Morgunblaðið - 14.07.2003, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. JÚLÍ 2003 17
U
NDANFARIÐ hefur
verið nokkur um-
ræða um tilvist og
tilgang einkaskóla á
grunnskólastigi og
sitt sýnist hverjum í því efni. Svip-
uð umræða fór reyndar fram fyrir
nokkrum árum varðandi einka-
rekstur á háskólastigi. Almenn sátt
er nú orðin um einkaskóla á há-
skólastigi. Þeir hafa eflt nám og
námsval á háskólastigi til muna svo
nú eru níu háskólar á landinu sem
bjóða upp á fjölbreytta námsmögu-
leika en áður var hér aðeins einn.
70% hollenskra barna
í sjálfstæðum skólum
Verslunarráð Íslands fjallar í ný-
útkominni skýrslu sinni, Valfrelsi í
grunnskólum, um mögulega að-
komu einkaaðila að rekstri skóla á
grunnskólastigi hér á landi og er
sérstaklega fjallað um reynslu ná-
grannaþjóða okkar í þessum efn-
um. Hollendingar hafa langa og
góða reynslu af einkaframtaki á
grunnskólastigi og um 70% hol-
lenskra barna ganga í svokallaða
sjálfstæða skóla en það eru einka-
skólar sem hið opinbera hefur gert
þjónustusamninga við. 30% barna í
landinu ganga í skóla sem hið op-
inbera rekur sjálft. Stjórnvöld
greiða fast framlag með hverjum
nemanda óháð því hvaða skóla hann
sækir. Skólar þurfa ekki og er í
raun ekki heimilt að innheimta
skólagjöld frá foreldrum, en mega
taka gjald fyrir þátttöku barna í
starfsemi sem fellur utan hefð-
bundins skólastarfs. Öllum nem-
endum er þannig gefinn kostur á að
velja þann skóla sem foreldrar og
nemendur telja bestan óháð efna-
hag þeirra. Það má því segja að
undirstaðan í grunnmenntakerfi
Hollendinga byggist á ávísanakerfi
þar sem fjármögnun er tryggð af
hinu opinbera en féð færist með
nemandanum í þann skóla sem
hann velur, hvort sem skólinn er á
vegum hins opinbera eða einkarek-
inn. Þessi aðferð byggir á traustum
grunni enda hafa ákvæði um rétt til
þess að stofna skóla verið bundin í
stjórnarskrá Hollands allt frá árinu
1848 og fast framlag á hvern nem-
anda frá árinu 1917. Einkar auðvelt
er að stofna skóla í Hollandi en
stjórnvöld setja skólunum reglur
um laun kennara, skilgreina aðal-
námsskrá og nemendur taka sam-
ræmd próf. Að uppfylltum þessum
skilyrðum hefur hver skóli frjáls-
ræði varðandi skipulag og það
hvernig rekstrarfé er varið sem aft-
ur hefur leitt til aukinna gæða
kennslu, minna skrifræðis og minni
kostnaðar.
Kostnaður Hollendinga við
rekstur menntakerfsins er nálægt
meðaltali OECD-ríkjanna og er tal-
ið að sjálfstæðu skólarnir bjóði
framúrskarandi menntun og séu
vel reknir. Reyndar hefur árangur
nemenda í sjálfstæðu skólunum
verið betri en hjá skólum hins op-
inbera í prófum. Ekki er hægt að
tengja það hagstæðari samsetningu
nemendanna í einkaskólum því
þegar 70% barna ganga í sjálfstæða
skóla er í raun útilokað að þar sé
aðeins fleyttur rjóminn af nem-
endum. Samkeppni milli skóla er
einnig mikil og minnkar það getu
þeirra til að velja og hafna nem-
endum. Athyglisvert er
að þrátt fyrir að kostn-
aður við hollenska skóla-
kerfið sé nálægt meðal-
lagi er árangur nemenda
í alþjóðlegum sam-
anburði góður og er meðal þess
besta í Evrópu í samræmdum al-
þjóðlegum prófum eins og TIMMS.
Hollenska leiðin fyrir Ísland?
Hollenska leiðin er einkar áhuga-
verð og vert fyrir okkur Íslendinga
að skoða hana nánar. Nauðsynlegt
er að hleypa auknu lífi og sam-
keppni í grunnskólakerfi okkar,
rétt eins og gert hefur verið á há-
skólastiginu. Um leið verður að
tryggja að nemendur og foreldrar
geti valið milli grunnskóla óháð
efnahag og hverfaskiptingu. Skóla-
kerfið yrði fjármagnað af hinu op-
inbera, fjármagn með hverjum
nemanda væri tryggt og öruggt, en
í því felst hið raunverulega val,
óháð efnahag. Með hollensku leið-
inni kæmist á samkeppni um nem-
endur og skólanir yrðu að verða við
kröfum foreldra og nemenda um
gæði menntunar og þróun hennar.
Íslenskt grunnskólakerfi er ágætt
að mörgu leyti en skólastarf þarf að
vera lifandi og í sífelldri þróun því
samfélagið og vinnumarkaðurinn
eru það. Samkeppni milli skóla er
vísasta leiðin til að bæta nám og
efla þannig grunnmenntun í land-
inu.
Betri grunn-
skólar –
hollenska leiðin
Höfundur er hagfræðingur og vara-
þingmaður Sjálfstæðisflokksins. Í
greininni er byggt á gögnum úr skýrslu
Verslunarráðs um Valfrelsi í grunn-
skólum (2003) og skýrslu Adam
Smith Institute, Learning from Eu-
rope (2002).
Eftir Guðrúnu Ingu
Ingólfsdóttur
’ Nauðsynlegt er að hleypaauknu lífi og samkeppni í
grunnskólakerfi okkar. ‘
m hefur tekist að veita þeim við-
kmið, sannfæringu. Það er því
gin tilviljun að nokkrir franskir-
nar, eins og þeir eru kallaðir,
ð viðriðnir hryðjuverk. Þessir
nn eru fórnarlömb þess tóms,
enndar og þeirrar fáránlegu
þeim hefur verið komið í. Þeir
m sjá um að lokka fólk til fylgis
uverkasamtök vita hvert þeir
eita og hvernig þeir ná taki á
nýta sér andlega veikleika, strá
r biturrar reynslu, erfiðleikana
a því að aðlagast samfélaginu.
a sem er með óljósa og við-
álfsmynd getur leiðst út í að
trúlegustu ódæði. Hún getur
un í líf og ást út fyrir þrá eftir
morði. Sá sem hefur ekkert til
ér í hefur ekkert yfir-sjálf leng-
viðkomandi er þar að auki boðið
ilbúna“ sjálfsmynd (íslam eru
ðin sem svara öllum þínum
m, sefa örvæntinguna, einsemd-
m færir þér stolt þitt aftur…
leypur hann af stað, gefur sig
ur sig alfarið á vald þessum út-
orðingjum.
ld er þarna aðeins um að ræða
ot af öllu þessu unga fólki. En
m hryðjuverkamenn nýta sér er
samt sem áður sannarlega fyrir hendi og
orsök þess er sú að þau hafa verið látin til
hliðar, vanrækt alvarlega.
Nú er mikið rætt um að hjálpa þurfi
fólki að laga sig að samfélaginu. Nú þarf
að laga það sem aflaga hefur farið og
stokka spilin upp á nýtt. Viðurkenna að
Frakkland ber ábyrgðina að hluta til og að
það eigi erfitt með að yfirvinna tortryggni
og refsingar og ná því stigi að treysta
fólki. Frakkland hefur enn ekki borið
gæfu til að elska þetta unga þeldökka og
litríka fólk. Það hefur ekki fylgst með því
vaxa úr grasi. En það mætti líka minnast
á ábyrgð landanna þangað sem það á ætt-
ir sínar að rekja. Einnig þau hafa látið
reka á reiðanum og hafa ekki hugsað neitt
fyrir þeim börnum þeim þau missa úr
landi.
Stúlkurnar eru mun ákveðnari og bar-
áttuglaðari en drengirnir og sumar þeirra
ná að rífa sig upp úr þessum ömurlegu að-
stæðum. Þær vita að réttindabarátta
kvenna í Frakklandi snertir þær líka og
að þær fá ekki að njóta hennar í Norður-
Afríku. Ástæðan fyrir því að þær tengjast
Frakklandi svo nánum böndum sem raun
ber vitni er líka sú að að þetta atriði skipt-
ir höfuðmáli fyrir þær.
Frakkland gæti orðið tækifæri fyrir ísl-
am: ef múslimar í Frakklandi semja sig í
eitt skipti fyrir öll að lýðveldinu myndu
þeir sýna og sanna að ekkert í íslam bann-
ar að einstaklingurinn fái notið sín og
starfi þar af leiðandi í anda lýðræðisins.
En það verður að koma í veg fyrir að
„málaliðar“ trúarinnar nái að blanda
stjórnmálum saman við trúna og af-
skræma hana svo mikið að hún verði að
hugmyndafræði ógnar og hryllings. Það er
tími til kominn að Frakkland hugsi ákveð-
ið og einlæglega um þessa nýju tegund
Frakka sem unna þessu landi og hafa
engu öðru landi að þjóna.
En það kostar hugmyndaflug og
dirfsku: veita þarf umtalsverðu fé til þess,
hugsa borgarskipulag og skólamál uppá
nýtt, hvika ekki frá meginreglunni um trú-
leysi í skólum. Sannfæra sjálfan sig og al-
menning um að mannlífið í þessu landi er
að breytast, verða litríkara. Það að hjálpa
fólki til þess að laga sig að samfélaginu er
ekki endilega ást, það er nokkuð sem fólk
deilir með sér, gagnkvæm skuldbinding,
en einkum virðing og viðurkenning á báða
bóga, meginreglan um réttindi og skyldur
í framkvæmd.
rki eftirlit né refsing
Tahar Ben Jelloun er rithöfundur frá Marokkó,
búsettur í París. Ein bóka hans, Kynþátta-
fordómar, hvað er það pabbi? hefur komið út á
íslensku. Þessi grein birtist áður í tímaritinu Le
Nouvel Observateur. Friðrik Rafnsson þýddi.
Reuters
nnflytjendur krefjast landvistarleyfa við Sainte Jeanne d’Arc-kirkjuna í París.
ekki kostur í stöðunni. Slíkum samningum
fylgir óviðunandi fullveldisframsal án nokk-
urrar beinnar aðkomu að stofnunum sam-
bandsins. Rökréttast er að undirbúa vel og
vandlega umsókn að ESB með það að mark-
miði að ná samningi sem tryggir okkur full
yfirráð yfir fiskimiðunum. Sem á að vera skil-
yrði aðildar Íslendinga að ESB.
Dýrustu lönd í heimi
Það hefur ítrekað verið sýnt fram á það að
aðild Svíþjóðar, Danmerkur og Finnlands að
ESB hefur leitt til mikilla lífskjarabóta fyrir
allan almenning í löndunum. Vöruverð lækkar
stórum og samkeppnisstaða atvinnulífsins
batnar. Almenningur á Íslandi og í Noregi má
hinsvegar búa við mun lakari kjör en íbúar
hinna Norðurlandanna og okurverð á lánsfé
og matvælum. Þetta er óþolandi staða fyrir
neytendur í þessum löndum sem hljóta að
eiga kröfu á því að látið verði reyna á aðildar-
umsókn á næstu misserum. Einnig er það
dæmalaust að fullvalda ríki í slíku samstarfi
skuli sætta sig við það að taka möglunarlaust
við lögum og reglugerðum ESB án þess að
hafa neitt um það að segja með aðkomu að
lagasetningu og framkvæmdastjórn sam-
bandsins.
Tíu milljarða kaupmáttaraukning
Andstaða ráðamanna við aðild að ESB hef-
ur nú þegar kostað okkur mörg tækifæri.
Lífskjör Íslendinga eru fyrir vikið verri en
þjóða Evrópusambandsins og tækifæri unga
fólksins færri. Vextir á Íslandi eru mikið
hærri, verðbólgan meiri og gjaldmiðillinn
veikari en í Evrópusambandinu. Upptaka
Evrunnar hefði í för með sér miklar vaxta-
lækkanir og þar með gríðarlegar lífskjara-
bætur fyrir almenning í landinu. Komið hefur
fram að ef við byggjum við sama vaxtastig og
Evrulöndin hefði það í för með sér 8% kaup-
máttaraukningu. Heilir 10 milljarðar sætu eft-
ir í buddum landsmanna. Auk þessa myndi
vöruverð lækka, sem meira og minna er í lúx-
úsflokki hérlendis og kostar þjóðarbúið trú-
lega miklar tekjur þar sem okrið fælir ferða-
menn frá landinu. Það er einfaldlega mikið
dýrara að draga fram lífið á Íslandi en í
Evópusambandinu. Dýrara að koma sér upp
þaki yfir höfuðið og brauðfæða fjölskylduna.
Þessu verður að breyta.
Yfirráðin yfir auðlindinni
Evrópuumræðan hefur alltof oft verið á af-
ar lágu „með eða móti“-plani. Málið er miklu
flóknara en það hvort hægt sé að vera fyrir-
fram „með eða móti.“ Þjóðarhagsmunir kalla
á vandaða, yfirvegaða og ítarlega umræðu þar
sem farið er upp úr hjólförum flokka-
stjórnmálanna. Pólitískt pantaðar skýrslur og
skrumskældar skoðanakannanir þjóna engum
tilgangi öðrum en að drepa þessu mikilvæga
máli á dreif og fresta því að Íslendingar kom-
ist að niðurstöðu um það hvort við eigum að
freista þess að ná samningsstöðu sem full-
nægir hagsmunum okkar.
Stærsta málið í allri umræðu um Ísland og
Evrópu snýr að yfirráðum yfir fiskveiði-
lögsögunni. Án fullra yfirráða yfir auðlindinni
kemur aðild að ESB ekki til greina. Hins-
vegar bendir allt til þess að við samninga-
viðræður héldum við fullum yfirráðum yfir
auðlindinni. Enda yrði það alltaf samnings-
markmið númer eitt ef til viðræðna yrði geng-
ið. Til þess þarf að tryggja að við yrðum ein
þjóða um veiðarnar og stjórnuðum heildarafl-
anum á Íslandsmiðum. Samkvæmt niðurstöðu
skýrsluhöfunda Samfylkingarinnar í bókinni
Ísland í Evrópu eru sjávarútvegsmálin ekki
fyrirstaða ef til aðildarumsóknar kæmi.
r tímaspursmál
Höfundur er alþingismaður Samfylkingarinnar.
’ Ábyrg og framsýn ríkis-stjórn á Íslandi væri nú að
undirbúa af fullum krafti að-
ildarumsókn Íslendinga að
Evrópusambandinu. ‘