niðurlægt af sögunni sem hef-
ur svipt það eigin samastað, slitið það upp
frá rótum, orðið til þess að það býr við
skert menningarstig, heldur hefur það líka
verið svipt eigin afkvæmum sem viður-
kenna þau ekki lengur eða þekkja sig að
minnsta kosti ekki lengur í þeim. Myndin
af föðurnum hefur verið afskræmd. Mynd-
in af móðurinni er orðin svo ofhlaðin að
hún veit ekki lengur hver staða hennar er.
Oft og einatt er það hún sem sér um að
börnin læri fyrir skólann, jafnvel þótt hún
sé ólæs og óskrifandi sjálf. Fólki frá Norð-
ur-Afríku finnst íslam vera orðið annað og
meira en trúarbrögð, sjálfsmynd, menn-
ingarlegt skjól. Það er orðin þeirra leið til
að vera hér. Fólk sér að börnin þeirra
flýja frá þeim, en hvað getur það gert við
því? Gatan er þeim yfirsterkari, hefur
meira aðdráttarafl. Það er á götunni,
þessu svæði þar sem allir möguleikar eru
opnir, sem er falið fyrir heimilinu og skól-
anum, þar sem rótleysi margra ungmenna
getur leitt til alls kyns ævintýra. Það er á
þessum stöðum sem ríkið má ekki sofa á
verðinum. Foringjar í hópi alþjóðlegra
hryðjuverkamanna hafa unnið með þessa
ungu menn sem eru með óskýra sjálfs-
mynd. Þeim
mið, mark
miður eng
maghrebín
hafa verið
ungu men
tómleikake
stöðu sem
menn sem
við hryðju
eiga að le
fólki: þeir
salti í sár
sem fylgja
Manneskja
kvæma sj
fremja ót
skipt löngu
dauða og
að halda sé
ur. Og ef v
upp á „ti
trúarbrögð
spurningum
ina; íslam
o.s.frv.) hl
allan, gefu
smognu m
Vitaskul
örlítið bro
tómið sem
Aðlögun er hvor
Eftir Tahar Ben Jelloun
Afrískir in
E
ES-samstarfið hefur skilað Ís-
lendingum miklum ábata á flest-
um sviðum samfélagsins. Hvort
heldur er litið til efnahagslífsins
eða réttinda vinnandi fólks og
neytenda í landinu. Um það er varla deilt.
EES-samningurinn og þjóðarsátt vinstri-
stjórnarinnar og verkalýðshreyfingarinnar í
upphafi tíunda áratugarins lögðu grunn að
velmegun og miklu góðæri sem við búum enn
við. Þrátt fyrir miklar gengissveiflur gjald-
miðilsins og ranglátt kvótakerfi í sjávarútvegi
sem lagt hefur margar Íslandsbyggðir í rúst
hringinn í kringum landið.
EES á enda
Það er óumdeilt og blasir við að þegar Nor-
egur gengur í Evrópusambandið þá er EES-
samningurinn ónýtur. Norðmenn standa að
langmestu leyti undir honum og án þeirra er
enginn samningur. Á næstunni ræðst það
hvort Noregur sækir um aðild þriðja sinni og
hvernig þeirri umsókn reiðir af í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Felst bendir til þess að í
þetta sinn samþykki þjóðin inngöngu, enda
hafa mikil og góð áhrif aðildar í hinum Norð-
urlöndunum afgerandi áhrif á breytt viðhorf
Norðmanna til aðildar að ESB. Finnar stukku
á Evrópuvagninn af fullum þunga og tóku upp
Evruna. Finnsku samfélagi til mikilla hags-
bóta. Á næstunni ræðst hvenær Danir og Sví-
ar leggja til upptöku Evrunnar og mun það
hafa afgerandi áhrif á þróunina í Noregi og
víðar.
Umsókn undirbúin
Ábyrg og framsýn ríkisstjórn á Íslandi væri
nú að undirbúa af fullum krafti aðildarumsókn
Íslendinga að Evrópusambandinu. En ekki að
reyna að þegja mikilvægi málsins í hel. Allir
vita hvert stefnir og hafa sérfræðingar í Evr-
ópumálum, á borð við Árna Pál Árnason lög-
fræðing, leitt í ljós að tvíhliðasamningur er
e
f
u
b
v
m
y
y
a
E
a
s
b
h
h
o
n
e
u
d
Aðildarumsókn er
Eftir Björgvin G. Sigurðsson
ALMENNINGSSAMGÖNGUR
SKORTUR
Á UPPLÝSINGUM
Það er erfitt að taka efnislega af-stöðu til þeirrar ákvörðunar,sem virðist hafa verið tekin af
ríkissaksóknara og fangelsismála-
stjóra að flytja varnarliðsmanninn úr
vörzlu íslenzkra yfirvalda til banda-
rískra af einni ástæðu: það liggja
engar raunverulegar upplýsingar
fyrir um hvaða rök liggja þar að baki.
Hvað sem líður efni málsins er fram-
kvæmd þessarar ákvörðunar mjög
gagnrýnisverð.
Morgunblaðið hafði fréttir af því
skömmu fyrir miðnætti á föstudags-
kvöld, að varnarliðsmaðurinn væri á
leið til Keflavíkurflugvallar. Nokkru
eftir miðnætti tókst að afla upplýs-
inga um, að ríkissaksóknari og fang-
elsismálastjóri hefðu tekið ákvörðun
um að afhenda manninn yfirvöldum í
varnarstöðinni í Keflavík með
ákveðnum skilyrðum.
Mál þessa manns hefur verið mjög
til umræðu undanfarna daga. Það er í
raun orðið að milliríkjadeilu á milli
Íslands og Bandaríkjanna. Hér
heima fyrir eru skiptar skoðanir um
málið og lögfræðinga greinir á um
hina lagalegu hlið þess. Hvað veldur
því að ekki var gefin út formleg til-
kynning á föstudagskvöld um þessa
ákvörðun og um hin efnislegu rök
fyrir henni? Telja stjórnvöld, að al-
menningi á Íslandi komi málið ekki
við?
Á laugardag skýrði Gunnar Snorri
Gunnarsson ráðuneytisstjóri í utan-
ríkisráðuneytinu Morgunblaðinu frá
því, að hann teldi þessa ráðstöfun
„góða og gagnlega“. Hún mundi
verða til þess að draga úr spennu í
málinu og auðvelda úrlausn þess.
Ráðuneytisstjórinn undirstrikaði
hins vegar að engin lausn væri komin
á grundvallaratriðum þessarar deilu
þ.e. hvort ríkið hefði lögsögu í máli
mannsins.
Skilyrðið sem sett var af hálfu rík-
issaksóknara og fangelsismálastjóra
fyrir afhendingu varnarliðsmannsins
var að varnarliðið sæi um fram-
kvæmd gæzluvarðhaldsins, sem sak-
borningurinn sætir skv. úrskurði
Héraðsdóms Reykjavíkur. Sam-
kvæmt þeim upplýsingum, sem
Morgunblaðið fékk á laugardag felst
í því, að maðurinn verði tiltækur til
yfirheyrslu fyrir íslenzkum dómstól-
um hvenær sem er.
Á þessu stigi málsins er ekki hægt
að taka afstöðu til ákvörðunar ríkis-
saksóknara og fangelsismálastjóra
vegna þess að upplýsingar skortir
um hvað að baki liggur.
Það er hins vegar augljóst að yfir-
völd geta ekki leyft sér að fram-
kvæma ákvörðun af þessu tagi með
þeim hætti, sem gert er. Almenning-
ur á kröfu á að vita hver hin efnislegu
rök ríkissaksóknara og fangelsis-
málastjóra eru. Þessi embætti hefðu
átt að senda frá sér formlega tilkynn-
ingu um málið á föstudagskvöld þar
sem skýringar kæmu fram.
Vissulega er oft ástæða til þess að
stjórnvöld haldi trúnað um ákveðin
mikilvæg málefni ekki sízt á sviði ut-
anríkismála. Í þessu tilviki getur
varla um slíkt verið að ræða. Miðað
við þær upplýsingar, sem fyrir liggja
var hér ekki um pólitíska ákvörðun
að ræða heldur ákvörðun fyrr-
nefndra embætta.
Hvers vegna var þessi ákvörðun
tekin? Hver eru hin lagalegu rök fyr-
ir henni? Hvers vegna var ekki send
út opinber tilkynning um hana? Þess-
um spurningum verða embætti ríkis-
saksóknara og fangelsismálastjóra
að svara.
Ásgeir Eiríksson, framkvæmda-stjóri Strætó bs., setur fram
áhugaverð sjónarmið varðandi al-
menningssamgöngur í samtali við
Morgunblaðið í gær. Hann skýrir
frá því, að bylting verði í kerfi al-
menningssamgangna á næsta ári
með nýju leiðakerfi, sem stefnt er
að uppbyggingu á en það er ekki
síður sú hugsun, sem fram kemur í
viðtali við framkvæmdastjórann,
sem vekur athygli.
Það er augljóst, að samgöngur á
höfuðborgarsvæðinu verða stöðugt
erfiðari á ákveðnum tímum dagsins,
ekki sízt að morgni þegar fólk er að
fara til vinnu og síðdegis, þegar fólk
er að fara úr vinnu. Tíminn, sem fer
í að komast til og frá vinnu er orð-
inn mun meiri en hann var bæði
vegna þess, að höfuðborgarsvæðið
þenst út en líka vegna þess hvað
umferðin er orðin mikil. Fyrir þá,
sem sækja vinnu á þessu svæði frá
Akranesi, Árborgarsvæðinu eða
Suðurnesjum getur tekið jafn lang-
an tíma að komast til vinnu eftir að
komið er til höfuðborgarsvæðisins
og ferðin tekur að borgarmörkun-
um.
Það er augljóslega þörf á nýjum
leiðum og sú þörf verður meiri eftir
því sem árin líða.
Forstjóri Strætó bs. segir m.a. í
samtali við Morgunblaðið: „Stóra
málið í þessu sambandi er að fá hér
almenningssamgöngur, sem eru
raunhæfur valkostur. Það geta verið
ýmsar ástæður fyrir því, að fólk vel-
ur almenningssamgöngur fram yfir
aðra samgöngumáta, svo sem fjár-
hagslegar ástæður eða vegna um-
hverfisins en mikilvægasti áhrifa-
þátturinn er að vera fljótur í förum.
Það er það, sem þetta snýst allt um
að búa til valkost, sem er raunhæfur
að þessu leyti og það er okkar verk-
efni.“
Í framhaldi af þessu segir Ásgeir
Eiríksson, að það sé einungis tíma-
spursmál hvenær almenningssam-
göngur verði sporbundnar að ein-
hverju leyti og fólksflutningar fari
fram með léttlestum. Hann bendir
á, að ferð með slíkri lest úr Breið-
holti í miðbæ geti tekið 8 mínútur.
Augljóst er, að þau nýju viðhorf,
sem uppi eru varðandi almennings-
samgöngur geta breytt mjög hug-
myndum fólks um það hvernig bezt
sé, fljótast og jafnframt ódýrast að
komast á milli staða.