Morgunblaðið - 15.07.2003, Blaðsíða 22

UMRÆÐAN
22 ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR síðustu alþingiskosningar
gaf ríkisstjórnin mörg og kostnaðar-
söm kosningaloforð. Það lá mikið
við. Skoðanakann-
anir bentu til þess að
ríkisstjórnin væri
fallin og því voru öll
ráð notuð til þess að
rétta stöðuna við.
Stærstu kosninga-
loforðin voru loforð
um skattalækkanir en einnig voru
stór loforð gefin um gerð jarðganga,
aðgerðir í húsnæðismálum, úrbætur
í málefnum aldraðra og öryrkja o.fl.
o.fl. Talsmenn ríkisstjórnarinnar
sögðu að staðið yrði við kosningalof-
orðin. Þau yrðu efnd. Kjósendur
munu því fylgjast vel með því að
staðið verði við öll kosningaloforðin
sem ríkisstjórnin gaf í kosningabar-
áttunni.
Nú hefur ríkisstjórnin svikið
fyrsta kosningaloforðið. Hún lofaði
því að gerð yrðu jarðgöng milli
Siglufjarðar og Ólafsfjarðar, Héð-
insfjarðargöng, á ákveðnum tíma.
Frambjóðendur stjórnarflokkanna
lögðu mikla áherslu á mikilvægi
þessa verks. Þeir kváðu það arðbært
og sögðu það lið í byggðastefnu.
Siglfirðingar væntu mikils af þess-
um jarðgöngum. Var talið að göngin
mundu efla Siglufjörð verulega en
ástandið þar hefur ekki verið of gott
í atvinnumálum. Einnig var talið að
jarðgöngin yrðu lyftistöng fyrir
Ólafsfjörð. Gerð jarðganga milli
Siglufjarðar og Ólafsfjarðar var boð-
in út fyrir kosningar til þess að sýna
að staðið yrði við þetta kosningalof-
orð. Byrja átti strax á verkinu eða í
síðasta lagi næsta ár og ljúka því
2006. Hefði það skapað mikla at-
vinnu strax. En í byrjun júlí til-
kynnir samgönguráðherra skyndi-
lega að ákveðið hefði verið að hafna
öllum tilboðum í verkið og slá því á
frest „vegna stöðugleikans“, þ.e. til
þess að tryggja stöðugleikann í efna-
hagsmálum! Hvað hafði breytst í því
efni á tæpum 2 mánuðum? Ekkert
hafði breyst. Ástand og horfur í
efnahagsmálum eru nákvæmlega
eins nú og fyrir kosningar. Það var
vitað fyrir kosningar að ráðast átti í
miklar framkvæmdir á Austurlandi,
virkjun og byggingu álverksmiðju
og að þessar framkvæmdir mundu
valda ákveðinni þenslu í efnahagslíf-
inu. Þegar loforðið um jarðgöngin
var gefið var þetta vitað.
Samt er loforðið svikið og því bor-
ið við að ekki sé unnt að ráðast í
þessa framkvæmd á áður áætluðum
tíma vegna hættu á þenslu! Á sömu
forsendum getur ríkisstjórnin svikið
önnur kosningaloforð sín svo sem
um skattalækkanir og hækkun hús-
næðislána. Sérfræðingar í efnahags-
málum hafa einmitt bent á að miklar
skattalækkanir gætu valdið aukinni
þenslu í efnahagskerfinu. Og margir
hafa bent á að mikil hækkun íbúða-
lána gæti einnig valdið þenslu vegna
aukinnar eftirspurnar eftir lánum og
hækkunar á fasteignaverði.
Svik ríkisstjórnarinnar á kosn-
ingaloforðinu um gerð jarðganga
milli Siglufjarðar og Ólafsfjarðar á
tilsettum tíma hafa gengið fram af
fólki; tveir þingmenn Framsóknar-
flokksins í Norðausturkjördæmi
hafa tilkynnt að þeir styðji ekki
ákvörðun ríkisstjórnarinnar um
frestun framkvæmda. Mikil ólga er á
Siglufirði út af máli þessu og
óánægja er víðar í Norðaustur-
kjördæmi vegna þessara svika. Með
því að hafna öllum tilboðum, sem
bárust við útboð verksins, er verkið
sett í uppnám og alls óvíst hvort af
því verður eða hve lengi það tefst.
Ljóst er að það tefst um a.m.k. 3 ár.
Göngin gátu verið tilbúin 2006 miðað
við tilboð Íslenskra aðalverktaka
sem barst í verkið. En ljóst er nú að
þau verða í fyrsta lagi tilbúin haustið
2009 ef staðið verður við síðustu yfir-
lýsingar stjórnvalda.
Ríkisstjórnin talaði mikið um
„stöðugleikann“ í efnahagsmálum
fyrir síðustu kosningar. Það var
hamrað á því að varðveita þyrfti
stöðugleikann. Var það ekki hvað
síst Framsóknarflokkurinn sem not-
aði þetta slagorð óspart. En hvar er
stöðugleikinn? Gengi íslensku krón-
unnar hefur sveiflast upp og niður á
undanförnum misserum og valdið
miklu óöryggi hjá útflytjendum og í
ferðamannaiðnaðinum. Á einu ári
hefur gengi íslensku krónunnar
hækkað svo mikið gagnvart dollar að
stórskaði hefur hlotist af fyrir út-
flytjendur.
Útflutningur að fjárhæð 100 millj-
ónir kr. fyrir þessa gengissveiflu
gerir aðeins 75 milljónir í dag. Óvíst
er hvað útflutningurinn þolir lengi
svona mikla breytingu til hins verra.
Er þetta merki um stöðugleika?
Mörg atvinnufyrirtæki hafa verið að
segja upp fólki undanfarið. Það er
talsvert atvinnuleysi. Ekki er langt
síðan verkalýðshreyfingin varð að
taka til sinna ráða til þess að afstýra
nýrri verðbólguöldu. Með skjótum
aðgerðum, viðræðum við fjölmörg
atvinnufyrirtæki, tókst ASÍ þá að af-
stýra miklum verðhækkunum og
jafnvel að knýja fram vissar verð-
lækkanir. Á þann hátt tryggði ASÍ
að verðhækkanir héldust innan
rauðu strikanna og ekki þurfti að
koma til kauphækkana. Ljóst er að
lítið má út af bera í þessum efnum.
Það er langt því frá að ástandið sé
stöðugt.
Ríkisstjórnin
svíkur kosninga-
loforð
Eftir Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
KÖTTURINN minn veiðir stundum fugla eða mýs. Oftast notar hann
tækifærið og þjálfar eigin hæfileika á bráðinni. En hann sleppir ekki!
Ef hann hefur ekki lyst, – þá kemur hann með þetta heim að dyrum – til
heimabrúks – að sínu mati.
Nýjasta tískan í veiðimennsku er að veiða lax – og
sleppa. Menn græja sig upp fyrir stórar fjárhæðir, –
kaupa rándýr veiðileyfi – og sleppa svo veiðinni! Er
kannski næsta skrefið að hanna nýja gerð af stöngum
með sérstökum takka – sem sleppir, – þegar ýtt er á
„lago“?
Hvers konar rugl er það eiginlega að kvelja fisk á
stöng í kannski klukkutíma – og sleppa honum svo hálf-
dauðum? Hvar eru nú allt náttúruverndarliðið og grænfriðungarnir
með alla „umhverfisverndina“? Týndir? Lax þarf ekki nema litlar
skemmdir á hreistri, – þá er hann dauður eftir nokkra daga. Þetta er
þekkt í laxeldi.
Verða ekki laxastofnar úrkynjaðir, – þegar margslepptir taugaveikl-
aðir aumingjar eiga að fara að „geraða“ og framleiða bara taugaveikl-
aða afkomendur? Dr. Mengele datt aldrei í hug að binda mann aftan í
Land-Rover – draga hann hlaupandi fram og aftur um allar trissur –
nánast sprunginn á báðum lungum – hafa svo til undaneldis – „til að
byggja upp stofninn“.
Allar þessar laxafriðanir eru löngu komnar út í öfgar eins og dellan
með þorskinn og fleiri fiska. Meðan allir veiddu eins og þeir gátu – þá
var allt í fína lagi. Þetta er staðreynd (raunvísindi). Það var besta upp-
skriftin. Nútíma friðardella á flestum fisktegundum eru löngu komin
óralangt fram úr þeirri þekkingu sem við búum yfir. Afleiðingarnar eru
margvísleg einkenni úrkynjunar – og hnignunar flestra fiskistofna. Það
nær ekki nokkurri átt það verði vanaleg tíska, – að það sé „fínt“ að
kvelja lax á stöng í klukkutíma – sleppa honum svo?
Þeir sem ástunda slíkar laxveiðar, – ættu kannski að hugsa málið upp
á nýtt, – eða bara prófa að berja golfkúlur og hætta svona villimennsku
– fyrir stórfé? Hvað fá þeir út úr þessu? Niðurgreiddan kjúkling í kvöld-
matinn – eftir að hafa sleppt nokkrum löxum yfir daginn? Kötturinn
minn yrði orðlaus, – ef hann vissi þetta!
Að sleppa veiddum laxi
Eftir Kristin Pétursson
Höfundur rekur fiskverkun.
MEÐ föstudagsblaði Morgun-
blaðsins föstudaginn 27. júní
fylgdi vægast sagt veglegt rit um
mat og vín. Án þess
að hafa lesið þetta
fylgirit nákvæm-
lega er mér ljóst að
hér var eins og svo
miklu víðar angi af
hinum óbeinu
áfengisauglýsingum
og máske rangt að tala um anga
svo miklu rými sem til var kostað.
Engum kemur á óvart þó vel sé til
vandað þarna eins og víðar þar
sem á bak við er það risafjármagn
sem ríkjum ræður í áfengisgeir-
anum, áfengisauðvaldið sjálft eins
og frændi minn Árni Helgason
hefur manna bezt bent á.
Ég hafði um sama leyti ritað
litla og lítt áberandi grein um svör
stjórnmálaflokkanna við spurn-
ingum okkar hjá bindindissamtök-
unum um áfengismál, þar sem
m.a. var um áfengisauglýsingar
spurt og ég bar ósjálfrátt saman
fá og eflaust fátækleg varnaðarorð
mín í lítilli grein og veglega, fag-
urskreytta fylgiritið.
Við höfum oft til þess hugsað
hversu fjárvana samtök eins og
okkar mega sín lítils í raun þegar
við slíkt ofurefli auðs er að etja.
En réttum tveim dögum fyrir
fylgiritið fagurskreytta var á for-
síðu Morgunblaðsins frá því greint
hversu áfengisneyzla í Ástralíu er
samfélaginu dýr. Samkvæmt
skýrslu ástralska áfengisvarna-
ráðsins er talið að hún kosti skatt-
greiðendur beint um 367 milljarða
króna árlega fyrir utan allt það
tjón sem ekki verður metið til
fjár.
Þar segir einnig að 10% lands-
manna eða 1,9 milljónir manna
drekki hættulega mikið áfengi.
Afleiðingarnar m.a. sjúkdómar,
bílslys, eldsvoðar, glæpir og of-
beldi, dauðsföll og fjarvistir frá
vinnu. Er þá margt ótalið, segir að
lokum í þessari athyglisverðu
fregn Morgunblaðsins.
Þessi váfregn leiddi huga minn
að því, að meðan ég gegndi for-
mennsku í Landssambandinu gegn
áfengisbölinu, tókst að ljúka því
áhugaverða verkefni sem forveri
minn, Páll Daníelsson, hafði barizt
fyrir lengi þ.e. að gjöra vandaða
úttekt á kostnaði samfélagsins af
áfengisneyzlunni. Má þá gjarnan
til haga halda að sérstaka þökk
fyrir þetta á þáverandi ráðherra
fjármála, Ólafur Ragnar Grímsson
nú forseti Íslands, en án hans at-
beina hefði þessi úttekt aldrei ver-
ið gjörð.
Við fengum Hagfræðistofnun
Háskólans til verksins svo vel
væri til alls vandað og vel var að
unnið, þó staðreyndin væri sú, að
ekki var auðvelt um upplýsinga-
sókn, allt yfir í það að upplýsingar
væri hreinlega ekki að hafa.
En í apríl 1991 kom þessi ágæta
skýrsla út og sannast sagna olli
það okkur vonbrigðum, sem að
stóðum og ugglaust ekki síður
þeim ágætu mönnum sem að
höfðu unnið, hversu mikið fálæti
fjölmiðlar sýndu skýrslunni og
geti hver sem vill um ástæður
þess, svo merk og vel unnin heim-
ild sem hér var fengin.
Alveg sér í lagi hefðu þó heil-
brigðis- og dómsmálayfirvöld átt
að nýta sér vandaða úttekt, en því
miður urðum við þessa ekki vör
heldur.
Skýrsluhöfundar sögðu réttilega
að í úttektina vantaði marga
veigamikla kostnaðarliði og enga
huglæga þætti hefði verið unnt að
meta.
Þrátt fyrir þetta var niðurstaða
þeirra sú að á verðlagi ársins 1989
væri kostnaður alls, varlega áætl-
aður, tæpir 5 milljarðar króna,
beinn sem óbeinn kostnaður. Þetta
mun á verðlagi þessa árs vera
kostnaður upp á um 8,5 milljarða
króna og þó með þeim fyrirvörum
um vantalinn kostnað sem Hag-
fræðistofnun greindi glögglega
frá.
Það fer því ekki milli mála að
dýr er dropinn allur og þó hvergi
nærri unnt að meta aðra veiga-
mikla þætti svo sem Ástralarnir
segja réttilega að aldrei verði til
fjár metnir.
En máske þykir mörgum ekki
umhugsunar virði í öllum æranda
áfengisdýrkunarinnar. Það þyk-
ir okkur í bindindissamtökunum
hins vegar þegar blákaldar stað-
reyndir eru svo á borð bornar og
trúa okkar sú að svo sé um fleiri
sem að vilja skenkja ærlegri hugs-
un. Samfélagslegt tjón ætti a.m.k.
að verða fólki hvati til að staldra
við, að ekki sé að ógæfu einstak-
linga vikið, því dýr mundi dropinn
þar vissulega allur.
Dýr mundi
dropinn allur
Eftir Helga Seljan
Höfundur er formaður
fjölmiðlanefndar IOGT.
„Allt er hey í harðindum“, segir
máltækið. Má e.t.v. heimfæra það
upp á „gúrkutíðina“ í
fréttum, að Morgun-
blaðið slái upp jafn-
furðulegri grein um
ferðalag og sl.
föstud., 11. júlí, undir
fyrirsögninni
„Krækiberið og mel-
ónan“ þar sem farið er niðrandi orð-
um um starfsemi Heimsklúbbs Ing-
ólfs. Slík ummæli hef ég aldrei heyrt
áður um nokkra atvinnustarfsemi, og
er spurning hvort ekki varði við lög.
Sjaldgæf undantekning
frá reglunni
Sem betur fer eru ummæli um
starfsemi Heimsklúbbs Ingólfs al-
mennt mjög lofleg, enda nýtur fyrir-
tækið mikils trausts og viðurkenn-
ingar bæði á Íslandi og á alþjóða-
vettvangi. Greinin er birt undir
fullum nöfnum og heimilisföngum 8
farþega, sem lögðu leið sína til Kar-
íbahafsins hinn 7. mars 2003 í 16 daga
ferð, þar af 10 daga með öllu inni-
földu, fullu lúxusfæði og öllum
drykkjum, hvaða nafni sem nefndust.
Að vísu voru þátttakendur í þessum
hópi sem neituðu að setja nöfn sín
undir níðplaggið. Þegar Heimsklúbb-
urinn hóf ferðir þangað fyrir 12 árum
var þessi einn vinsælasti vettvangur
ferðamanna í heiminum lítt kunnur á
Íslandi, en síðan hafa um 2000 landar
okkar lagt leið sína þangað á vegum
Heimsklúbbsins, notið þar dýrðar-
daga við góðar aðstæður og borið
ferðunum gott orð, enda margir end-
urtekið ferðir sínar og gera enn, því
að nú eru betri kostir í boði en nokkru
sinni fyrr.
Mars var erfiður ferðamánuður
Lesendum blaðsins hlýtur að vera
enn í fersku minni ástandið í mars sl.
með nýbyrjaðri innrás í Írak og hinni
lífshættulegu HABL-lungnabólgu,
sem olli gífurlegum samdrætti í flugi
og ferðalögum almennt. Fyrst nú eru
ferðalög að ná sér að fullu á strik eftir
það áfall. Að vonum var þátttaka í
ferðum í mars í lágmarki hjá Heims-
klúbbnum eins og öðrum ferðaskrif-
stofum á Íslandi og um allan heim, og
margar afpantanir bárust. Því var
lengi tvísýnt um framkvæmd um-
ræddrar ferðar. Það heyrir til undan-
tekninga að Heims-klúbburinn hafi
þurft að aflýsa ferð, enda veldur slíkt
alltaf vonbrigðum hjá einhverjum.
Efnt var til fundar fyrir ferð –
bréf sent í ferðalok
Eftir að ákvörðun 10 manns lá fyrir
að óska eftir þátttöku í ferðinni, var
efnt til fundar með farþegunum, þar
sem nákvæmlega var farið yfir til-
högun ferðarinnar lið fyrir lið og
stýrði ég þeim fundi sjálfur, svo að
rangt var farið með, þar sem sagt er
„ekki kom til greina að Ingólfur talaði
við okkur sjálfur!“ Á fundinum sam-
þykktu allir „bréfritarar“ að fara
ferðina án sérstaks fararstjóra alla
leið, enda er eyjan Dominíkana talin
mjög öruggt svæði. Rangt er farið
með í umræddu bréfi: „Ekki var beint
flug frá Orlando til og frá Dominík-
ana, eins og borgað var fyrir!“ Hér
lýsir sér fáfræði bréfritara, fyrir
beint flug til Dominíkana frá Orlando
var ekki greitt, því ekkert beint flug
er til milli staðanna og hefur aldrei
verið til í áætlunarflugi, heldur með
millilendingu í Miami. Hins vegar
kostaði Heimsklúbburinn upp á far-
gjald og laun starfsmanns í Orlando
til að fylgja hópnum á þessari leið til
að létta ferðina. Um leið skal þess
getið að skráð fargjald á þessari leið
frá Íslandi til St. Domingo á Dominík-
ana kostar um kr. 192.000,- með flug-
vallarsköttum á mann, en verð ferð-
arinnar í heild var kr. 176.900,-. Inni í
því gjaldi var allt flug, fimm daga
gisting í Orlando, 10 dagar með öllu
inniföldu á Dominíkana, flutningar á
landi við komu og brottför bæði í Orl-
ando og Dominíkana, og skattar, en
ekki fararstjórn, eins og fyrir lá áður
en ferðin hófst.
Fyrrum Grand Hotel MELIA
– nú skipt út fyrir
CAPELLA BEACH 5*
Því miður er það ekki á valdi ein-
stakra ferðaskrifstofa að ákveða hve
margir aðrir farþegar búi á hverjum
gististað. Nýlega urðu eigendaskipti
að umræddu hóteli í Juan Dolio, og
hefur hótelið verið í einhverju milli-
bilsástandi, þegar umræddir farþeg-
ar okkar bjuggu þar, og virðist að-
finnsluefnið aðallega vera fátt fólk á
gististaðnum, en „boðið var upp á
góða þjónustu í mat og drykk og sól-
baðsaðstöðu“, segja bréfritarar. Ég
tjáði öllum farþegum í ferðinni von-
brigði mín og Heimsklúbbsins, að
þeir skyldu ekki hafa notið þess að
dveljast í þeirri Paradís, sem eyjan
Dominíkana óneitanlega er fyrir
flesta, og gerði það með bréfi til hvers
og eins um leið og komið var aftur til
Orlando, og með fylgdi boð mitt um 4
daga amerískan morgunverð á hinu
vinsæla ADAM’S MARK hóteli á
minn kostnað.
Nú aðeins boðin CAPELLA
BEACH 5* – allt innifalið
Heimsklúbburinn hefur sagt upp
viðskiptum við umrætt Gran Caribe
Hotel og býður nú í staðinn CAP-
ELLA BEACH, fimm stjörnu hótel
með öllu inniföldu, sem er í tölu bestu
hótela á Dominíkana í listfögru um-
hverfi. Vonast Heimsklúbburinn til,
að góðir viðskiptavinir njóti þess vel
að eyða dýrðlegum dögum í þeirri
jarðnesku paradís, og enn hefur sam-
ist um bestu kjör fyrir farþega
Heimsklúbbsins.
Tala viðskiptamanna fyrirtækja
minna á nærri hálfrar aldar ferli í
ferðum um allan heim skiptir í heild
orðið tugum þúsunda. Ég er þakk-
látur fyrir viðskiptin og það traust,
sem ferðirnar hafa notið og sendi
ykkur öllum bestu þakkir og góðar
óskir, jafnframt því að minna á, að ég
er enn með hönd á plógnum að gera
út bestu ferðir fyrir Íslendinga, þótt
það hafi ekki tekist í umrætt skipti,
að mestu fyrir utanaðkomandi að-
stæður, sem ekki var á mannlegu
valdi að afstýra, en benda skal á að
árangur ferðalags verður aldrei full-
kominn án jákvæðrar afstöðu þátt-
takandans sjálfs.
Öllum heiminum stendur ógn af
hryðjuverkum. Áttmenningarnir,
sem undirrita óánægjubréfið skrifa
það ekki til að krefjast fjárbóta, enda
ekki efni til, því að útlagður kostn-
aður ferðaskrifstofunnar fór langt
fram úr fargjaldi farþeganna, heldur
er tilgangurinn rakið skemmdarverk
– tilraun til að spilla áliti og trausti á
virt fyrirtæki í alþjóðaviðskiptum.
Svar til
„Marshópsins“
um „krækiber
og melónu“
Eftir Ingólf Guðbrandsson
Höfundur er forstjóri.