Morgunblaðið - 15.07.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
RÍKISSAKSÓKNARI er skv. gildandi lögum bær
um að taka ákvörðun um hvort verða eigi við beiðni
bandarískra stjórnvalda um að láta þeim eftir lög-
sögu yfir varnarliðsmanninum, sem ákærður er fyr-
ir tilraun til manndráps, „ … og getur afstaða ann-
arra íslenskra stjórnvalda til hennar engu breytt,“
að því er segir í dómi sem kveðinn var upp í Hæsta-
rétti í gær. Hæstiréttur staðfesti úrskurð Héraðs-
dóms Reykjavíkur um að maðurinn skuli sæta
gæsluvarðhaldi til 3. september. Dómur Hæstarétt-
ar fer hér á eftir í heild sinni:
„Mál þetta dæma hæstaréttardómararnir Mark-
ús Sigurbjörnsson, Haraldur Henrysson og Ingi-
björg Benediktsdóttir.
Varnaraðili skaut málinu til Hæstaréttar með
kæru 8. júlí 2003. Kærumálsgögn bárust réttinum
9. sama mánaðar. Kærður er úrskurður Héraðs-
dóms Reykjavíkur 8. júlí 2003, þar sem varnaraðila
var gert að sæta áfram gæsluvarðhaldi allt til mið-
vikudagsins 3. september nk. Kæruheimild er í 1.
mgr. 142. gr. laga nr. 19/1991 um meðferð opinberra
mála. Varnaraðili krefst þess að hafnað verði kröfu
sóknaraðila um gæsluvarðhald.
Sóknaraðili krefst þess að hinn kærði úrskurður
verði staðfestur.
I.
Eins og nánar greinir í hinum kærða úrskurði gaf
ríkissaksóknari út ákæru 8. júlí 2003 á hendur
varnaraðila, þar sem honum er gefið að sök brot
gegn 211. gr., sbr. 20. gr. almennra hegningarlaga
nr. 19/1940 með því að hafa 1. júní sl. gert tilraun til
manndráps þegar hann hafi veist með hnífi að nafn-
greindum manni utan við húsið að Hafnarstræti 21 í
Reykjavík og valdið honum nánar tilgreindum
áverkum. Varnaraðili, sem er liðsmaður í her
Bandaríkjanna á Keflavíkurflugvelli, hefur gengist
við því að hafa á fyrrnefndum stað og tíma stungið
nokkrum sinnum með hnífi mann, sem hann þekkti
ekki, en um neyðarvörn hafi verið að ræða. Varnar-
aðili hefur sætt gæsluvarðhaldi vegna málsins frá 4.
júní 2003. Mótmæli hans nú gegn kröfu sóknaraðila
um áframhaldandi gæsluvarðhald eru aðallega reist
á því að ríkissaksóknari geti ekki með réttu borið
fram slíka kröfu á hendur sér, þar sem bandarísk
yfirvöld fari með lögsögu vegna málsins samkvæmt
ákvæðum samninga, sem lög nr. 110/1951 um laga-
gildi varnarsamnings milli Íslands og Bandaríkj-
anna og um réttarstöðu liðs Bandaríkjanna og eign-
ir þess taki til.
II.
Samkvæmt a. lið 2. töluliðar 2. gr. viðbætis frá 8.
maí 1951 við varnarsamning milli lýðveldisins Ís-
lands og Bandaríkjanna á grundvelli Norður-Atl-
antshafssamningsins, en viðbætirinn í heild varðar
réttarstöðu liðs Bandaríkjanna og eignir þeirra og
hefur hann lagagildi samkvæmt 1. gr. laga nr. 110/
1951, hafa hervöld Bandaríkjanna heimild til að fara
með lögsögu hér á landi yfir þeim mönnum, sem
lúta herlögum þess ríkis. Samkvæmt b. lið 2. tölulið-
ar sömu greinar viðbætisins hafa íslensk stjórnvöld
lögsögu yfir mönnum í herliði Bandaríkjanna að því
er varðar brot, sem framin eru hér á landi og eru
refsiverð að íslenskum lögum. Í 4. tölulið 2. gr. við-
bætisins er kveðið á um tilvik, þar sem réttur til lög-
sögu gæti samkvæmt þessu borið undir bæði ríkin.
Segir þar að bandarísk hervöld skuli þá hafa forrétt
til lögsögu yfir liðsmönnum sínum vegna brota, sem
eingöngu beinast að eignum Bandaríkjanna eða
manni í herliði þeirra, skylduliði hans eða eignum
þeirra, svo og vegna brota, sem drýgð eru í sam-
bandi við framkvæmd skyldustarfa. Íslensk stjórn-
völd hafi á hinn bóginn forrétt til lögsögu í öllum
málum vegna annarra brota. Stjórnvöld þess ríkis,
sem hafi forrétt samkvæmt þessu, skuli þó taka til
vinsamlegrar athugunar beiðni stjórnvalda hins
ríkisins um að horfið verði frá lögsögu þegar þau
síðarnefndu telji það mjög miklu máli skipta.
Með bréfi til utanríkisráðuneytisins 4. júní 2003
fór varnarlið Bandaríkjanna á Keflavíkurflugvelli
þess á leit að ríkisstjórn Íslands tæki til vinsam-
legrar athugunar að heimila Bandaríkjunum sak-
sókn í máli varnaraðila. Utanríkisráðuneytið sendi
þetta erindi til dóms- og kirkjumálaráðuneytisins
með bréfi 5. sama mánaðar. Þar sagði meðal annars
að utanríkisráðuneytið „mælir með því að fallist
verði á beiðni varnarliðs Bandaríkjanna á Keflavík-
urflugvelli. Ráðuneytið fer þess því hér með á leit að
fá heimild dómsmálaráðuneytisins til að fela Hr. X
fulltrúum bandarískra yfirvalda í hendur til gæslu
og lögsóknar vegna framangreindrar líkamsárás-
ar.“ Dóms- og kirkjumálaráðuneytið sendi með
bréfi 6. júní 2003 ríkissaksóknara „til frekari máls-
meðferðar og ákvörðunartöku, beiðni bandaríska
varnarliðsins um yfirtöku saksóknar í máli sem nú
sætir opinberri rannsókn og varðar ætlaða líkams-
árás varnarliðsmannsins X, í Hafnarstræti í
Reykjavík að morgni 1. júní sl.“ Í því bréfi var að
öðru leyti eingöngu vísað til þess, sem fram kom í
áðurnefndum tveimur bréfum og fylgigögnum með
þeim.
Í bréfi ríkissaksóknara til utanríkisráðuneytisins
30. júní 2003 voru meðal annars rakin nokkur atriði
varðandi ætlað brot varnaraðila og rannsókn á því,
auk þess sem vísað var til tiltekinna ákvæða áður-
nefnds viðbætis við varnarsamning milli Íslands og
Bandaríkjanna. Var tekið fram að lögreglustjórinn í
Reykjavík, sem hafi farið með rannsóknina, teldi
ætlað brot varða við 211. gr., sbr. 20. gr. almennra
hegningarlaga. Sýnt væri að vitni í málinu væru
mörg og íslensk að miklum meiri hluta. Sagði síðan
eftirfarandi í bréfinu: „Með áðurnefndu erindi
dómsmálaráðuneytisins, dags. 6. þ.m., fylgdi bréf
utanríkisráðuneytisins til dóms- og kirkjumála-
ráðuneytisins, dags. 5. þ.m., þar sem utanríkisráðu-
neytið mælir með því að fallist verði á beiðni varn-
arliðs Bandaríkjanna á Keflavíkurflugvelli um
lögsögu í framangreindu máli varnarliðsmannsins
X. Að þessu sinni þykir því ekki ástæða til að leita
umsagnar varnarmálaskrifstofu utanríkisráðuneyt-
isins um beiðni varnarliðsins um lögsögu í málinu.
Ríkissaksóknari hefur tekið beiðni varnarliðs
Bandaríkjamanna á Keflavíkurflugvelli um lögsögu
í máli varnarliðsmannsins X til vinsamlegrar athug-
unar og í því sambandi kynnt sér lögreglurannsókn-
ina og málavexti, eins og áður segir. Þá hefur ríkis-
saksóknari hugað að eldri tilvikum þar sem
varnarlið Bandaríkjamanna hefur óskað lögsögu í
máli varnarliðsmanna á grundvelli c. liðar 4. mgr. 2.
gr. fylgiskjals með varnarsamningnum. Að lokinni
þessari athugun á málavöxtum og fordæmum telur
ríkissaksóknari að ekki séu efni til að verða við
beiðni varnarliðsins um lögsögu í framangreindu
máli …“.
III.
Í þeim ákvæðum 2. gr. viðbætis frá 8. maí 1951
við varnarsamning milli Íslands og Bandaríkjanna,
sem áður voru rakin, er ekki tilgreint sérstaklega
hvaða íslensk stjórnvöld séu bær til að taka ákvörð-
un um að láta af hendi lögsögu íslenska ríkisins yfir
manni í herliði Bandaríkjanna vegna ætlaðrar refsi-
verðrar háttsemi hans, sem kæmi ella til rannsókn-
ar, saksóknar og meðferðar fyrir dómi eftir íslensk-
um lögum. Eðli máls samkvæmt er slík ákvörðun
þáttur í meðferð ákæruvalds, enda skal sérhver
refsiverður verknaður sæta ákæru nema annað sé
sérstaklega ákveðið í lögum, sbr. 111. gr. laga nr.
19/1991. Samkvæmt 2. mgr. 25. gr. sömu laga er rík-
issaksóknari æðsti handhafi ákæruvalds. Ákvæði
10. töluliðar 14. gr. auglýsingar nr. 96/1969 um stað-
festingu forseta Íslands á reglugerð um Stjórnar-
ráð Íslands með áorðnum breytingum, þar sem ut-
anríkisráðherra eru falin mál varðandi framkvæmd
varnarsamnings Íslands og Bandaríkjanna, geta að
engu leyti fært í hendur hans einstaka þætti ákæru-
valds, sem ríkissaksóknara er falið í heild með lög-
um, enda ræður sú reglugerð aðeins innbyrðis
verkaskiptingu milli ráðherra og ráðuneyta þeirra.
Þá skipta hér heldur ekki máli ákvæði laga nr. 106/
1954 um yfirstjórn mála á varnarsvæðum o.fl., þar
sem ætlað brot var ekki framið á landsvæði, sem
Bandaríkjaher hefur fengið til afnota hér á landi.
Sem fyrr segir lýsti ríkissaksóknari þeirri af-
stöðu í bréfi til utanríkisráðuneytisins 30. júní 2003
að hann teldi ekki efni til að verða við beiðni banda-
rískra stjórnvalda um að láta þeim eftir lögsögu yfir
varnaraðila vegna þess ætlaða brots hans, sem áður
greinir. Með því að gefa síðan út ákæru á hendur
varnaraðila og krefjast í máli þessu gæsluvarðhalds
yfir honum hefur ríkissaksóknari áréttað í verki þá
afstöðu að íslenska ríkið fari í þessum efnum með
lögsögu yfir varnaraðila. Ríkissaksóknari er sam-
kvæmt áðursögðu bær að gildandi lögum til að taka
slíka ákvörðun og getur afstaða annarra íslenskra
stjórnvalda til hennar engu breytt. Samkvæmt
þessu og með því að fallist verður á með héraðsdóm-
ara að fullnægt sé hér skilyrðum 2. mgr. 103. gr.
laga nr. 19/1991 til gæsluvarðhalds yfir varnaraðila
verður hinn kærði úrskurður staðfestur.
Dómsorð:
Hinn kærði úrskurður er staðfestur.“
Hæstiréttur staðfestir úrskurð um gæsluvarðhald yfir varnarliðsmanni
Ríkissaksóknari bær um
að taka ákvörðun um
lögsögu í máli mannsins BEIÐNI Bandaríkjamanna um
að fá varnarliðsmanninn, sem
ákærður hefur verið fyrir til-
raun til manndráps, afhentan til
varðahaldsvistar á varnarsvæð-
inu, var lögð fram 4. júlí sl. sam-
hliða formlegri ósk bandarískra
stjórnvalda um lögsögu í refsi-
málinu gegn manninum. Að
sögn Gunnars Snorra Gunnars-
sonar, ráðuneytisstjóra í utan-
ríkisráðuneytinu, lögðu Banda-
ríkjamenn til vara fram beiðni
um að varnarliðsmaðurinn yrði
í varðhaldi hjá þeim.
Varnarliðsmaðurinn var
færður til Bandaríkjamanna
upp úr miðnætti sl. föstudags-
kvöld eftir að fengist hafði yfir-
lýsing frá bandarískum stjórn-
völdum um að skilyrði
ríkissaksóknara fyrir flutningi
mannsins yrðu uppfyllt.
Yfirlýsingin ekki
nægjanlega skýr
Bragi Steinarsson vararíkis-
saksóknari segir að beiðnin um
flutning mannsins til Keflavík-
urflugvallar hafi komið fram 4.
júlí en í yfirlýsingunni sl. föstu-
dagskvöld hafi Bandaríkja-
menn m.a. lýst yfir að maðurinn
og önnur vitni vegna málsins
yrði til reiðu fyrir íslenska dóm-
stóla og lögreglu til yfirheyrslu
og að maðurinn yrði ekki flutt-
ur úr landi. Hann sagði að yfir-
lýsing Bandaríkjamanna hefði
þó ekki verið talin nægjanlega
skýr og því hefðu verið settir
skilmálar fyrir afhendingu
mannsins um að hert yrði á
orðalagi í yfirlýsingunni um að
varnarliðið tæki við manninum
til að sæta gæsluvarðhaldi skv.
úrskurði Héraðsdóms Reykja-
víkur.
Fylgja viðurkenndri túlkun
um framsalsbeiðnir
Gunnar Snorri segir að skil-
málum um afhendingu manns-
ins hafi verið komið á framfæri
við Bandaríkjamenn fyrir
nokkru en það hafi tekið þá dá-
lítinn tíma að fá nauðsynlegt
samþykki í bandaríska stjórn-
kerfinu, sem gefið yrði með
skriflegri og bindandi yfirlýs-
ingu.
Spurður hvort til sé óbirt
bókun með varnarsamningn-
um, sem málatilbúnaður
Bandaríkjamanna í deilunum
um lögsögu yfir varnarliðs-
manninum byggðist á, sagði
Gunnar Snorri að fyrir lægi við-
urkennd túlkun og föst venja í
samskiptum ríkjanna, sem ut-
anríkisráðuneytið teldi fulla
ástæðu til að ríkissaksóknari
tæki tillit til. Hann segir að ís-
lensk stjórnvöld hafi ætíð viljað
taka þessa föstu venju um lög-
sögu í málum af þessum toga
mjög alvarlega og þótt íslensk
stjórnvöld hafi alltaf val um
hvað þau ákveða í þessu efni, þá
sé orðið við beiðni um framsal
varnarliðsmanna nema ein-
hverjir mikilvægir hagsmunir
Íslands séu taldir í húfi.
Spurður um dóm Hæstarétt-
ar í gær segir Gunnar Snorri að
Hæstiréttur hafi staðfest
gæsluvarðhaldsúrskurðinn yfir
manninum og að úrskurðar-
valdið sé hjá ríkissaksóknara.
Hins vegar taki rétturinn eng-
an veginn á því hvað rétt sé að
gera í framsalsmálinu. „Það
mál er áfram hjá ríkissaksókn-
ara og hvort hann á grundvelli
þeirra upplýsinga sem nú liggja
fyrir tekur málið til einhverrar
skoðunar á ný,“ segir Gunnar.
Báðu til
vara um að
fá manninn
afhentan til
varðhalds
DRENGIRNIR í Ríó-tríóinu sitja
ekki með hendur í skauti um þessar
mundir heldur eru þeir í óða önn
að taka upp nýja plötu í hljóðveri
Thule Records. Njóta þeir sem fyrr
aðstoðar Gunnars Þórðarsonar og
annarra listamanna. Lögin eru öll
eftir Gunnar Þórðarson og textarn-
ir eftir Jónas Friðrik Guðnason.
„Þetta er fjórða platan sem við
gerum með lögum eftir Gunna,
hann er ótrúlega afkastamikill
lagahöfundur og lögin eru mjög
góð,“ segir Helgi Pétursson. „Það
sem gerir þessa plötu sérstaka er
að hún er öll leikin á órafmögnuð
hljóðfæri.“ Ólafur Þórðarson tekur
undir þetta og bætir við: „Við vild-
um nálgast eins náttúrulegan og
fallegan hljóm og mögulegt væri,
svo við kusum að sleppa öllum
hljóðgervlum og tölvustússi og
taka þetta bara upp á gamla mát-
ann.“
Tólf lög uppi í erminni
Helgi segir Ríó hafa spilað mikið
í vetur með Gunnari Þórðarsyni og
Birni Thoroddsen. „Við fórum víða
um land og lékum fyrir fólk og við
vildum halda áfram með þá stemn-
ingu sem var farin að myndast hjá
okkur og þróa það sem við vorum
að gera. Við minntumst þá á það
við Gunna að við vildum fara að
taka upp plötu og hvort hann vildi
semja fyrir okkur eins og eitt lag.
Þá dró hann fram úr erminni tólf
lög eins og hendi væri veifað.“
Með Ríó spila, auk Gunnars
Þórðarsonar og Björn Thoroddsen
gítarleikara, Gunnar Reynir Þor-
steinsson ásláttarleikari, Matthías
Stefánsson fiðluleikari og Magnús
Einarsson, sem leikur á mandólín.
Ólafur Þórðarson segir áform
uppi um að halda nokkra tónleika
með haustinu þar sem nýja efnið
verður leikið. „Einu sinni var það
stefnan að menn ættu að hætta í
poppinu um tvítugt, því þá væri
þetta ekki lengur við hæfi. En á
meðan það er gaman að spila fyrir
fólk og skemmta, þá heldur maður
áfram.“ Gunnar Þórðarson sér um
upptökurnar ásamt aðstoðarmanni
sínum, Guðmundi Kristni Jónssyni,
tónlistarmanni og hljóðtækni, segir
vinnuaðstöðuna í Thule vera til fyr-
irmyndar. „Hljóðið hér er mjög
gott og mixerinn er frábær. Svo
spillir ekki fyrir að stúdíóið er
beint á móti heimili mínu, þannig
að það er stutt í vinnuna.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ríó-liðar gáfu sér tíma til að stilla sér upp í heimilislegu hljóðveri Thule.
Frá Vinstri: Gunnar Þórðarson, Ágúst Atlason, Ólafur Þórðarson og Helgi
Pétursson. Guðmundur Kristinn Jónsson situr í kafteinsstólnum.
Ríó tekur upp plötu
með lögum Gunn-
ars Þórðarsonar